آشنایی با اِرگونومی

آشنایی با اِرگونومی

مجموعه: آیا می دانید ؟

هدف ارگونومی افزایش بهره وری هست

مطالعه ظرفیت و محدودیت های ذهنی و فیزیکی عملی در محیط های گوناگون را ارگونومیک می نامیم. در ارگونومیک عوامل انسانی برای کار و محیط کاری به کار گرفته می شوند تا عوامل درد و ناراحتی کاهش و از بین برده شود. عوامل انسانی حاوی دانش آناتومیک، فیزیولوژیک و روانشناختی می شود.

طراحی ارگونومیک وسیله ها و امکانات برای کاهش رویدادهای اختلال های اسکلتی عضلانی و آسیب ها ناشی از کشیدگی عضلانی مفید است. گاهی وقت ها ارگونومی را به اسم مهندسی انسان هم می شناسیم.

اِرگونومی (به فرانسوی و آلمانی:Ergonomie) به مفهوم دانش به کار بردن اطلاعات علمی موجود دربارهٔ انسان (و شیوه های علمی تولید چنين اطلاعاتی) در طراحی محیط کار است. ارگونومی ظرفیت ها و توانمندی های انسان را بررسی می کند و بعد اطلاعات حاصل شده را در طراحی شغل ها، فرآورده ها، محیط های کار و تجهيزات به کار می بندد.

معمولاً از اصطلاحات ارگونومی و عوامل انسانی (Human Factors) بطور مترادف بهره گرفته می شود. هر دو اصطلاح رابطهٔ دوسویهٔ کار و نیازمندی های شغلی را بازگو و تشریح می کند و هر دو درصدد کاهش فشارهای جسمانی و روانی در محیط کار هستند. آشکارترین اثر مثبت طراحی درست و مناسب شغل ها، تجهيزات و محیط کار، بالارفتن سطح ایمنی، بهداشت، تطبیق کار با کارگر بر اساس ابعاد بدنی شخص و در پایان خشنودی شغلی و بهبود بهره وری است.

هدف یک برنامه ارگونومی فراهم كردن محیطی ایمن از طريق طراحی و تطبیق امكانات تجهیزات، ماشین آلات، ابزارها و نیازهای شغلی با ویژگی های شاغلین (مانند ابعاد بدنی، قدرت، توان هوازی، توانایی پردازش اطلاعات) درسطح توقعات آن ها می باشد. یک برنامه موفق ارگونومی می تواند به صورت هم زمان سطح بهره وری و سلامت نیروی كار را ارتقاء بخشد.

هدف ارگونومی افزایش بهره وری هست. برای افزایش بهره وری باید وظیفه ها و رویه ی انجام کارها به صورت شهودی قابل فهم و در نتيجه انجام آن ها راحت باشد. ارتباطات شفاف بین کاربر و آنچه کاربر از آن استفاده می کند، دقت را افزایش می دهد و این به مفهوم انجام کارآمد تر وظیفه ها است.

در اینجا منظور از ارتباطات، صحبت کردن یا هرگونه کاربرد کلمات نیست؛ منظور آگاهی از نحوه استفاده از یک محصول، سازه یا ابزار با توجه به ماهیت فیزیکی و شکل و فرم آن است. به عنوان مثال زمانی که می خواهید با چکش کار کنید، آن را از کدام سرش در دست می گیرید؟ درصورتی که بدون احتیاج به خواندن راهنما یا توضیحات دیگران بتوانید به درستی از ابزارها استفاده کنید، یعنی ابزارها رابطه ارگونومی درستی دارند.

یک ارگونومی بد هم می تواند راهنمایی برای ایجاد یک ارگونومیک خوب باشد. در اکثر مواقع احساس درونی تان به شما می گوید یک جای کار می لنگد برای این که چیدمان و طراحی موجود با آنچه که انتظار دارید و به نظرتان درست است، همخوانی ندارد. هر چه محصول پیچیده تر باشد، برای اطمینان از خلق ارتباطات درست به کار بیشتری احتیاج است. درصورتی که برای تغيير تنظیمات دستگاه پخش تان به زحمت افتادید، بدانید که با ارگونومی بدی طرف هستید.

امروزه ارگونومیک به طراحی وسایل و سیستم هایی می انجامد که به افزایش و بهبود سلامت روانی و کارآمدی اغلب انسان ها، منجر می شود.

تعریف های متعددی از ارگونومی عرضه شده است ولی در تمامی این تعریف ها، هدف اساسی از این علم، بهبود بخشیدن به نحوه کار، روش ها و وسایل کار و انطباق بخشیدن آن ها با خصوصیت جسمی و روانی انسان، اعلام شده است. قسمتی از این تعاریف را مرور می كنیم.

ارگونومی به معنی دانش به کار بردن اطلاعات علمی موجود دربارهٔ انسان در طراحی محیط کار است

* تعریف های گوناگون از ارگونومی

علم تطبیق انسان و محیط كار

خلاصه ترین تعریف برای ارگونومی علم تطابق انسان و محیط کار باشد. ارگونومی، كوششی است در جهت تناسب كار با انسان.

ارگونومی، رشته ای از علوم است که با به دست آوردن برترین روابط بین کارگران و محیط کاری شان، مرتبط است.

قانون و قاعده در كار

ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی از دو واژه یونانی «Ergo» به معنی کار و« Nomos» به معنی قانون و قاعده گرفته شده و در واژه به مفهوم قانون و قاعده کار است. ارگونومی ظرفیت ها و توانمندی های انسان را بررسی می کند و بعد اطلاعات حاصل شده را در طراحی شغل ها، فرآورده ها، محیط های کار و تجهيزات به کار می بندد.

طراحی محیط كار مناسب برای اشخاص

ارگونومیک، دانش به کار بردن اطلاعات علمی موجود دربارۀ انسان (و روش های علمی تولید چنين اطلاعاتی) در طراحی محیط کار است.

جلوگیری از آسیب های احتمالی ناشی از كار

ارگونومی، دانشی چند رشته ای است که اطلاعات مربوط به گنجایش های هر انسان( قابلیت ها، محدودیت ها و گنجایش های فیزیکی و روانی) را گردآوری نموده و آن ها را در طراحی شغل ها، محصولات، سیستم های در رابطه با انسان، اماکن کار و تجهيزات، با هدف جلوگیری از بروز مسائل و مشکلات و ضرر های مربوط به تندرستی و بهبود و بهینه سازی کارایی، بهره وری و کیفیت به کار می برد.

ارزیابی قابلیت ها و محدودیت های ناشی از كار

ارگونومی با ارزیابی قابلیت ها و محدودیت های انسان( بیومکانیک و آنتروپومتری)، اضطراب های کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، نیروهای استاتیک و دینامیک روی بدن انسان (بیومکانیک)، احتیاط (روانشناسی صنعتی)، خستگی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه کاری و ابزارها (آنتروپومتری و مهندسی)، سر و کار دارد.

برترین روابط میان كارگر و محیط كارش

ارگونومی به عنوان رشته ای از علوم که با به دست آوردن بهترین روابط بین کارگران و محیط کاری شان، رابطه دارد، تعریف می شود. ارگونومی، عبارت هست از دانش به کار بردن اطلاعات علمی موجود دربارۀ انسان (و روش های علمی تولید چنين اطلاعاتی) در طراحی محیط کار.

كاهش ميزان اضطراب های جسمی و روحی در زمان كار

یکی از اصول ساده ارگونومی، می گوید: تمام کارها در محیط کار باید به گونه ای انجام گیرد که باعث کاهش میزان اضطراب های جسمی و روحی و روانی شود. درصورتی که این اضطراب ها در محیط کاری بیش از حد باشد و از حد معمولی خود تجاوز کند نتایج نامطلوبی مانند اشتباهات کاری، ایجاد حادثه ها و کاهش سلامت جسمی و روانی اشخاص خواهد داشت.

افزایش بهره وری و كارایی در كار

با رعایت اصول ارگونومیک، فشار کار و خستگی های بی جا کاهش می یابد و کارایی افزایش پیدا می کند. ارگونومی ظرفیت ها و توانمندی های انسان را بررسی می کند و بعد اطلاعات به دست آمده را در طراحی شغل ها، فرآورده ها، محیط های کار و تجهيزات به کار می بندد. ارگونومیک یعنی، طراحی درست و مناسب شغل ها، تجهيزات و محیط کار، بالارفتن سطح ایمنی، بهداشت، مطابقت کار با کارگر و در پایان خشنودی شغلی و التیام بهره وری.

مهندسی عوامل انسانی

ارگونومی شاخه ای از علم هست که با درک اصولی از تعامل بین انسان و عناصر ديگر سیستم، روش های عملی مناسب را در فرضیه های متمایز بررسی می کند و به عنوان مهندسی عوامل انسانی برای سلامتی و بهبود شریط انسان راهکار عرضه می دهد.

طراحی مناسب محیط و محصولات با كاربران

ارگونومی علم طراحی سازگار محیط و محصولات با کاربران است. واژه ارگونومیک از لغات یونانی «ارگون» به مفهوم «کار» و «نوموس» به مفهوم «قانون» گرفته شده است و اصطلاحا به معنی تطابق کار برای اشخاص، از طريق طراحی وظیفه و روش ها و هم تطابق اشخاص با کار از طريق استفاده مطلوب از چیدن روش های درست است.

اجزای ارگونومی

ارگونومی سخت افزار

این جز، اکثرا به بررسی فیزیکی و کاربرد اطلاعات حاصل شده در طراحی همهٔ سخت افزارهایی مربوط است که در محیط کار، منزل و اوقات فراغت مورد استفاده قرار می گیرد (مانند ابزار، وسایل، میز، صندلی، نشانگرها، کنترل و...)

ارگونومی محیطی

این جز از ارگونومی با قابلیت ها و محدودیت های انسان در برابر عوامل مختلف محیطی مثل روشنایی، گرما، صوت، ارتعاش و... ارتباط دارد. از این جز در طراحی محیط کار انسان استفاده می شود.

ارگونومی نرم افزار یا ارگونومی شناختی

این جز ارگونومی با فعالیت های مثل پردازش اطلاعات، استدلال، و حل مسائل در ارتباط است و به نحوه دریافت و پردازش اطلاعات در انسان می پردازد.

ارگونومی بزرگ

جدیدترین جزء ارگونومی است و به ریز سامانه ها یعنی انسان، ماشین و محیط توجه ویژه دارد.

گردآوری: بخش علمی بیتوته