پروژسترون چیست و کمبود آن چه عوارضی دارد؟

پروژسترون هورمونی است در بدن که باعث تحریک و تنظیم دستورالعمل‌های مختلف بدن می‌شود و فرآیند باروری و قاعدگی کاملا تحت کنترل تعدادی از هورمون‌ها از جمله هورمون پروژسترون است.

دقیقا در کدام قسمت از بدن تولید می‌شود؟

پروژسترون یکی از هورمون‌های استروئیدی و یک کربنه است. که از از جسم زرد که یک غده درون ریز موقتی است، پس از تخمک گذاری در طول نیمه دوم چرخه قاعدگی تولید می‌شود.

در زمان بارداری نیز این هورمون ترشح می‌شود. مقدار اندکی هم از غده فوق کلیوی آزاد می‌شود.

کاربرد پروژسترون در پزشکی چیست؟

پروژسترون در پزشکی در پیشگیری از بارداری، سقط، درمان آمنوره، هورمون تراپی در زنان یائسه و … استفاده می‌شود.

اگر به میزان کافی پروژسترون نداشته باشید چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

اگر بدن شما به اندازه کافی پروژسترون نداشته باشد ممکن است در بارداری و تمام کردن دوره بارداری دچار مشکل شوید.

پروژسترون در طول چرخه قاعدگی در نوسان است. این اتفاق در طول نیمه دوم چرخه قاعدگی، حدود هفت روز قبل از دوره ماهانه بعدی و در هر ماه افزایش پیدا می‌کند.

دلیلش این است که یکی از مهم‌ترین وظایف این هورمون ترشح پروتئین ویژه‌ای است که به علت پوشش داخلی رحم برای آماده شدن برای بارور کردن یک تخمک تولید می‌شود. اگر این آستر در دیواره رحم به اندازه کافی ضخیم نباشد، لانه گزینی اتفاق نخواهد افتاد.

اگر شما لانه گزینی نداشته باشید، سطح استروژن و پروژسترون شما افت خواهد داشت. پوشش داخلی رحم شما تجزیه می‌شود و شما دوره خود را طبق معمول هر ماه خواهید داشت.

اگر شما یک لانه گزینی و بارداری داشته باشید پروژسترون در جفت تولید می‌شود و سطح پروژسترون در دوران بارداری بالا باقی خواهد ماند. اگر شما چند قلو باردار باشید سطح آن حتی بالاتر هم می‌رود.

در دوران بارداری ترکیبی از سطوح استروژن و پروژسترون بالا تخمک گذاری را سرکوب می‌کند. پروژسترون در دوران بارداری نیز باعث رشد غدد تولید کننده شیر در سینه می‌شود.

علائم کمبود هورمون پروژسترون چیست؟

اگر شما هم از احساس خستگی، اختلالات قاعدگی، بیماری‌های پوستی یا افزایش وزن رنج می‌برید، ممکن است کمبود پروژسترون مقصر این مشکلات باشد.

اگرچه این علامت‌ها می‌توانند بیان کننده مشکلات دیگری مانند کمبود آهن، کمبود ویتامین D، اختلالات هورمون کورتیزول و خیلی بیماری‌های دیگر باشند.

کدام عوامل موجب کاهش میزان پروژسترون در بدن می‌شوند؟

بروز اختلالات هورمون پروژسترون در بدن از دلایل زیر سرچشمه می‌گیرد.

استرس بیش از اندازه

استرس قوی‌ترین و مهم‌ترین علل ابتلا به کمبود پروژسترون در بیشتر افراد است. به عبارتی افزایش سطح هورمون کورتیزول که همان هورمون استرس است باعث مسدود شدن گیرنده‌های پروژسترونی و در نتیجه کاهش عملکرد پروژسترون در بدن می‌شود. بنابراین استرس باعث ابتلا به کمبود پروژسترون خواهد شد.

تمرینات بدنی افراطی

ورزش افراطی می‌تواند به افت سطح پروژسترون منجر شود. از طرفی ورزش برای تعادل ترشح و عملکرد هورمون‌ها جدا ضروری است. پس برای رسیدن به تاثیرات بهینه ورزش در بدن بهتر است متوسط روزانه ۳۰ تا ۶۰ دقیقه ورزش را در برنامه خود داشته باشید.

از کجا می‌توان تشخیص داد که بدن دچار کمبود پروژسترون شده است؟

برخی از علائم و نشانه‌ها گواه وجود کمبود پروژسترون در بدن هستند، از جمله:

افسردگی و مشکلات روحی و کج خلقی

بعد از ۳۰ سالگی بیشتر خانم‌ها تغییرات قابل توجهی در سطح پروژسترون را خواهند داشت و از اولین علامت‌های این تغییرات هورمونی می‌توان به تغییرات قابل توجه در خلق و خو اشاره کرد.

آکنه و جوش‌های پوستی، شکنندگی ناخن‌ها و خشکی پوست

اگر شما هم به آکنه دوران بزرگسالی مبتلا شده‌اید، اگر ناخن‌های شما شکننده، ترک خورده و لایه لایه شده است یا پوست پاشنه پا و دست‌های شما ترک خورده است، ممکن است به کمبود پروژسترون دچار شده باشید.

افزایش وزن خصوصا در ناحیه شکم

با افزایش سن و تغییرات میزان پروژسترون در خون خطر ابتلا به دیابت نیز افزایش می‌یابد، بنابراین احتمال ازدیاد چربی در بدن و میل به غذا خوردن نیز بالا می‌رود.

بروز میگرن و دردهای مفصلی و آلرژی

دردها و آلرژی‌ها می‌توانند علل متعددی داشته باشند. اما امروزه در موارد بسیاری دیده می‌شود که دردها و آلرژی‌ها ریشه هورمونی دارند.

بدون شک در ابتلا به آلرژی، ابتدا همه مواد غذایی و داروهای مصرفی باید مورد بررسی قرار بگیرند، اما امروزه می‌بینیم که بسیاری از پزشکان برای تعیین علت واقعی آلرژی، از تست‌های هورمونی، مخصوصا تست تعیین سطح پروژسترون، استفاده می‌کنند.

البته همانطور که گفتیم پروژسترون هورمونی مخصوص خانم‌ها نیست و عملکردهای مهمی‌ در آقایان نیز دارد.

استروژن‌های محیطی

همه ما در محیط اطرافمان در مواجهه با ترکیبات شیمیایی مشابه استروژن ها که به Xenoestrogen ها معروف‌اند، قرار داریم. امروزه این ترکیبات در محیط اطراف ما و نیز در غذاهای مصرفی بیش از پیش وجود دارند.

زاینواستروژن‌ها باعث می‌شوند که بدن پاسخ قوی‌تری به استروژن داده و آن را بیش از آنچه هست تلقی کند، و پاسخ پروژسترون به این وضعیت کاهش تولید و در نهایت ابتلا به کمبود پروژسترون در بدن است.

چرا قرص مدروکسی پروژسترون در صورت کمبود تجویز می‌شود؟

رایج ترین قرص برای درمان اختلالات مختلف مربوط به سیکل قاعدگی است که اغلب بدلیل عدم تعادل هورمونی ایجاد می‌شود.

این اختلالات شامل خونریزی غیر طبیعی و نامنظم رحم، آمنوره (قطع شدن پریود) ، آندومتریوز و خونریزی شدید یا زمانی که سلول تخم خارج از رحم در حال رشد است، می‌باشد.

مدروکسی پروژسترون اغلب برای القا خونریزی یا پریود شدن در زنانی که بطور منظم پریود نمی‌شوند استفاده می‌شود البته گاهی به مدت کوتاه برای باردار شدن به همراه سایر داروهای تحریک کننده تخمدان مانند کلومیفن نیز تجویز می‌شود.

برخی از نشانه‌های سطوح پایین پروژسترون در زنان باردار عبارتند از:

• لکه بینی
• درد شکم
• قند خون پایین
• حساسیت سینه‌ها
• خستگی دایمی
• خشکی واژن

پروژسترون و استروژن هورمون‌های مکمل یکدیگر هستند. بنابراین، زمانی که شما پروژسترون به اندازه کافی ندارید، استروژن غالب است.

اگر شما باردار نیستید، برخی از علائم کم بودن پروژسترون عبارتند از:

• میل کم جنسی
• گرگرفتگی
• میگرن یا سردرد
• افسردگی، اضطراب یا دیگر تغییرات خلق و خوی
• بی نظمی‌قاعدگی
• نداشتن سیکل ماهیانه در طول چند ماه

اگر شما باردار هستید، شما تا هنگام تولد نوزاد نیاز به حفظ پروژسترون رحم خود دارید. اگر سطوح پروژسترون شما بسیار کم است، شما ممکن است قادر به حمل کودک در طول دوره نباشید و نتوانید دوره بارداری را به پایان برسانید.