پریود نشدن یا آمنوره چیست؟
پریود یا عادت ماهیانه، تخریب جداره رحم است که بدن را با تغییراتی رو به رو می کند. آمنوره زمانی رخ می دهد که خونریزی پریود رخ ندهد. در میانه چرخه قاعدگی که از شروع پریود تا شروع پریود بعدی محاسبه می شود، هورمون ها باعث می شوند تخمدان تخمکی را آزاد کند که به این روند تخمک گذاری گفته می شود. کار تخمدان همچنین ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون است.
استروژن باعث می شود دیواره رحم ضخیم شود و پروژسترون رحم را برای لقاح تخمک آماده می کند. اگر هیچ اسپرمی برای بارور کردن تخمک وجود نداشته باشد، بارداری اتفاق نمی‌افتد و تخمک از بین می رود. سطح استروژن و پروژسترون کاهش یافته و دیواره رحم فرو می ریزد و از طریق واژن، از بدن خارج شده و فرد پریود یا عادت ماهانه می شود.
اگر دختری به سن ۱۶ سالگی رسیده اما هنوز قاعدگی را تجربه نکرده باشد، دچار آمنوره اولیه شده است. گاهی فردی علیرغم اینکه قبلا پریود منظمی داشته اما ناگهان سه ماه پشت سر هم پریود نمی شود و هیچ دلیل طبیعی مثل حاملگی برای آن وجود ندارد. در این حالت فرد دچار آمنوره ثانویه شده است. این حالت در بین 3 تا 5 درصد زنان بالغ روی می دهد.
علت های پریود نشدن
علت های طبیعی آمنوره شامل حاملگی، شیردهی و یائسگی است. در این موارد، هیچ نیازی به مراجعه به پزشک نیست. وقتی فردی دارای خونریزی ماهانه منظم است به این معنی است که تخمدان ها، رحم، هیپوتالاموس و غده هیپوفیز به خوبی کار خود را انجام می دهند. پریود نشدن می تواند نشاندهنده وجود مشکل در یکی از این بخش های بدن یا وجود ناهنجاری در دستگاه تناسلی باشد. سبک زندگی، سلامتی و برخی مسائل پزشکی هم می تواند علت بروز آمنوره باشند. علت های ممکن برای عقب افتادن قاعدگی شامل موارد زیر است:
1. روش های ضد بارداری
برخی از قرص های ضدبارداری ممکن است موجب قطع موقت یا کامل پریود شوند. این اتفاق می تواند در اولین ماه های شروع مصرف یک قرص جدید رخ دهد. همچنین اگر فردی بین هر دوره مصرف قرص، یک هفته استراحت نکند، ممکن است دچار آمنوره شود. برخی دیگر از روش های کنترل بارداری مثل دستگاه آیودی، ایمپلنت و تزریق هم می تواند منجر به ایجاد آمنوره شود.
2. کمبود مواد مغذی
سوء تغذیه می تواند بر عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز تاثیر گذاشته و منجر به آمنوره شود.
3. پایین بودن وزن
کمبود وزن هم می تواند مانع کارکرد صحیح هیپوتالاموس و هیپوفیز شده و نوعی آمنوره به نام آمنوره هیپوتالامیک را ایجاد کند.
4. استرس
استرس می تواند بر سطح هورمون های بدن تاثیر بگذارد و این هم یکی دیگر از علت های بروز آمنوره هیپوتالامیک می باشد. افرادی که به این نوع آمنوره دچار هستند اغلب دچار افسردگی و اضطراب هستند.
5. ورزش بیش از حد
ورزش بیش از حد هم سومین دلیل برای بروز آمنوره هیپوتالامیک است. تحقیقات نشان می دهند که نیمی از زنانی که به طور منظم ورزش می کنند، اختلالات قاعدگی خفیفی را تجربه می کنند.
6. اختلالات خوردن
اختلال در اشتها مانند بی اشتهایی یا پرخوری عصبی می تواند منجر به قطع پریود در فرد شود که معمولا به علت سوء تغذیه یا کمبود شدید وزن است.
7. اضافه وزن
اضافه وزن سریع می تواند منجر به برهم خوردن تعادل هورمونی و در نتیجه آمنوره موقت شود.
8. داروهای روانپزشکی
برخی از داروهای ضد افسردگی و تثبیت کننده خلق و خو بر عملکرد غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز تاثیر میگذارند. اگر این غدد نتوانند به میزان لازم هورمون ترشح کنند، عادت ماهانه فرد متوقف می شود.
9. سندروم تخمدان پلی کیستیک
سندروم تخمدان پلی کیستیک نوعی اختلال هورمونی است که 6 تا 8 درصد زنان در سراسر دنیا به آن مبتلا می شوند. این اختلال باعث بروز نشانه هایی می شود که شامل موارد زیر هستند:
- پریودهای نامنظم
- رشد موهای زائد
- ناباروری
- افزایش وزن
- آکنه
پلی کیستیک منجر به هیپرآندروژنیسم هم می شود یعنی سطح هورمون های مردانه در زنان بالا می رود. تحقیقی که در سال ۲۰۱۷ روی ۲۶۶ زن مبتلا به پلی کیستیک انجام شد نشان داد که بیش از ۷۸ درصد از آنها دارای هیپرآندروژنیسم بودند. این اختلال بر چرخه های قاعدگی اثر گذاشته و منجر به آمنوره می شود.
10. یائسگی زودرس
یائسگی زودرس یعنی زمانی که تخمدان ها قبل از ۴۰ سالگی از کار می افتند. این اتفاق منجر به وقفه در پریود می شود. البته این شرایط مشابه به اوایل یائسگی که قاعدگی به طور کامل قطع می شود، نیست.
11. سندروم ترنر
سندروم ترنر نوعی اختلال ژنتیکی است که فرد مبتلا دارای تخمدان های رشد نیافته است و نمی تواند پریود شود.
12. نقص دستگاه تناسلی
نقص دستگاه تناسلی یک مشکل ساختاری است که می تواند منجر به آمنوره شده یا اینکه خون حاصل از قاعدگی به سختی از واژن خارج شود. شایع ترین نقص دستگاه تناسلی در زنان، پرده بکارت بدون منفذ است که واژن را مسدود کرده و اجازه خروج خون در حین پریود را نمی دهد.
13. مشکلات غده هیپوفیز
غده هیپوفیز هورمون های کنترل کننده چرخه قاعدگی را منتشر می کند. بیماری های غده هیپوفیز که در ادامه به آنهار اشاره شده است، منجره به آمنوره می شوند:
- تومور غده هیپوفیز
- بافت مردگی پس از زایمان که طی آن مرگ زودرس سلول های غده هیپوفیز پس از زایمان رخ می دهد
- سارکوئیدوز که نوعی بیماری التهابی است
پرتو درمانی هم می تواند بر سلول های غده هیپوفیز اثر گذاشته و منجر به آمنوره شود.
برای تاخیر در پریودی چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افرادی که باردار نیستند و احتمال شروع یائسگی در آنان وجود ندارد اما چند دوره متوالی پریود نشده اند باید به پزشک مراجعه کنند. به خصوص زمانی که نشانه های دیگری به جز قطع پریود هم داشته باشند. افرادی که به سن ۱۶ سالگی رسیده اند اما هنوز قاعدگی آنها شروع نشده است هم باید به پزشک مراجعه کنند.
درمان پریود نشدن
پزشک پس از تشخیص علت آمنوره، بهترین نوع درمان را تجویز خواهد کرد. آمنوره اولیه اغلب به دلیل بلوغ دیررس است که معمولا با گذشت زمان رفع خواهد شد. البته پزشک می تواند به تشخیص این مورد کمک کند که آیا علت دیگری هم برای شروع نشدن پریود وجود دارد یا خیر. اگر علت آن عدم تعادل هورمونی باشد، پزشک هورمون تراپی را تجویز خواهد کرد.
علت آمنوره هیپوتالامیک شاید نیاز به تغییر در سبک زندگی داشته باشد:
- پایین بودن وزن بدن: پزشک فردی را که کمبود وزن دارد به پزشک تغذیه ارجاع می دهد تا با استفاده از رژیم غذایی مناسب به وزن سالم دست پیدا کند
- استرس: یافتن روش های مدیریت استرس مثل یوگا، مراقبه، آرامش ذهنی یا مراجعه به درمانگر می تواند مفید باشد
- تمرینات ورزشی بیش از حد: پزشک یک برنامه ورزشی متعادل را توصیه می کند.
- اگر فردی به علت افزایش وزن سریع دچار آمنوره شده باشد، احتمالا پزشک برای او رژیم کالری شماری و ورزش را تجویز خواهد کرد
- در مواردی که آمنوره به دلیل مشکلات ساختاری ایجاد شده باشد، عمل جراحی و برنامه درمانی اختصاصی لازم است.
بیشتر علت های پریود نشدن قابل درمان هستند. پیروی از برنامه درمانی که پزشک توصیه می کند می تواند به بسیاری از افراد کمک کند تا به چرخه قاعدگی منظم خود بازگردند.
