استان سمنان به عنوان یکی از استان های زیبا و دیدنی کشورمان محسوب می شود. این استان جاذبه های دیدنی بیشماری را در دل خود جای داده، به طوریکه هر ساله مسافران بسیاری را از نقاط مختلف کشور به سوی خود جلب می کند. استان سمنان از جنوب با استان های خراسان جنوبی و اصفهان و از قسمت شمالی با استان مازندران، خراسان شمالی و استان گلستان همجوار هست. این استان مردمانی خونگرم و میهمان دوست دارد. تقریباً می توان گفت که اکثر مردم استان سمنان مسلمان و شیعه بوده و در این استان محصولات کشاورزی بسیاری تولید می شوند که از جمله مهمترین این محصولات می توان به گندم، پسته، شبدر، سیب زمینی، چغندرقند و پنبه اشاره کرد. همانطور که کمی قبل تر گفته شد، استان سمنان مکان های دیدنی و جاذبه های توریستی بسیاری را در بطن خود داشته که یکی از زیباترین آن ها چشمه علی دامغان است که ما در این مقاله قصد داریم شما را با این مکان دیدنی و تاریخی آشنا کنیم. با ما همراه شوید تا بدانید که چشمه علی دامغان کجاست.
می توان گفت چشمه علی دامغان یک تفریحگاه بسیار باصفا و دیدنی بوده که در استان سمنان و شهرستان دامغان واقع گردیده است. دوره ساخت این بنای تاریخی به زمان قاجار باز می گردد. خوشبختانه، این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ثبت گردیده، بنابراین توانسته است تا از تخریب در امان بماند. همانطور که گفتیم دیرینگی این بنا به عصر پادشاهان قاجار باز می گردد و آقا محمد خان و فتحعلی شاه از افراد بسیار تاثیر گذار در ساخت این بنا بوده اند. این استان و شهر دامغان به سبب ویژگی های اقلیمی خاص و منحصر بفرد خود از سالیان گذشته تا به امروز مورد توجه افراد بسیاری بوده است، از حاکمان آن زمان ها گرفته تا مردمان امروز و مسافرانی که از در سراسر دنیا به این مکان سفر می کنند. ادامه این مقاله را دنبال کنید تا بدانید چشمه علی دامغان کجاست.
چشمه علی دامغان کجاست؟ میزان آبدهی آن در سال در چه حدودی تخمین زده شد؟
چشمه علی در مسیر دامغان رود قرار گرفته و دارای 50 چشمه است که بخشی از آب آن یعنی حدود 30 میلیون متر مکعب در سال به دشت دامغان جاری می شود. البته قابل ذکر است که این رودخانه جز رودخانه های فصلی محسوب می شود. این رودخانه از دره های جنوبی شاهکوه در گرگان سرچشمه می گیرد و در انتها به دشت کویر ختم می شود. نکته مهمی که در مورد چشمه علی وجود دارد این است که این منطقه جز منطقه نمونه گردشگری ملی محسوب می شود و این امر در سال 1386 توسط هیئت وزیران به تصویب رسید. امروزه، افراد بسیاری از سراسر ایران و حتی دیگر کشورها، خودشان را به این مکان تاریخی و مذهبی می رسانند تا بتوانند لحظاتی را در این مناطق زیبا ودیدنی سپری کنند. خوشبختانه، در این زمینه مسئولان مربوطه امکانات رفاهی و گردشگری بسیاری را برای این مسافران فراهم کرده اند. از جمله این امکانات رفاهی می توان به ایجاد سوئیت و کلبه، سوپرمارکت ها، پارکینگ های اختصاصی، فروشگاه های مخصوص لباس های سنتی، رستوران هایی که غذاهای سنتی در آنجا طبخ می شوند، شهربازی برای سرگرمی کودکان اشاره کرد. امروزه شهرداری رودبار مسئولیت مدیریت این منطقه گردشگری را برعهده دارد. این شهرداری با فراهم کردن امکاناتی که در بالا ذکر شد، توانسته تا مسافران زیادی را از نقاط مختلف کشور به شهر دامغان و این منطقه توریستی جذب کند.
پیشینه تاریخی چشمه علی دامغان
شاهان قاجار علاقه بسیار زیادی به شهر دامغان داشتند علی الخصوص فتحعلی شاه قاجار؛ ریشه عشق و علاقه به این شهر را می توان زادگاه وی معرفی کرد، چرا که فتحعلی شاه قاجار در شهر دامغان و در مولود خانه دامغان متولد شد. فتحعلی شاه قاجار بعدها پس از اینکه به تخت پادشاهی و فرمانروایی رسید، بارها به این شهر سفر کرد. او علاقه بسیار زیادی به شهر دامغان داشت و بعدها فرمان داد تا عمارتی را در این شهر بسازند. بنابر شواهد و داستان های مذهبی که در مورد این چشمه وجود دارد، باعث شده تا این مکان برای مردم مکانی با ارزش و مورد احترام باشد. همانطور که گفته شد، داستان های بسیاری در مورد این چشمه وجود داشته که یکی از آن ها این است که در گذشته اسب امام علی علیه السلام سم خود را به این زمین کوبیده و در آنجا این چشمه به وجود آمده و این داستان باعث شده تا نام این چشمه به چشمه علی مشهور شود. آب چشمه علی از چشمه ای که در پائین یک چنار قدیمی وجود دارد، تامین می شود. از طرفی، به سبب وجود داستان های مذهبی متعدد مردم آنجا به درخت چناری که مدت هاست در این منطقه وجود دارد، متوسل شده و خواسته هایشان را از خداوند می خواهند. این درخت در این منطقه برای آن ها با ارزش و مورد احترام است. نویسنده کتاب تاریخ و جغرافیای سمنان، در مورد این چشمه کلمه ای را بکار برده که آن کلمه الی بلاغ هست. این کلمه بر نام این چشم دلالت می کند و در زبان ترکی به پنجاه چشمه ترجمه می شود. شاید بتوان گفت علت این نامگذاری تعداد چشمه هایی بوده که در اطراف و کناره های این چشمه قرار گرفته اند.
همانطور که کمی قبل تر ذکر کردیم، فتحعلی شاه قاجار علاقه بسیاری به شهر دامغان داشت و به همین سبب، دستور داد تا عمارتی را در این شهر بنا کنند و بعدها در همان محل مذکور مسجدی زیبا احداث گردید. بنای چشمه علی متشکل از دو بخش هست. بخش اول این بنا دارای پایه سنگی بوده و نکته جالبی که وجود دارد این است که این قسمت از بنا در داخل آب ساخته شده و در آن قرار دارد. این امر بسیار جالب و شگفت انگیزی است. بخش دوم عمارت هم قراول خانه بوده که نوع معماری به کار رفته در آن مربوط به دوره صفویه بوده و ساختمان آن از خشت ساخته شده است. قابل ذکر است که چشمه علی دو دریاچه دارد. یک دریاچه در شمال و دریاچه دیگر در ناحیه جنوبی این عمارت قرار گرفته اند. تقریبا می توان گفت مقدار زیادی از آب چشمه علی از دریاچه ای که در ناحیه شمالی آن قرار گرفته، خارج می گردد. قراول خانه جایگاهی است که معمولاً در بیشتر ساختمان های تاریخی علی الخصوص ارگ ها و قلعه ها وجود داشته و در زمینه های مختلفی از جمله جایگاه نگهداری ارابه و اسب ها، محلی برای نگهداری اسلحه قراول ها و یا مکانی برای استراحت قراول ها مورد استفاده قرار می گرفت. اگر بخواهیم در مورد قراول خانه کمی بیشتر توضیح دهیم، باید بگوییم که در واقع یک کلبه کوچک بوده که در مسیر ورودی به شهر قرار داشت و آن دسته از افرادی که قصد داشتند محصولات کشاورزی خود را به شهر وارد کنند، باید عوارض پرداخت می کردند و نگهبانان در این قراول خانه ها وظیفه داشتند تا عوارض را از این افراد بگیرند. نگهبانان قراول خانه معمولاً دو نفر بودند که از مأمورین دولت محسوب می شدند و از اداره دارایی می آمدند و به صورت شیفتی شب و روز در قراول خانه نگهبانی می دادند. دو سوی این عمارت زیبا در آب قرار گرفته و در دوره قاجاریان به عنوان نشیمنگاه مورد استفاده قرار می گرفت. در قسمت بالایی این عمارت معماری خاصی با طراحی ویژه و منحصر به فردی به کار رفته که به دوره صفویه باز می گردد. طبق مطالعات انجام شده پیرامون اینکه چشمه علی دامغان کجاست، در سال 1348 نوع معماری به کار رفته در ساخت بنای اصلی این عمارت را به دوره صفویه نسبت می دهند.
چشمه علی دامغان به سمت نابودی
تا این قسمت از مقاله با چشمه علی آشنا و متوجه شدیم که این منطقه به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری در فهرست آثار ملی کشورمان ثبت گردیده و حفاظت از این اثر ملی امری واجب و ضروری است. اما متاسفانه، این سال ها به علت کم توجهی و در بعضی موارد بی توجهی مسئولان و حتی برخی از گردشگران این مکان تاریخی به عنوان مکانی برای بازی و سرگرمی کودکان، استخر برای شنا تبدیل شده که اگر از این اقدامات جلوگیری نشوند، این مکان نمونه گردشگری پیش به سوی نابودی می رود. البته مسئولین مربوطه اقداماتی در رابطه با جلوگیری از این کارهای ناپسند انجام دادند که از جمله آن ها، نصب تابلوهایی بوده که بر روی آن ها نوشته شده است ورود به محوطه تاریخی ممنوع و یا شنا و چادر زدن در محوطه چشمه ممنوع، اما متاسفانه این اقدامات به تنهایی تاثیرگذار نبوده و خودِ گردشگران هم در این رابطه نقش بسزایی می توانند داشته باشند. آن ها می توانند با رعایت برخی نکات بسیار ساده از نابودی این اثر با ارزش و ملی و دیدنی جلوگیری کرده و از آن محافظت کنند و این مسئله به همت مسئولان و یاری گردشگران امری امکان پذیر خواهد بود.
وقف آب چشمه علی دامغان
چشمه علی دارای مناظر طبیعی بسیار منحصر به فرد و زیبایی بوده و از طرفی به عنوان منبعی برای تامین آب مصرفی مردمان شهر دامغان مورد استفاده قرار می گیرد. طبق روایات و داستان هایی که وجود دارند، مردم بومی منطقه این چشمه را به حضرت علی علیه السلام نسبت می دهند و بر اساس روایات، در سال 1217 به تقویم هجری قمری این چشمه وقف امام عصرمان یعنی امام زمان عجل الله شد. در واقع چشمه علی علاوه بر اینکه یک مکان گردشگری و تفریحی محسوب می شود، یک مکان مذهبی هم است.
