ذکر کثیر چیست و انواع آن کدام است؟

منبع: ستاره

160

1398/7/11

12:35


«ذکر کثیر» یعنى در تمام حالات، با تمام وجود به خداوند توجه کنیم؛ هر دستورى را که خداوند مقرّر فرموده، حدّ و حدودى داشته و به هنگام عذر، ساقط می‌شود، مگر ذکر خدا که نه محدود است و نه عذرى براى ترک آن وجود دارد.

ذکر کثیر

 
ستاره | سرویس مذهبی - منظور از ذکر، پاک و منزه دانستن خدا از هر عیب و یگانه دانستن او و در نهایت سپاس گفتن او با تمام حمدهاست. همچنین "ذکر" به معنای به خاطر سپردن، به خاطر آوردن و بیاد آوردن نیز ذکر شده است. جالب است بدانید که برای هر کدام از فرمان‌ها، خدای متعال حد و میزان مشخصی قرار داده، مانند نماز و روزه و ...، مگر "ذکر" که خداوند برای آن هیچ حد و حدودی قرار نداده است. اما ذکرها انواع مختلفی دارند؛ برای مثال ذکر یونسیه برای گرفتن حاجت، ذکرهای مجرب برای باردار شدن و یا ذکر ایام هفته که همگی در نهایت منجر به آرامش درونی ما خواهد شد. ما نیز قصد داریم در این مطلب به معنای "ذکر کثیر"، انواع ذکر، اهمیت ذکر و موانع آن بپردازیم.

برای دسترسی سریع به موضوع مورد نظر خود، از فهرست موضوعی زیر استفاده کنید.

معناى ذکر کثیر

«ذکر کثیر» یعنى توجه به خداوند با تمام وجود، در تمام حالات؛ چنانچه خداوند در قرآن می‌فرماید:
"الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم" | "ایستاده و نشسته و بر پهلو آرمیده ذکر می‌گویند"
مفسران قرآن با بهره‌گیری از احادیث وارده در تفسیر آیه ۴۱۱ سوره احزاب، مصادیقی را به عنوان ذکر کثیر معرفی کرده‌اند که در زیر به آن اشاره شده است.
۱. بنده هرگز خدا را فراموش نکند. بر اساس این معنا، مقصود از ذکر "کثیر"، توجه قلبى است که مؤمن بایستى همیشه و در همه حال به یاد حق تعالى باشد؛ زیرا که ذکر زبانی دائمى نمی‌شود.
۲. منظور از ذکر "کثیر" آن است که انسان به یاد اسما و صفات حسنای الهی نیز باشد.
۳. ذکر "کثیر" آن است که بنده در همه احوال بگوید: «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر» (طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج. ۸، ص. ۵۶۸)
۴. هرگاه بنده در شبانه روز صد بار به یاد خدا باشد، ذکر "کثیر" کرده است: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ إِذَا ذَکَرَ الْعَبْدُ رَبَّهُ فِی الْیَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ ذَلِکَ کَثِیراً» (اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، ص. ۱۳۷)
۵. از امام صادق علیه السلام سؤال شد، کمترین مقدار ذکر "کثیر" چقدر است؟ فرمود: گفتن سی مرتبه تسبیح بعد از هر نماز است: «قُلْتُ: مَا أَدْنَى الذِّکْرِ الْکَثِیرِ؟ فَقَالَ التَّسْبِیحُ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ ثَلَاثِینَ مَرَّةً» (حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص. ۱۶۹)
همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جواب پرسشی در ارتباط با این که در روز قیامت کدامیک از انسان‌ها از مقام والاتری برخوردار هستند؟ پاسخ فرمود: آن‌ها که خدا را بسیار یاد می‌کنند: «اى العباد افضل درجه عند اللَّه یوم القیامة؟ الذاکرون اللَّه کثیرا»
۶. منظور از ذکر "کثیر"، تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها است: «تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ سلام الله علی‌ها مِنَ الذِّکْرِ الْکَثِیرِ» (کافی، ج. ۲، ص. ۵۰۰) یعنی کسی که تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) را بگوید، جزو کسانی است که خدا را بسیار یاد کرده است.
گفتنی است که از ابن عبّاس - از بزرگترین محققان نسل اول امت اسلامی- نیز نقل شده است که هر دستورى را که خداوند مقرّر فرموده، حدّ و حدودى دارد و به هنگام عذر، ساقط می‌شود، مگر ذکر خدا که نه محدود است، نه عذرى براى ترک آن وجود دارد. (طبرى محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج. ۲۲، ص. ۱۳)

 

انواع ذکر

به‌طور کلی سه نوع ذکر داریم:
  • ذکر لسانی - فقط بر زبان جاری می‌شود. (بدون توجه به معانی آن)
  • ذکر قلبی - علاوه بر زبان توجه به معنای آن نیز وجود دارد و همراه با اخلاص در نیت است.
  • ذکر عملی - بالاترین درجه ذکر بوده و در رفتار و گفتار و کردار فرد تأثیرگذار است و او را از گناه بازمی‌دارد.

 

ذکر کثیر

 

اهمیت ذکر گفتن

فطرت انسان با عشق به خداوند سرشته شده و انسان دنبال کمال بی‌نهایت و مطلق است، به دنبال  قدرت، حیات و کمال مطلق؛ اما او در مصداق گاهی دچار اشتباه شده و دیگری را موقتاً محبوب خویش قرار می‌دهد؛ به همین دلیل ذکر گفتن بنده باعث می‌شود تا تا هم شکر خدا را به جای آورد و هم با ذکر و یاد خدا، از فیض و بخشش خداوند بهره‌مند شود و هم اینکه خودش را از نقایص رهایی دهد.

موانع ذکر

۱. فراموشی

یکی از موانع ذکر و یاد خدا، فراموشی است که غیر اختیاری بوده و خدای تعالی انسان را بخاطر آن مواخذه نمی‌کند.

۲. غفلت

«و لا تطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا واتبع هویه؛ از آن کس که دل او را از یادمان غافل کردیم و از هوای خویش پیروی کرده، فرمان نبر» (سوره کهف، آیه ۲۸)
مانع دوم غفلت است و فرق آن با فراموشی این است که فراموشی غیر ارادی بوده اما غفلت یعنی عمدا یاد خدا را ترک کنیم.

۳. تسلط شیطان

«استحوذ علیهم الشیطان فانساهم ذکر الله؛ شیطان بر آن‌ها تسلط یافت، پس یاد خدا را از یادشان برد.» (سوره مجادله، ایه ۱۹)
یکی دیگر از موانع ذکر خدای متعال که در قرآن آمده است، تسلط شیطان است که این مورد بر اثر عدم ذکر و یاد خدا بوجود می‌آید.

۴. دنیا طلبی

خرید و فروش و تجارت و مشغول شدن به دنیا، ممکن است بعضی از انسان‌ها را از یادخدا غافل کند. اما هیچ تجارتی مومنان حقیقی را از یاد خدای متعال غافل نمی‌کند؛ «رجال لا تلهیهم تجاره و لابیع عن ذکرالله» (سوره نور، آیه ۳۷)


سخن آخر

در این مطلب به بررسی معنای ذکر "کثیر"، انواع ذکر، اهمیت و موانع آن پرداختیم؛ اما لازم است توجه داشته باشید که "ذکر" لزوما به معنای تسبیح گفتن زبانی نیست، بلکه شما می‌توانید در اعمال روزانه خود ذره ذره خدا را یاد کرده و در واقع تجلی از صفات نیک الهی باشید. ذکر باعث حیات دل و زندگی با نشاط است و برای دستیابی به این مهم باید از موانع آن دوری کرد. نظر شما چیست؟ به نظر شما چگونه می‌شود هر زمان به یاد خدا بود و ذکر او را گفت؟ لطفا نظرات خود را با ما و سایر کاربران ستاره در میان بگذارید.
همچنین پیشنهاد می‌کنیم با ذکر الودود و خواص آن نیز در ستاره آشنا شوید.

مطالب مشابه


نظرات


تصویری


ویدئو