آرتروز زانو چیست؟  برای درمان ساییدگی زانو چکار کنیم؟

به نقل از کلینیک زانو امید آرتروز زانو، تحت عنوان یک بیماری “ساییدگی و پارگی” نیز شناخته می‌شود. علائمی که بیماران مبتلا به آرتروز تجربه می‌کنند، از تحلیل رفتن و یا از هم پاشیدگی غضروف زانو ناشی می‌شوند که منجر به تنگ شدن فضای موجود در مفصل می‌گردد. با گذشت زمان، این روند کاهش فضای مفصل پیشرفت کرده و منجر به بروز زائده‌های استخوانی یا همان خار استخوانی و کاهش دامنه‌ی حرکتی خواهد شد.

هنگامی که زانو درد موجب اختلال در کارها و فعالیت‌های رومزه‌تان شود، شاید وقت آن باشد که به پزشک مراجعه کنید تا با درمان به موقع و زود هنگام از مشکلاتی دیگر در آینده جلوگیری کنید.

استفاده از کفش طبی  و زانو بند همیشه برای کنترل درد زانو با هر منشاء کمک کننده است.

انواع آرتروز زانو

۶ نوع آرتروزی که ممکن است زانو به آنها دچار شود عبارت‌اند از :

استئوآرتریت

استئوآرتریت به معنای از بین رفتن و نازک شدن غضروف مفصلی و زائده‌هایی به نام استئوفیت‌ها (خار استخوان‌ها) می‌باشد. شایع‌ترین نقاط در زانو که بیشتر دچار این عارضه می‌شوند شامل استخوان تیبیا ( درشت نی در ساق پا)، فمور (استخوان ران) و کشکک زانو می‌باشند.

استئوآرتریت شایع‌ترین نوع آرتروز زانو می‌باشد. استئوآرتریت هنگامی رخ می‌دهد که غضروف مفصلی زانو تحلیل رود. غضروف مفصل زانو، قسمت بالای استخوان ساق پا، پایین استخوان ران و پشت کشکک زانو را می‌پوشاند.

 همه کسانی که به استئوارتریت مبتلا می‌شوند ممکن است دچار زانو درد نشوند. در صورتی ممکن است درد بروز کند که تحلیل و نازک شدن غضروف سالم

• موجب ساییده شدن استخوانهای مفصل روی یکدیگر شود.
• بیومکانیک‌های مفصل را به طریقی به خاطر بیاندارد.

در مراحل اولیه‌ی استئوآرتریت زانو، ممکن است درد در هنگام انجام کارهای خاصی همچون دویدن، احساس شود. ولی با پیشرفت این بیماری، درد ممکن است در طی انجام کارهای روزمره احساس شود.

آرتروز زانو پس از ضربه

آرتروز زانو پس از ضربه، نوعی استئوآرتریت است که بعد از پارگی مینیسک زانو، آسیب رباط یا آسیب‌های دیگر به وجود می‌آید. صدمه ممکن است التیام یابد اما ساییدگی و پارگی به وجود آمده در غضروف مفصلی ممکن است شدت یابد. علائم  این نوع آرتروز شاید تا یک سال بعد از ضربه بروز نکنند.

روماتیسم مفصلی

آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی، یک بیماری خود ایمنی است که غشاء سینوویال را که اطراف بسیاری از مفاصل بدن را احاطه میکند، مورد هدف قرار میدهد. بیشترین نقاطی که دچار این عارضه می‌شوند عبارت‌اند از مچ دست‌ها، زانوها و قوزک پا.

زانو درد ممکن است از نوعی بیماری خود ایمنی بنام آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی ناشی شود. روماتیسم مفصلی موجب التهاب مفصل می‌شود و این امر منجر به ورم، خشکی، داغ شدن و درد در ناحیه‌ی زانو خواهد شد. عدم درمان روماتیسم مفصلی زانو، به مرور زمان، منجر به آسیب دائمی به مفصل زانو می‌شود.

روماتیسم مفصلی اغلب به طور متقارن در مفاصل بروز می‌کند، یعنی اگر یک زانو دچار این عارضه شود، احتمالا ابتلای زانوی دیگر نیز وجود خواهد داشت.علائم این بیماری در مفاصل دست و مچ دست نیز شایع است.علائم و تظاهرات روماتیسم مفصلی ممکن است کم و زیاد شوند و ممکن است با علائم دیگر مانند کوفتگی همراه باشند.

آرتروز پسوریازیسی

آرتروز پسوریازیسی، نوعی بیماری خود ایمنی است که با پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) ارتباط دارد. پسوریازیس اغلب به صورت لکه‌های قرمز و خارش‌دار روی آرنج، زانو یا سر ظاهر می‌شود؛ و آرتروز پسوریازیسی ممکن است در مفاصل بدن مانند لگن، زانوها و ستون فقرات بروز کند.

ارتروز پسوریازیسی نیز مانند روماتیسم مفصلی، نوعی بیماری خود ایمنی است. هنگامی که مفصل زانو دچار آرتروز پسوریازیسی شود، احساس درد، خشکی، ورم و التهاب در آن مشاهده می‌شود.مفاصل دیگر نیز اغلب دچار این عارضه خواهند شد، خصوصا مفاصل انگشتان دست و پا. علائم شایع دیگر شامل احساس کوفتگی و چشم درد می‌باشد.

پسوریازیس نوعی بیماری پوستی است. تحقیقات اخیر نشان داده است که حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری، به آرتروز پسوریازیسی نیز مبتلا می‌شوند. بسیاری از بیماران، سال‌های قبل از مشاهده‌ی مفصل درد ناشی از آرتروز پسوریازیسی ، به پسوریازیس مبتلا بوده‌اند.

نقرس

نقرس، نوعی آرتروز التهابی است که می‌تواند منجر به انباشته شدن کریستال‌های اوریک اسید (کریستال‌های مونو سدیم اورات) در مفصل زانو شود. این کریستال‌های سوزنی شکل و میکروسکوپی، در بافت نرم مفصل زانو جمع می‌شوند و منجر به بروز دردی طاقت فرسا، ورم، قرمزی و داغی در زانو گردند.

حدودا نیمی از موارد ابتلا به نقرص در مفصل شست پا (مفصل کفی-انگشتی) بروز می‌کنند، و البته موارد دیگر این بیماری، در زانو و مفاصل دیگر.

شبه نقرس: رسوب کلسیم پیروفسفات (CPPD)

شبه نقرس نوعی آرتروز التهابی است مفصل است که از انباشته شدن کریستال‌های کلسیم پیروفسفات در مفاصل بدن به وجود می‌آید.شبه نقرص، اگرچه میزان شیوع کمتری نسبت به نقرس دارد، اما احتمال بروز آن در زانو بیشتر است.

بیماری شبه نقرس، مانند نقرس، به دلیل انباشته شدن کریستال‌های بسیار ریز و میکروسکوپی در مفصل به وجود می‌آید و می‌تواند منجر به بروز درد شدید و ناگهانی در زانو، ورم و التهاب، داغی و قرمزی آن شود.

کریستال‌های میکروسکوپی که موجب بروز شبه نقرص می‌شوند، کریستال‌های کلسیم پیروفسفات می‌باشند. پزشکان اغلب بیماری شبه نقرس را تحت عنوان رسوب کلسیم پیروفسفات (CPPD) ذکر می‌کنند.

آرتروز واکنشی (ری اکتیو)

آرتروز واکنشی ممکن است بر اثر درد در مفصل ملتهب و بیشتر در زانو،انگشتان دست و یا کمر ناشی شود.علائم احتمالی دیگر شامل مشکلاتی در مجاری ادراری، چشم‌ها و پوست می‌باشند.

آرتروز واکنشی معمولا در زانو مشاهده می‌شود، گرچه این بیماری می‌تواند در هر مفصلی به وجود بیاید. التهاب مفصلی ممکن است موجب درد، ورم  و یا قرمزی زانو گردد.

آرتروز واکنشی به صورت واکنشی نسبت به یک عفونت، مانند یک میکروب معده یا یک بیماری مقاربتی (STD) بروز می‌کند. چند روز، چند هفته و یا حتی چند ماه بعد از برطرف شدن عفونت، درد در یک یا چند مفصل، التهاب چشم و یا التهاب علائم دیگر ممکن است در فرد مشاهده شود.

مشکلات فوق الذکر، از جمله علل شایع زانو درد آرتروزی هستند. بیش از ۱۰۰ نوع آرتروز وجود دارد که ممکن است موجب بروزعلائمی در زانو شوند. به افراد مبتلا به زانو درد مزمن توصیه می‌شود که برای تشخیص دقیق‌تر با پزشک خود مشورت کنند.

علل بروز آرتروز زانو

سال‌ها راه رفتن، دویدن، چمباتمه زدن و ایستادن، تاثیر منفی بر روی زانوها خواهد داشت که از اواسط عمر نشانه‌های این تاثیر شروع می‌شود. اگرچه ساییدگی و پارگی از مهم‌ترین علل استئوآرتریت یا همان آرتروز است، اما تنها عوامل خطر برای این بیماری نیستند. عوامل دیگر در بروز این بیماری عبارتند از :

• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند. دلیل این امر مشخص نیست اما برخی شواهد نشان می‌دهند که پایین آمدن سطح استروژن بعد از دوران یائسگی می‌تواند در این موضوع نقش داشته باشد.
• صدمه: آسیب و ضربه به زانو می‌تواند آغازگر روندی باشد که منجر به بروز آرتروز در سال‌های بعد شود.
• کار زیاد و ناصحیح: خم کردن مکرر زانوها و وارد کردن فشار خیلی زیاد بروی مفصل می‌تواند در ابتلا به آرتروز زانو نقش داشته باشد.
• چاقی: اضافه وزن می‌تواند فشار مازادی را روی زانوها وارد کند.
• عوامل ژنتیکی: اگر در خانواده‌ی خود سابقه‌ی ابتلا به آرتروز دارید، شانس ابتلا به این بیماری در شما بالا خواهد بود.

ترکیب این عوامل معمولا منجر به بروز آرتروز زانو می‌شود.

علائم آرتروز زانو

آرتروز زانو علائم بسیاری دارد و شدت آنها به میزان پیشرفت این بیماری در شما بستگی دارد. اگرچه ممکن است همه‌ی علائم مرتبط با آرتروز زانو را نداشته باشید، اما اگر هر یک از این علائم را در خود مشاهده می کنید ممکن است به آرتروز زانو مبتلا شده‌اید:

صدا دادن مفصل

کریپتاسیون یا صدا دادن مفاصل، اصطلاحی پزشکی برای خش خش کردن، احساس روی هم ساییدگی، غژغژ کردن،صدای خرد شدن است که ممکن است در هنگام حرکت دادن یا خم کردن زانویتان بشنوید یا احسس کنید.

بسته به میزان پیشرفت آرتروز زانو در شما، این صدا یا حس ها را ممکن است در هنگام حرکت دادن مفصل زانو بشنوید یا احساس کنید:

• صدای خش خش
• صدای غژغژ
• صدای ترق و تروق
• صدا یا احساس روی هم ساییده شدن
• احساس خرد شدن

درد

در موارد ابتلا به آرتروز زانو، درد، احساس سوزش و تیر کشیدن اغلب در قسمت داخلی زانو مشاهده می شود.دلیل لین امر آن است که بدن شما وزنتان را به صورت مستقیم و به سمت پایین توزیع کرده و در نتیجه فشار مازادی را بروی قسمت داخلی مفصل زانو وارد میکند. البته برخی بیماران، علائم آرتروز زانو در هر دو طرف زانویشان یا فقط در قسمت خارجی مفصل زانو دارند. درد آرتروز زانو معمولا در پایان روز بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد. در صورت ابتلا به آرتروز زانو، ممکن است در هنگام انجام این حرکات احساس درد کنید:

• زانو زدن
• راه رفتن در سربالایی یا سراشیبی
• بالا رفتن یا پایین رفتن از پله ها
• خم کردن زانوها

خشکی زانو

اگرچه درد ناشی از آرتروز را میتوان با استراحت کردن بهتر کرد، اما استراحت زیادی باعث خشک شدن مفصل زانو خواهد شد. این خشکی معمولا برای چند دقیقه است و با حرکت دادن مفصل و کشش آرام آن کمتر می شود.اگر متوجه شدید که کمی بعد از نشستن، زانویتان خشک می‌شود، یا بیشتر اوقات هنگام بیدار شدن خشک است، ممکن است دچار آرتروز زانو شده باشید. در صورت ابتلا به آرتروز زانو، در این شرایط احساس خشکی زانو خواهید کرد:

• به مدت کوتاهی در صبح
• بعد از یک استراحت طولانی
• بعد از نشستن به مدت طولانی

کاهش دامنه‌ی حرکتی

آرتروز زانو ممکن است سبب کاهش میزان عملکرد شما شود زیرا زانو مانند قبل نمی‌تواند آزادانه حرکت کند. درد،احساس التهاب و خشکی به این معناست که بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز، شاهد کاهش در حرکات خود هستند، این امر موجب می‌شود تا انجام کارهایی همچون موارد زیر برای آنها دشوار شود:

• نشستن و بلند شدن از روی صندلی
• سوار شدن و پیاده شدن از خودرو
• بالا و پایین رفتن از پله ها

کاهش قدرت عضله

بیماری آرتروز، به خاطر ضعیف شدن یا از بین رفتن عضله نزیک به مفصل زانو، تا حدودی موجب کاهش قدرت عضلانی می‌شود.اگرچه از بین رفتن عضله یکی از علائم شدیدتر آرتروز است، اما بسیاری از بیماران این علائم را تجربه می کنند :

• ضعف عضلاتی در نزدیکی مفصل زانو
• خالی کردن زانو
• ناپایداری مفصل
• کاهش قدرت عضله

ورم

ممکن است احساس گرمی و ورم در زانویتان داشته باشید. در صورت ابتلا به آرتروز زانو، ممکن است چنین علائمی را تجربه کنید:

• ورم و آماس در فضای اصلی مفصل زانو
• ورم bursa یا کیسه زلالی (کیسه‌های پر از مایع نزدیک مفصل زانو)

مراحل آرتروز زانو

آرتروز نوعی بیماری تحلیل رونده است که در آن غضروف زانو به‌ تدریج ساییده شده و از بین می‌رود. غضروف مفصلی زانو زبر شده و به مرور زمان ازهم گسیخته ودرنتیجه سبب رشد مازاد استخوان در زیر خود می شود. آرتروز در طول چندین سال به تدریج پیشرفت می‌کند و ممکن است تا وقتی که به مرحله‌ی بعدی این بیماری برسید، همچنان نامعلوم بماند. پیشرفت آرتروز را می‌توان در چهار مرحله تقسیم کرد:

مرحله‌ی ۱– خیلی خفیف و مشکوک – درد خیلی کم یا بدون درد و ناراحتی

در مرحله‌ی اول، کمی اتلاف غضروف (حدودا ۱۰%) وجود دارد. همچنین ممکن است استئوفیت‌هایی (زائده های استخوانی) در مفصل زانو شروع به رشد کنند. اگرچه مقداری اتلاف غضروف وجود دارد، اما کاهش فضای مفصلی بین استخوانها خیلی کم است یا اصلا وجود ندارد.

مرحله‌ی۲-خفیف- کمی درد و خشکی مفصل

در مرحله‌ی دوم شاهد اتلاف متمادی غضروف و رشد قابل توجه استئوفیت‌ها هستیم. اگرچه فضای بین مفاصل (فضای مفصلی) نرمال و سالم باقی می‌ماند، اما محل‌هایی که استخوان‌ها به یکدیگر وصل می‌شوند و نیز بافت‌های اطراف‌شان، شروع به سفت شدن خواهند کرد. در این مرحله، آسیب به زانو هنوز خیلی کم است؛ استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده و خراش خورده نمی‌شوند.

مرحله‌ی۳- متوسط – درد،ناراحتی و ورم

در مرحله سوم، شاهد اتلاف قابل توجهی در غضروف هستیم و فضای مفصلی به طور چشمگیری تنگ می شود. در این مرحله، مفصل متورم و ملتهب می شود.

مرحله‏‌ی ۴ – شدید- درد و ناراحتی بسیار شدید و کاهش میزان حرکت

مرحله‌ی چهار، با ساییدگی و از بین رفتن ۶۰ درصدی غضروف، پیشرفته‌ترین مرحله‌ی آرتروز است. به خاطر روی هم قرار گرفتن استخوانها، فضای مفصلی به طور قابل توجهی تنگ می شود.اصطکاکی که بر اثر ساییده شدن استخوانها روی یکدیگر بوجود می آید، باعث التهاب بسیار شدید می گردد. بیماران در این مرحله از آرتروز معمولا رشد استئوفیتهای بیشتری خواهند داشت، درد شدیدی تجربه میکنند و در موارد بسیار شدید، استخوان ممکن است از شکل طبیعی خود خارج شوند.

روش تشخیص

برای تشخیص آرتروز، پزشک متخصص احتمالا سابقه پزشکی کامل بیمار را بررسی کرده، معاینه ی فیزیکی انجام داده و عکس رادیولوژی از زانویتان تجویز میکند.

درمان آرتروز زانو

درمان اولیه

روشهای ساده برای تسکین درد ناشی از آرتروز عبارتند از:

• استراحت. اگر کارهای زیادی در طی روز انجام دهید، حتما در شب زانویتان را استراحت بدهید.
• گرم کردن و سرماتراپی. در صبح، برای کمک به نرم کردن مفصل خشک شده، زانویتان را گرم کنید. اگر در حین تمرین و ورزش احساس التهاب میکنید، از یخ استفاده کنید. وسایل و کارهایی که میتواند به شما کمک کنند شامل پدهای گرمایشی (کیسه آب گرم)، دوش آب گرم، کیسه ی یخ یا حتی یک کیسه نخود یا لوبیایی منجمد می باشند. ( از سایت کلینیک فیزیوتراپی دکتر سعادتی)
• کاهش وزن (اگر اضافه وزن دارید). هر کلو وزنی که کم میکنید میتواند حدود ۵ کیلو فشار را از روی زانوهایتان بردارد. این کار میتواند به کاهش درد و باز از روی مفصل کمک کند.

استفاده از دارو برای آرتروز زانو

برای درمان آرتروز زانو از داروهای ضد التهاب غیر استروییدی (NSAIDs) که برای تقویت و توسط پزشک تجویز می شوند، داروهای ضد التهاب غیر استروییدی (NSAIDs) موضعی با نسخه و مسکن های بدون نسخه ای مانند استامینوفن نیز استفاده می شود. نحوه و میزان استفاده این داروها باید تحت نظارت پزشک باشد.

تزریق

تزریق استروئید

کورتیکوستروئیدها التهاب زانو را کاهش میدهند. تاثیر یک بار تزریق تنها برای چند هفته است، اما این مدت تسکین درد باید به قدری باشد تا شما بتوانید روی تقویت و کشش عضلاتتان، برای بازیابی عملکرد حرکتی تان، کار کنید.

تزریق هیالورنیک اسید

هیالورنیک اسید همانند روان کننده ای برای زانو عمل میکنند. اگرچه نتیجه‌ی مطالعات در مورد تاثیرات این دارو ضد و نقیض هستند:” این تزریقات ممکن است تاثیر داشته باشند یا شاید نداشته باشند.”

تزریقات اورتوبیوتیک

از میان جدیدترین روش های درمان آرتروز زانو، میتوان به روشهای سلولهای بنیادی(سلولهایی با توانایی رشد در انواع دیگر سلولها)،سلولهای گرفته شده از جفت انسان (بعد از تولد نوزاد) و پلاسمای غنی شده از پلاکت یا PRP (پلاکتهایی از خون خود شما که دارای فاکتورهای رشد هستند) اشاره کرد

بریس

نوع خاصی بریس به نام نی آنلودر (بریس کاهنده ی وزن از زانو) است که به متوازن کردن مجدد مفصل کمک کرده و فشار و وزن وارد بر نواحی را که غضروف ساییده و از بین رفته است کاهش می دهد.

طب سوزنی

برخی شواهد حاکی از آن است که طب سوزنی به کاهش درد آرتروزی کمک می کند، البته نه به طور قطعی.

ورزش

خم و راست کردن زانو در حین ورزش کمک میکند تا نوعی ماده ی روان کننده ی طبیعی بنام مایع سینویال در مفاصل جریان پیدا کند. حرکت دادن زانو همچنین به حفظ دامنه ی حرکتی زانو کمک میکند. برای کاهش خطر وارد شدن فشار زیاد روی زانو و متورم شدن آن، تمرینات و حرکات کم تاثیر را انتخاب کنید. شنا کردن یا دوچرخه سواری میتوانند تمرینات هوازی خوبی باشند، بدون آنکه فشاری به زانو وارد کنند.

تقویت عضلات، کار مهمی برای کاهش درد آرتروزی می باشد. عضلات قوی همانند ضربه گیر عمل کرده و فشار وارده بر زانو را کم میکنند. پزشکان توصیه می کنند که بیشتر تمرکز روی عضلات چهارسر واقع در جلوی ران، عضلات همسترینگ در پشت ران، عضلات گلوتئال یا سرینی در باسن و عضلات مرکزی مانند ماهیچه عرضی شکم و ماهیچه ی مایل شکمی باشد.

فراموش نکنید که بعد از هر تمرین، عضلات تان را بکشید. کشش عضلات، برای حفظ خاصیت ارتجاعی و الاستیته ی عضله و بهبود حرکات نرمال بدن و الگوی نرمال راه رفتن بسیار حائز اهمیت است.

جراحی

احتمال توصیه ی عمل جراحی (حداقل در ابتدای امر) وجود ندارد. زمان تصمیم گیری برای عمل جراحی تعویض مفصل زانو فقط هنگامی ست که شما درمانهای بسیاری را امتحان کرده اید و زندگی تان تحت تاثیر درد ناشی از آرتروز زانو قرار گرفته باشد.

گاهی اوقات عمل تعویض نسبی یا کامل مفصل زانو، میتواند تنها راه درمان برای بیماران مبتلا به آرتروز پیشرفته باشد. این جراحی، یک عمل تهاجمی است و باید آخرین درمان و راه حل در نظر گرفته شود.

البته در اکثر موارد، این جراحی به بیماران کمک میکند تا قابلیت حرکتی شان را بازیابند. این عمل میتواند راه حلی برای برگرداندن عملکرد فرد باشد.