دیابت یا بیماری قند، ببیماری متابولیکی مزمنی است که با سوخت و ساز غیر طبیعی کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها همراه است، همچنین هورمون انسولین که موجب ورود قند از خون به سلول و مصرف آن می شود به میزان کافی ترشح نخواهد شد، از آنجا که انسولین نقش اصلی را در پایین آوردن قند خون ایفا می کند، عملکرد طبیعی خود را به درستی انجام نمی دهد، در نتیجه میزان قند خون در بدن بالا می رود که خود موجب بروز بیماری های قلبی عروقی، بیماری فشار خون، بیماری های کلیوی و … می شود. حال رژیم غذایی دیابت نقش مهمی در میزان کنترل قند خون دارد که در ادامه به این موضوع می پردازیم.
رژیم غذایی دیابت
افراد دیابتی باید برای تغذیه و رژیم غذایی خود اهمیت زیادی قائل باشند، زیرا مصرف یک ماده غذایی مضر ممکن است، سلامتی آنها را به خطر اندازد. ضمن اینکه این اشخاص در کنار رژیم درمانی باید به فعالیت جسمانی، کنترل قند خون، درمان دارویی توجه داشته باشند.
رعایت تغذیه و رژیم غذایی مناسب برای کنترل بیماری دیابت نقش مهم و ضروری دارد، ولی به دلیل اینکه شیوه زندگی و وضعیت اقتصادی و اجتماعی افراد مختلف با یکدیگر متفاوت می باشد، بنابراین نمی توان یک دستور غذایی یا رژیم یکسان برای همه افراد توصیه کرد و بهتر است این کار با توجه به نیاز هر فرد دیابتی و نیز توجه به اهداف درمان تحت نظر یک متخصص تغذیه صورت گیرد.
تغذیه دیابتی ها با تغذیه افراد سالم طبیعتا تفاوت هایی دارد و بر خلاف تصور اغلب افراد، رعایت رژیم غذایی دیابت به معنای، تنها نخوردن قند و شیرینی نیست، به منظور کنترل قند خون دیابتی ها، رعایت مصرف ۶ وعده غذایی شامل سه وعده غذای اصلی (صبحانه، ناهار و شام) و سه میان وعده که باید در وقت معین خود مصرف شود، لازم و ضروری می باشد.
توجه داشته باشید که میان وعده قبل از خواب برای کودکان دارای اهمیت زیادی است، زیرا می تواند از کاهش قند خون در کودکان جلوگیری کند، همینطور بهتر است برای میان وعده شب از یک ماده پروتئینی مثل پنیر و یا شیر همراه نان مصرف شود.
افراد دیابتی به غیر از قند های ساده (قند و شکر) و غذا هایی که حاوی این نوع قند ها هستند ( انواع شیرینی ها، بیسکوییت، بستنی، مربا، آدامس، نوشابه) از همه انواع غذا ها می توانند در مقادیر مناسب و به صورت کنترل شده استفاده کنند. از این رو می توان گفت که تفاوت غذا های دیابتی با دیگر افراد در عدم مصرف قند و شکر و غذا ها و خوراکی های حاوی این مواد می باشند. بنابراین رعایت رژیم غذایی دیابت به هیچ عنوان کار سخت و دشواری نبوده و همه این افراد می توانند از عهده آن برآیند، البته لازم است افراد دیابتی حتما با جایگزین های غذایی آشنا باشند تا بتوانند از رژیم های غذایی معرفی شده توسط متخصصان تغذیه استفاده کرده و در برنامه غذایی شان تنوع ایجاد نمایند.
توصیه هایی در رابطه با رژیم غذایی افراد دیابتی
اضافه وزن و چاقی از جمله عوامل مهمی است که می تواند منجر به بروز بیماری دیابت شود، از این رو کاهش وزن کمک زیادی به کنترل قند خون خواهد کرد، بنابراین افرادی که مشکل اضافه وزن دارند، باید نسبت به کاهش وزن خود از طریق کم کردن کالری مصرفی و افزایش فعالیت بدنی اقدام کنند.
همچنین مصرف قند و شکر و غذا های حاوی این مواد مثل شیرینی جات، بیسکوییت، آدامس، مربا، نوشابه و غیره برای بیماران دیابتی ممنوع می باشد.
وعده های غذایی توصیه شده در ساعت مقرر و به طور منظم مصرف شوند، زیرا تغییر ساعت برای غذا خوردن موجب نوسان قند خون شده و در نتیجه باعث بروز مشکلات زیادی در بیماران دیابتی می شود.
مصرف غذا های روزانه در سه وعده اصلی شام، ناهار و صبحانه و سه میان وعده در بین صبحانه و ناهار، ناهار و شام و قبل از خواب تقسیم شود.
نان های مصرفی بهتر است از نوع نان های سبوس دار و با استفاده از خمیر مایه تهیه شوند، مثل نان سنگک
مصرف حبوباتی مثل نخود، لوبیا و عدس به علت دارا بودن فیبر در رژیم غذایی دیابت توصیه می شود، زیرا فیبر موجود در آنها موجب کنترل قند خون می شود.
یاید و نباید های تغذیه افراد دیابتی
از مصرف غذا های سرخ شده و پر چرب پرهیز شود. افراد دیابتی بهتر است، غذا ها را بیشتر به شکل آب پز، بخار پز یا کبابی مصرف نمایند. همچنین روغن مصرفی برای آنها حتما از نوع گیاهی باشد و برای سرخ کردن غذا ها باید از روغن های گیاهی مخصوص سرخ کردنی استفاده شود.
در رژیم غذایی دیابت باید از گوشت های کم چرب و مرغ و ماهی بدون پوست در غذا ها استفاده شود. مقدار مصرفی تخم مرغ برای این افراد باید به حداکثر مصرف دو تا سه عدد در هفته محدود شود، همچنین شیر و لبنیات مصرفی باید از نوع کم چرب باشد، مصرف میوه و سبزیجات حتما به شکل تازه باشد، زیرا ویتامین ث موجود در میوه و سبری ها کمک زیادی به کنترل قند خون می کند
در هنگام مصرف سالاد و سبزیجات، آنها را بدون سس و با چاشنی هایی مثل لیمو ترش، نارنج و یا مقداری روغن زیتون استفاده نمایید.
رعایت برخی نکات در تغذیه افراد دیابتی
در صورت ممکن در بین میوه مصرفی خود از مرکبات استفاده نکنید یا مصرف آن را تا حد امکان کاهش دهید.
میزان مصرف نمک را تا جایی که امکان دارد، کم کنید به طوری که کل نمک مصرفی روزانه چه به صورت خالص و یا به شکل افزودنی به غذا ها باید به مقدار حداکثر پنج گرم یعنی در حدود یک قاشق مرباخوری باشد. به دلیل وجود نمک و سدیم در ترکیب اغلب غذا ها بهتر است از آوردن نمکدان بر روی سفره خودداری کنید.
از خوردن غذا های آماده و کنسروی که همگی آنها دارای مقدار زیادی، نمک، شکر و یا چربی می باشند، اجتناب نمایید.
برخی توصیه های غذایی کلی مؤثر در کنترل قند خون
- سعی کنید، همراه هر وعده غذایی از سبزیجات استفاده کنید.
- استفاده از نان سنگک و یا بربری بهتر از نان لواش یا ساندویچی می باشد.
- از لبنیات کم چرب استفاده کنید.
- در طول هفته بیشتر از ۲ عدد تخم مرغ استفاده نکنید.
- حداقل ۸ لیوان آب در طول شبانه روز بنوشید.
- غذا ها را به صورت کم نمک مصرف نمایید.
- ترجبحا از روغن مایع ( مخصوصا کلزا) استفاده کنید
- برای غذا های سرخ کردنی از روغن های مخصوص سرخ کردنی استفاده کنید.
- لازم است مصرف غذا های سرخ کردنی را محدود کنید.
- از کشیدن سیگار و یا مصرف الکل خودداری کرده یا مصرف آنها را کاهش دهید.
- محدود کردن غذا های چرب مثل کباب کوبیده، کالباس، سوسیس و غذاهای سرخ کردنی
از آنجا که افراد دیابتی به بیماری های عفونی بیشتر مبتلا می شوند، بنابراین نیاز به تقویت سیستم ایمنی خود دارند، مصرف میوه نقش مهمی در تقویت و بالا بردن قدرت دفاعی و سطح ایمنی بدن دارد، اما باید بدانید که میوه های مضر برای دیابت مثل انگور، موز، زردآلو، انجیر، هندوانه، خربزه، طالبی، کشمش و میوه هایی از این قبیل که از میزان قند بالایی برخوردارند، برای افراد دیابتی مفید نبوده، زیرا می تواند موجب افزایش قند خون شود، بنابراین مصرف این میوه ها باید حداکثر یک یا دو بار در هفته محدود شده و یا از رژیم غذایی دیابت حذف شود.
