حدود ۸۵ درصد مادران پس از زایمان دچار علایمی مثل بی‌قراری، تغییرات ناگهانی خلق، ترس فراوان و نگرانی می‌شوند. این علایم معمولا ۴ الی ۵ روز پس از زایمان به حداکثر می‌رسند و ممکن است برای مدتی باقی بمانند. این عارضه‌ی روانی، افسردگی پس از زایمان نیست و با گذشت چند روز، علایم افسردگی به طور خود به خودی و بدون درمان از بین می‌روند.
به طور معمول این افسردگی موقت باعث افت عملکرد روزانه‌ی مادر نمی‌شود و او قادر به نگهداری از خود و نوزاد خود هست. اما در ۱۰ تا ۱۵ درصد مادران این علایم افسردگی بیش از ۲ هفته باقی می‌مانند. در این صورت، ممکن است مادر دچار افسردگی پس از زایمان شده باشد.
علایم افسردگی پس از زایمان
علایم این اختلال مثل سایر انواع افسردگی است. شایع‌ترین علامت‌های آن عبارت است از:
خلق افسرده
احساس ترس و نگرانی
احساس ناامیدی و پوچی
خستگی
افزایش یا کاهش اشتها
افکار خودکشی و مرگ
نگرانی بیش از حد در مورد سلامت نوزاد: بسیاری از مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان نگرانی‌های بیش از حدی در مورد سلامت نوزاد خود دارند. در برخی موارد مادران یک احساس دوگانه دارند؛ یعنی فکر می‌کنند که با رفتارهای خود که برای کمک به نوزاد است، در حال آسیب رساندن به او هستند.
علل افسردگی پس از زایمان
عواملی که در ادامه می‌خوانید به طور مستقیم باعث این اختلال نمی‌شوند ولی می‌توانند در بروز آن موثر باشند.
افسردگی در طول بارداری: مطالعات مختلفی نشان داده‌اند که مادرانی که در طول بارداری، علائم افسردگی را دارند، به احتمال بیشتری به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شوند.
عوامل هورمونی: در طی ۴۸ ساعت پس از زایمان، سطح هورمون‌های استروژن، پروژسترون و کورتیزول به طور شدیدی افت می‌کند. با وجود اینکه این تغییرات در همه‌ی مادران یکسان است، گفته می‌شود که بعضی از مادران به این تغییر هورمونی، بیش از حد حساس هستند و دچار افسردگی می‌شوند.
عوامل اجتماعی: مادرانی که احساس عدم دریافت حمایت‌های کافی از طرف جامعه، خانواده و همسر را دارند، بیشتر در معرض خطر افسردگی هستند. مشکلات مالی، وقوع یک اتفاق منفی در حوالی زایمان (مثل مرگ یک فرد نزدیک) و نگرانی در مورد اخراج از محل کار به دلیل بارداری از دیگر مواردی است که در ایجاد افسردگی پس از زایمان نقش دارند.
سابقه‌ی خانوادگی: متخصصان معتقدند که سابقه‌ی قبلی افسردگی در مادر و سابقه‌ی خانوادگی افسردگی و اختلالات خلقی در ایجاد این اختلال نقش مهمی دارند.
سیر افسردگی پس از زایمان
همان طور که گفته شد، در اکثر موارد علائم افسردگی خفیف است، نیازی به درمان نداشته و ظرف چند روز تا چند هفته برطرف می‌شود.
با این حال در برخی از مادران ممکن است این علایم حتی تا یک سال پس از زایمان وجود داشته باشند. در کشورهای پیشرفته ویزیت‌های مرتب مادر پس از زایمان توسط روانپزشکان اهمیت ویژه‌ای دارد. پرسشنامه‌های مختلفی برای شناسایی این نوع افسردگی طراحی شده‌اند که مادران در هر بار مراجعه به پزشک، آن را تکمیل کرده و از نظر میزان اضطراب و افسردگی ارزیابی می‌شوند.
درمان افسردگی پس از زایمان
درمان اختلال به شدت علائم بستگی دارد.
اگر علائم به حدی وخیم باشند که نیاز به درمان وجود داشته باشد، ولی درمانی صورت نگیرد یا درمان مناسب دریافت نشود، علاوه بر خطر آسیب به مادر، احتمال آسیب به نوزاد و همسر او نیز وجود دارد. بنابراین ارزیابی شدت علائم اهمیت ویژه‌ای دارد.
اگر شدت علائم خفیف و یا متوسط باشند، به ندرت درمان دارویی نیاز است. توصیه می‌شود که خانواده (به خصوص همسر) حمایت خود را از مادر افزایش دهند. این افزایش حمایت به شکل چشمگیری باعث بهبود علائم می‌شود.
در صورتی که موارد خفیف و متوسط بیماری، به درمان غیردارویی جواب ندهد و در مواردی که شدت علائم شدید است، درمان دارویی توصیه می‌شود. حتی در برخی موارد بسیار شدید، ممکن است نیاز به بستری شدن مادر وجود داشته باشد. بر اساس وضعیت بالینی مادر، روانپزشک ممکن است از داروهای متفاوتی استفاده نماید.
