اگرچه همیشه تهران شهری آلوده و پرترافیک در ذهن ها تداعی شده، اما بازدید از قدیمی ترین مکان های دیدنیش خالی از لطف نیست. روزهای تعطیل بهترین زمان برای قدم زدن در محله های قدیمی و جاهای دیدنی تهران است. این روزها کمی متفاوت تر به دیدنی های تهران نگاه کنید، به تهرانی که هنوز هیاهوی دوره قاجار در بین روزمرگی هایش پیداست و عمارت های سلطنتیش چشم ها را مجذوب خود می کنند. سفر کنید به ساختمان هایی که نشان از دوره های مختلف تاریخی دارند، محله هایی که هنوز مردمان آن به سبک قدیم زندگی می کنند و کوچه پس کوچه هایی که با مغازه های قدیمی دل هر رهگذری را می برند. با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای سفری هیجان انگیز به جاذبه های گردشگری تهران.
سردر باغ ملی
در دوره ناصرالدین شاه قاجار بر بدنه جنوبی میدان مشق و رو به خیابان مریضخانه، سردر ناصری احداث شد، سردری با یک دروازه دو لنگه که با یک جفت طاق نمای کاشی کاری منقش به طرح هایی از سربازان دوره قاجاریه مزین شده و با رخداد کودتای 1299 شمسی، دستور تخریبش صادر و ساخت سردری جدید به بهانه بزرگداشت فتح تهران در دستور کار قرار گرفت. طراحی سردر باغ ملی توسط جعفرخان معمار و اجرای آن توسط استاد کریم منیژه انجام شد.
میدان بهارستان
میدان بهارستان از جاذبه های گردشگری تهران بوده که در بخش شمال شرقی دارالخلافه ناصری واقع هست و تا دوره پهلوی اول با نام نگارستان خوانده می شد، میدانی که به عنوان جلوخان باغ نگارستان از دوره فتحعلیشاه تا اواسط سلطنت ناصرالدین شاه، دارای کارکرد تشریفاتی و حکومتی بود. با گسترش تهران در میانه دوره قاجار، نگارستان و باغ های پیرامونی آن وارد محدوده شهر شدند. با توسعه دو باغ سردار در شرق و نظامیه در جنوب میدان و همچنین ساخت مسجد و عمارت سپهسالار توسط محمدحسین خان سپهسالار، جلوخان باغ نگارستان بیش از پیش به میدان شهری مبدل شد که در آن مراسم مختلفی از جمله قربانی کردن شتر در روز عید قربان برگزار می شد. طی جنبش مشروطه، این میدان که یکی از زیباترین دیدنی های تهران هست، به مهمترین مکان حضور و استقرار نیروهای مشروطه خواه بدل شد. در اولین سالگرد مشروطه جنبشی بزرگ با حضور تمامی انجمن ها و بسیاری از مردم شهر در میدان برگزار گردید، اما شیرینی جشن دوامی نداشت و با بالاگرفتن درگیری های بین دو قوای مشروطه و سلطنت طلب، میدان شاهد به توپ بسته شدن مجلس بود. تظاهرات 30 تیر 1331، کودتای 28 مرداد 1332، ترور حسنعلی منصور و عبدالحسین هژیر از دیگر رویدادهای مهم تاریخی در میدان بهارستان که یکی از جاذبه های گردشگری تهران بوده، است.
شمس العماره
عمارت شمس العماره از مهم ترین جاذبه های گردشگری تهران است، بنایی فاخر که در دوره ناصرالدین شاه در بخش شرقی مجموعه کاخ گلستان احداث شد. شمس العماره با 35 متر ارتفاع برای دهه ها بلندترین بنای پایتخت بود. در خصوص ایده ساخت عمارت نقل است که به سبب علاقه ناصرالدین شاه به ساختمان های اروپایی، شکل عمارت از روی تصویر ساختمان های فرنگ اخذ شده، اما عمارت شباهت هایی با کاخ عالی قاپو اصفهان به جای مانده از دوره صفویه نیز دارد. در بنای شمس العماره ساعتی دو طرفه تعبیه شده که در دوره قاجار وقت را اعلام می کرد. صدای بلند ساعت شمس العماره آنقدر موجب شکایت مردم تهران می شد که دستور دادند تا صدای آن را کم کنند. با تکمیل اثر دیدنی تهران، در شمس العماره که یکی از جاهای دیدنی تهران هست، سردر جدیدی احداث شد، سردری که از یک سو به مجموعه کاخ گلستان و از سوی دیگر به میدانی جدید در پای شرقی عمارتی با نام جلوخان شمس العماره راه داشت. عمارت شمس العماره از جمله فضاهای شهری دوره قاجار و از زیباترین دیدنی های تهران بوده که در فرهنگ عامه ساکنان شهر به انواع مختلفی مورد ارجاع قرار گرفته است.
کاخ گلستان
در بخش شمالی حصار صفوی تهران، چهار باغ و چنارستانی توسط شاه عباس صفوی احداث شد، محدوده ای که به مدد دیوارهایی بلند از شهر جدا و بناهای سلطنتی در آن واقع بودند. طی حضور کریم خان زند در تهران، محدوده یاد شده مرمت و باغ ها و فضاهایی جدیدی به آن اضافه شدند. با به قدرت رسیدن آقا محمدخان قاجار و پایتخت شدن تهران، مجموعه یاد شده واقع در ارگ سلطنتی که با نام کاخ گلستان خوانده می شد، اهمیت بسیاری یافت و تا پایان دوره قاجار از جمله مهمترین جاهای دیدنی تهران به شمار می رفت. مجموعه گلستان که یکی از معروف ترین جاذبه های گردشگری تهران هست، شامل بناهای متعددی در دو بخش اندرونی و بیرونی بود که به تدریج و در دوره های زمانی مختلف شکل گرفته بودند. امروزه تنها 10 درصد از وسعت اصلی محدوده کاخ گلستان باقی مانده که عموما ناظر بر بخش بیرونی و مجموعه است. با آغاز دوره پهلوی، بخش اندرونی کاخ تخریب و ساختمان های اداری مانند ساختمان اقتصاد و دارایی و دادگستری بر روی آن ساخته شدند. کاخ گلستان همچون لوحی ارزشمند راوی بخش قابل توجهی از تاریخ این سرزمین مانند اعلام آغاز و انقراض سلطنت قاجار، اعلام و تشکیل مجلس شورای ملی و اعلام آغاز سلطنت پهلوی بود. کاخ گلستان تنها اثر ثبت شده پایتخت در فهرست میراث جهانی توسط یونسکو و یکی از بی نظیرترین دیدنی های تهران هست.
روزهای بازدید از کاخ گلستان: همه روزه به جز ایام سوگواری
ساعات بازدید از کاخ گلستان: 17-9
آدرس کاخ گلستان: خیابان پانزده خرداد (ارگ)
شماره تلفن کاخ گلستان: 8-33113335
میدان توپخانه
با تخریب حصار دارالخلافه و گسترش شهر در دوره ناصرالدین شاه، میدانی جدید در شمال محدوده ارگ که یکی از دیدنی های تهران به شمار می آید و بر روی خندق های قدیمی تاسیس شد، میدانی مستطیل شکل که بناهایی دو طبقه و نیم طاق، گرداگرد آن را فراگرفته بودند. در میانه میدان حوضی بزرگ قرار داشت که در چهار گوشه آن چهار توپ غرامت گرفته شده از پرتغالی ها مستقر شده بودند. با تکمیل میدان، توپ ها و توپچی ها از میدان ارگ به میدان جدید منتقل شدند و به تدریج فعالیت هایی دیگری همچون تلگراف خانه، بلدیه، بانک، پست خانه و نظمیه وارد این میدان شدند و توپخانه مبارکه به محل رخداد بسیاری از رویدادهای اجتماعی و سیاسی ساکنان پایتخت بدل شد. این میدان مهمترین فضاهای استقرار نیروهای سلطنت طلب و از جاهای دیدنی تهران بود. با فتح تهران توسط مشروطه خواهان برخی از چهره های سیاسی در میدان به دار آویخته شدند. میدان توپخانه از زیباترین جاهای دیدنی تهران بوده که به شش خیابان دسترسی داشت که بر سر هر خیابان، دروازه ای واقع بود. دروازه ها در دوره پهلوی اول تخریب شدند و نامش به میدان سپه تغییر یافت.
سبزه میدان
سبزه میدان، سبزی میدان و پیش از آن تخته پل، نام میدانی حدفاصل دو محله ارگ و بازار بوده که از دوره قاجار به جای مانده است. این فضا که یکی از دیدنی های تهران به شمار می آید، تا پیش از تخریب خندق پیرامونی مجموعه ارگ از نقاط اتصال شهر به جلوخان عمارت های سلطنتی بود. فضای میدان که یکی از جاهای دیدنی تهران به شمار می آید، در دوره زندیه و اوایل دوره قاجار به عنوان محل خرید و فروش سبزی، ذبح حیوانات و اعدام محکومین به حساب می آمد. ساخت میدان در فضای یاد شده به دوره ناصرالدین شاه و صدرات امیرکبیر برمی گردد، زمانیکه امیر اصطلاحات جدی را در بازار تهران انجام داد. در میانه میدان حوضی بزرگ احداث شد و حجره هایی دو طبقه گرداگرد آن را فرا گرفتند. با اصلاح فرم و فعالیت این میدان که یکی از جاذبه های گردشگری تهران هست، حجره های بلور فروشی و دیگر کالاهای ایرانی و فرنگی نیز در آن جای گرفتند.
میدان مشق
میدان مشق که جهت مشق نظامی افسران و سربازان در دوره فتحعلیشاه و خارج از حصار دارالخلافه تهران تاسیس شد، در دوره ناصرالدین شاه میدان وارد شهر شده و در جنوب آن سردری فاخر بنا شد. از مهمترین رویدادهای این میدان که یکی از جاذبه های گردشگری تهران هست، باید به اعدام میرزا رضای کرمانی، پرواز اولین بالن، فرود اولین طیاره در تهران و آشنایی تهران نشینان با ورزش فوتبال اشاره کرد. سردر دروه قاجاری میدان با آغاز دوره پهلوی و انتقال پادگان ها به بیرون شهر، تخریب و سردری جدید در بدنه جنوبی میدان با نام سردر باغ ملی احداث شد. در دهه 70 موزه و کتابخانه ملک که تا پیش از آن در دل بازار جای داشت، به میدان انتقال یافت و در دهه 80 عمارت قزاقخانه واقع در شمال میدان که تا پیش از آن در اختیار ارتش بود، به دانشگاه هنر واگذار شد.
میدان ارگ
میدان ارگ یا توپخانه، نام میدانی حکومتی واقع در محدوده ارگ سلطنتی است. میدان از عهد صفوی تا دوره ناصری در حصار و خندقی محصور بود. با برداشته شدن تدریجی حصارهای ارگ از دوره ناصری، میدان که محل حضور توپ و توپچی ها بود، با شهر ارتباط یافت و به اولین باغ عمومی تهران با نام باغ گلشن تبدیل شد. در میانه میدان، حوضی بزرگ و همسطح زمین قرار داشت که در بخش جنوبی، توپ مروارید بر روی سکویی کوتاه قرار گرفته بود، توپی که در دوره فتحعلیشاه دستور ساختش داده شده و به عنوان توپی نظر کرده در نزد تهرانی ها دارای ارج و قرب فراوان بود. میدان که یکی از معروف ترین دیدنی های تهران بود، در طول دوره قاجار از صبح تا شام محل حضور گروه های مختلف اجتماعی بود و بسیاری از جشن ها و دیگر مراسم های آیینی شهر در این میدان برگزار می شدند. اوایل دوره پهلوی و با ساخت باشگاه افسران در محدوده شمال غربی میدان مشق با معماری گابریل گورکیان، توپ مروارید از میدان ارگ که یکی از بهترین جاهای دیدنی تهران هست، جمع و به محوطه این ساختمان منتقل شد. در سال 1327 استودیوی رادیویی کوچکی در بخش غربی میدان برای پخش اخبار ساخته شد که در حال حاضر ساختمان آرشیو رادیو است و نسخه هایی از اسناد و دست نوشته های قدیمی در آن نگهداری می شوند.
دارالخلافه تهران
آقا محمدخان قاجار با شکست قوای زندیه، در تهران مستقر شد و در ارگ تهران بر تخت پادشاهی تکیه زد، حکومت قاجار را تاسیس و تهران را به عنوان پایتخت معرفی کرد. با اعلام پایتختی تهران، لقب دارالخلافه برای پایتخت برگزیده شد. دارالخلافه تهران، شهری کوچک با 15 هزار نفر جمعیت و مساحت چهار کیلومتر مربع بود. تهران تازه پایتخت شده از دوره فتحعلیشاه (دومین شاه قاجار) توسعه یافت و پروژه های متعددی در آن شکل گرفتند. در دوره ناصرالدین شاه (چهارمین شاه قاجار) توسعه پایتخت سرعتی دوچندان یافت. سبزه میدان، سرای امیر، مدرسه دارالفنون، باغ گلشن و خیابان ناصرخسرو از جمله مهمترین فضاهای شهری و اثر دیدنی تهران بوده که در این دوره ساخته شدند. در دوره قاجار 2 دروازه محمدیه و دولت بر روی حصار صفوی اضافه شدند و شماره دروازه های دارالخلافه که یکی از جاهای دیدنی تهران هست، به 6 عدد رسید.
دارالخلافه ناصری
در میانه سلطنت ناصرالدین شاه، قریب به 70 سال از پایتختی تهران می گذشت. جمعیت تهران به 150 هزار نفر رسیده و شهر محصور در حصار نیمه ویران صفوی، جایی برای گسترش نداشت. از این رو مقرر شد تا حصار و دروازه های دارالخلافه تهران تخریب و طرحی جدید برای پایتخت تهیه شود. تهیه طرح به اساتید و شاگردان مدرسه دارالفنون سپرده شد و ایشان ساختاری هشت ضلعی برای گسترش شهر تهران در نظر گرفتند. مساحت تهران براساس طرح جدید به 19 کیلومتر مربع رسید و باغ ها و اراضی فراوانی به محدوده شهر وارد شدند. اولین پروژه احداث شده در تهران جدید که با لقب دارالخلافه ناصری خوانده می شد، میدان توپخانه مبارکه که یکی از زیباترین دیدنی های تهران هست، بود. خیابان لاله زار از دیگر فضاهای احداث شده در محدوده تهران ناصری بود که باید از آن به عنوان دروازه ورود مدرنیته به پایتخت یاد کرد. در ابتدای قرن 14 و مقارن با آغاز دوره پهلوی، جمعیت تهران به 250 هزار نفر رسید، اما پایتخت همچنان محدود در حصار و دروازه های شهر بود، حصار و دروازه هایی که برای توسعه پایتخت بار دیگر تخریب شدند و بر روی آن ها خیابان هایی جدید بنا شدند.
جاهای دیدنی تهران
سینما و تماشاخانه
تالار وحدت 66731419
تالار حافظ 66743357
سینما فردوسی 88829785
سینما پیام 88941835
پردیس چارسو 61724444
سینما حافظ 33115386
سینما میلاد 33353452
تماشاخانه سنگلج 55625444
سینما ناهید 33356809
کتابخانه های تهران
کتابخانه آیت الله طالقانی 77526922
کتابخانه مجلس شورای اسلامی 33130919
کتابخانه پارک شهر 55152312
کتابخانه موزه ملک 66726613
کتابخانه آیت الله کاشانی 33530695
کتابخانه هفده شهریور 33546662
کتابخانه سید مرتضی 55605681
کتابخانه محقق حلی 33560030
کتابخانه فردوسی 33563082
زورخانه های تهران
زورخانه شهید فهمیده
زورخانه طلاچی
زورخانه شهید عراقی
زورخانه حاجی سلامت
اطلاعات بازدید از موزه ها و دیدنی های تهران
موزه ملی ایران
روزهای بازدید از موزه ملی ایران: همه روزه به جز ایام سوگواری
ساعات بازدید از موزه ملی ایران: نیمه اول سال 19-9 و نیمه دوم سال 16-9
آدرس موزه ملی ایران: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر
شماره تلفن موزه ملی ایران: 6-66702061
موزه جواهرات ملی
روزهای بازدید از موزه جواهرات ملی: شنبه تا سه شنبه
ساعت بازدید از موزه جواهرات ملی: 16:30-14
آدرس موزه جواهرات ملی: خیابان فردوسی، چهارراه استانبول
شماره تلفن موزه جواهرات ملی: 64464700
موزه هنرهای ملی
روزهای بازدید از موزه هنرهای ملی: شنبه تا چهارشنبه
ساعات بازدید از موزه هنرهای ملی: 16-9
آدرس موزه هنرهای ملی: میدان بهارستان، خیابان کمال الملک، انتهای محوطه وزارت ارشاد
شماره تلفن موزه هنرهای ملی: 33966025
موزه آبگینه و سفالینه
روزهای بازدید از موزه آبگینه و سفالینه: همه روزه به جز ایام سوگواری
ساعات بازدید از موزه آبگینه و سفالینه: نیمه اول سال 19-9 و نیمه دوم سال 17:30- 8
آدرس موزه آبگینه و سفالینه: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر
شماره تلفن موزه آبگینه و سفالینه: 4-66708153
موزه بانک ملی
روزهای بازدید از موزه بانک ملی: شنبه تا چهارشنبه
ساعات بازدید از موزه بانک ملی: 17-13
آدرس موزه بانک ملی: میدان امام خمینی، خیابان امام خمینی
شماره تلفن موزه بانک ملی: 66701028
موزه بانک سپه
روزهای بازدید از موزه بانک ملی: شنبه تا چهارشنبه 9-15 و پنج شنبه 13-9
آدرس موزه بانک ملی: میدان امام خمینی، خیابان امام خمینی
شماره تلفن موزه بانک ملی: 66748060
موزه ارتباطات
روزهای بازدید از موزه ارتباطات: شنبه تا چهارشنبه
ساعات بازدید از موزه ارتباطات: 16:30-8:45
آدرس موزه ارتباطات: میدان امام خمینی، خیابان امام خمینی
شماره تلفن موزه ارتباطات: 66701028
موزه ملک
روزهای بازدید از موزه ملک: شنبه تا چهارشنبه 16:30-8:30 و پنج شنبه 15- 8:30
آدرس موزه ملک: خیابان امام خمینی، سردر باغ ملی، جنب وزرات امور خارجه
موزه عبرت
روزهای بازدید از موزه عبرت: همه روزه به جز ایام سوگواری
ساعات بازدید از موزه عبرت: نیمه اول سال 17- 9 و نیمه دوم سال 16 – 9
آدرس موزه عبرت: میدان امام خمینی، خیابان فردوسی، کوچه طبس، خیابان یارجانی
شماره تلفن موزه عبرت: 7-66722096
عمارت مسعودیه
روزهای بازدید از عمارت مسعودیه: همه روزه جز ایام سوگواری
ساعات بازدید از عمارت مسعودیه: 16 -9
آدرس عمارت مسعودیه: میدان بهارستان، خیابان اکباتان، رو به روی ایستگاه متروی ملت
شماره تلفن عمارت مسعودیه: 33992016
مدرسه دارالفنون (تعلیم و تربیت)
روزهای بازدید از مدرسه دارالفنون: شنبه تا چهارشنبه 15:30 – 8:30
آدرس مدرسه دارالفنون: میدان امام خمینی، خیابان ناصرخسرو
شماره تلفن مدرسه دارالفنون: 33113782
موزه صلح
روزهای بازدید از موزه صلح: شنبه تا چهارشنبه 12:30 – 9 و پنج شنبه و جمعه 17- 14
آدرس موزه صلح: خیابان فیاض بخش، پارک شهر
شماره تلفن موزه صلح: 66731076
موزه شهید چمران
روزهای بازدید از موزه شهید چمران: شنبه تا چهارشنبه 16- 8 و پنج شنبه 13-9
آدرس موزه شهید چمران: چهارراه سیروس، کوچه سرپولک
شماره تلفن موزه شهید چمران: 55634158
نقاشی پشت شیشه
روزهای بازدید از موزه نقاشی پشت شیشه: شنبه تا چهارشنبه 16-9
آدرس موزه نقاشی پشت شیشه: خیابان سعدی شمالی، خیابان برادران قائدی، بعد از تقاطع شهید نور محمدی
شماره تلفن موزه نقاشی پشت شیشه: 77526777
خانه موزه مدرس
روزهای بازدید از خانه موزه مدرس: یکشنبه تا جمعه (نیمه اول سال 18-10) و (نیمه دوم سال 17-9)
آدرس خانه موزه مدرس: خیابان امیرکبیر، کوچه جاویدی، بن بست مدرس
شماره تلفن خانه موزه مدرس: 33505004
