یکی از شایعترین مشکلات والدین با فرزندشان اختلالات روانی است. هر چند که این مشکلات مانند بیماریهای جسمی به طور واضح خود را نشان نمیدهند.
اما با استفاده از علائمی که کم کم در کودکان ظاهر میشود و سپس شدت پیدا میکند، میتوان با این بیماریها مقابله کرد.
یکی از عواملی که موجب میشود اختلالات روانی در کودکان شدت پیدا کنند یا حل نشوند، عدم اطلاع و آگاهی والدین از این نوع بیماریهاست. ما در این مقاله به بررسی این مشکلات میپردازیم، پس با ما همراه باشید.
کمبود توجه و بیشفعالی
بیماری بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) به معنای بی توجهی، خستگی ناپذیر، بسیار فعال و پر جنب و جوش و سرزنده یکی از اختلالات روانی در کودکان است.
کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند نمیتوانند رفتارشان را کنترل کنند و رفتاری متناسب با محیط داشته باشند. آنها دائماً حواس پرت هستند و نمیتوانند روی موضوعی تمرکز داشته باشد و در به یاد آوردن موضوعات مختلف مشکل دارند.
این بیماری سه نوع مختلف دارد
- غالباً بی توجه
- غالباً پیش فعال تکانشگر
- مرکب
علائم کودکانی که به ADHD مبتلا هستند شامل کم توجهی، تکانشگری، حواس پرتی و نقض تمرکز است.
عواملی که در به وجود آمدن این بیماری نقش دارند
- وراثت
- عدم تعادل مواد شیمیایی در مغز
- تغییرات مغز (قسمتی از مغز که کنترل توجه و تمرکز را بر عهده دارند، فعالیت کمی را ایفا میکنند)
- استفاده از مشروبات الکلی و سیگار در دوران بارداری که روی تکامل مغز جنین اثر میگذارد.
- قرار گرفتن کودک در معرض مواد سمی همچون سرب و PCB که بر روی رشد مغز اثر میگذارد.
- صدمه به مغز و اختلالات مغزی
اضطراب و استرس
استرس و اضطراب یک احساس ناخوشایند درونی است که در آن فرد، حالتی از ترس و دلواپسی بدون منشأ را به هنگام اختلالات روانی تجربه میکنند.
برخی از والدین بر این باورند که اضطراب و استرس مخصوص بزرگسالان است و برای کودکان اتفاق نمیافتد. در صورتی که اینطور نیست و کودکان نیز ناراحتیها، دلهرهها و استرسهایی را مبنا بر احساسات مختص سنشان تجربه میکنند.
حالت اضطراب و استرس زمانی که کودک پا به محیط اجتماعی همچون مدرسه میگذارد، خود را نشان میدهند.
علائم استرس و اضطراب در کودکان
- احساس بیقراری یا گیر افتادن در یک شرایط سخت
- عرق کردن
- احساس نگرانی شدید و مداوم
- تکرر ادرار
- احساس خستگی زیاد
- لرزش یا پرش عضلات
- مشکل در تمرکز حافظه
- ناراحتیهای معده_رودهای (حالت تهوع و دل پیچه)
- سرخ شدن صورت، تپش قلب و نفس نفس زدن
- عصبی و تحریک پذیر شدن
انواع اضطراب
وسواس
در این حالت کودک دائماً به موضوعات بی اهمیت شاخ و برگ میدهد، مانند شستن بیش از حد دستها در طول روز
استرس پس از سانحه
کودکانی که زمانی در شرایط سخت و آسیب پذیری مانند بودن در تصادف، قرار گرفتن در موقعیت زلزله و بلایای طبیعی، سواستفاده های جنسی، دزدیده شدن و گم شدن قرار گرفتهاند. اگر اتفاق یا محیطی، آنها را یاد آن حادثههای تلخ بیاندازد، استرس و اضطراب به سراغشان میآید.
اضطراب جدایی
کودکانی که وابستگی بیش از حد به والدینشان دارند نسبت به جدایی از آنها واکنش نشان داده و دچار ترس و استرس میشوند.
اضطراب اجتماعی
برخی از کودکان از مواجهه شدن با افراد ناآشنا یا قرار گیری در یک موقعیت جمعی هراس دارند، آنها میترسند عملی انجام دهند که باعث تحقیرشان شود.
دلایل اضطراب
- عوامل زیست شناختی و جسمانی (وجود هورمونهای غیر عادی در خون)
- عوامل محیطی و اجتماعی (زورگویی و تنبیه والدین، تغییرات بزرگ در خانواده همچون طلاق و …)
- عوامل ژنتیکی و ارثی
افسردگی یکی از اختلالات روانی شایع
اول از همه باید بدانیم که کودکان نیز مانند بزرگسالان عواطف، احساسات، مشکلات و ناراحتیهای خودشان را دارند و گاهی این مسائل در دراز مدت منجر به افسردگی میشود.
افسردگی که یکی از حالات اختلالات روانی است در واقع حالتی است که در آن فرد مبتلا به گوشه گیری و غم شدید میشود. بسیاری از مادران ممکن است که دچار افسردگی بعد از زایمان شوند و این حالات را تجربه کنند.
تجربه نشان داده که عوامل خانوادگی و زیستی همچون طلاق و درگیریهای دائمی والدین باهم بیشترین تأثیر را روی کودک میگذارد و باعث افسرده شدنش میشود، که در این حالت کودک احساس بی ارزشی میکند و فکر میکند برای کسی اهمیت ندارد یا به عبارتی کسی او را دوست ندارد.
علل افسردگی در کودکان
استرس (حاد یا مزمن) یکی از علل افسردگی در کودکان شناخته شده است، این نگرانیها ممکن است از طریق مرگ و یا بیماری عزیزان، طلاق والدین، درگیری با همکلاسیها یا معلم ایجاد شود. یکی از عواملی تأثیر گذار بر افسردگی، فرایندهای بیوشیمیایی در مغز است.
علائم افسردگی
- احساس ناامیدی و بی ارزش بودن
- خشم
- حواس پرتی
- اختلال در خواب
- هذیان گفتن و اشک ریختن
- غم و ناراحتی بسیار
- گوشه گیری
- افزایش یا کاهش بیش از حد وزن
- سرزنش کردن خود
- بی اشتهایی و …
تیک عصبی
تیک عصبی شامل مجموعه حرکات غیر ارادی و انقباضات عضلانی است که از کودکی شروع و ممکن است به صورت عادت رفتاری تا ابد با فرد همراه شود و مشکلات متعددی برای فرد به وجود آورد. فشار عصبی، عوامل ژنتیکی، وسواس، بیش فعالی، افسردگی و استرس از عواملی هستند که بر به وجود آمدن تیک عصبی اثر گذارند.
انواع تیکهای عصبی
- تیکهای چهرهای
- تیکهای حرکتی
- تیکهای صدا دار
اختلالات غذایی ناشی از مشکلات روانی
بسیاری از کودکان دچار مشکلات بدغذایی میشوند که سلامتی آنها به خطر میاندازد. بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی دو نوع مهم از مشکلات تغذیهای در کودکان است و میتواند با بیماریهای وسواسی و خشم همراه باشد.
بیاشتهایی عصبی
این مشکل تغذیهای در نوجوانان و افرادی که به سن بلوغ میرسند یکی از شایع ترین اختلالات روانی است، که خیلی از این کودکان به تناسب اندام معتقدند که در این راه به رژیمهای غذایی سخت، ورزش بیش از حد و… روی میآورند.
در این حالت بدن فرد دچار کم آبی، کم خونی، کاهش فشار خون و کمبود ویتامین میشود و در نهایت به لاغری، ضعف و خمیدگی میرسد.
علائم احتمالی بیاشتهایی عصبی
- کم خوری
- بهانه گیری در غذا
- نامنظمی در قاعدگی دختران
- ورزش بیش از حد
- حالت تهوع و استفراغ
پرخوری عصبی
در این حالت کودک دچار اضافه وزن میشود و دائماً در حال پرخوری است. بیماری پرخوری منجر به آسیب دیدن معده و کلیه، شکم درد، مشکلات قلبی، کاهش پتاسیم شده و حتی ممکن است باعث مرگ کودک شود.
اختلالات خلقی
کمتر دیده میشود که کودکی دچار اختلالات خلقی شود، ولی باز هم کودکانی هستند که از این بیماری رنج میبرند.
در این حالت کودک منزوی شده و ارتباطات اجتماعی زیاد، تکلم خوب و علاقه به مدرسه رفتن ندارد و گاهی ممکن است کودک خشن، عصبی و حتی بسیار غمگین باشد. علل این نوع از اختلالات روانی اختلافات خانوادگی، مشکلات ژنتیکی (یعنی از افراد خانواده به ارث برده باشد) میتواند باشد.
اوتیسم
اوتیسم به معنای در خود مانده است، که در این حالت کودک با کسی ارتباط اجتماعی برقرار نمیکند و میتواند دچار ناتوانی رشدی شود. نشانههای اوتیسم بین ۳ تا ۴ سالگی خود را نشان میدهند. طبق تحقیقاتی که انجام شده بیشتر محققان علت این بیماری را عوامل ژنتیکی میدانند، این بیماری به نوعی ناشناخته است و درمان صحیحی برایش تعیین نشده است.
علائم بیماری اوتیسم
- خشونت
- واژه سازی غیر طبیعی
- بی دقت
- بدون احساس
- کم تحرکی یا پر تحرکی
- ارتباط با دست به جای ارتباط کلامی
- تکرار واژگان
- تکرار حرکات بدن
- احساس خطر نمیکنند
- از حواس پنج گانه کمی برخوردارند
- وحشت از صدای بلند دارند
- در درک حالت بیان گوینده ناتوان هستند
اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی به معنای جدا شده از واقعیت است، در این بیماری فرد دچار توهم و هذیان است و برای کودکان از ۵ سالگی شروع میشود. بسیاری معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در به وجود آمدن این بیماری از مشکلات روانی نقش دارد.
اسکیزوفرنی پارانویید، کاتاتونیک، سازمان پریش و باقیمانده از انواع این بیماری هستند که شکلهای متفاوتی دارند.
نشانههای بیماری اسکیزوفرنی
- ناتوانی در تشخیص و جدایی واقعیت از رؤیا
- هذیانهای بینایی، چشایی، حسی، بویایی و شنوایی
- افکار عجیب و غریب
- رفتار غیر عادی و نامتناسب با سن
- ناتوانی در بیان احساس
- ترس و اضطراب ناگهانی و شدید
- ضعف در انجام تکالیف مدرسه
- بی حرکت قرار گرفتن در یک حالت