مصرف قرص اورژانسی، چند ساعت بعد از رابطه؟

پرسش: متأسفانه در مقاربتی که با همسرم در ٢٤ ساعت گذشته داشتم و متأسفانه از روش سنتی و بدون استفاده از کاندوم و یا قرص برای پیشگیری از بارداری استفاده کردم از انجایی که مقدار کمی منی در اطراف واژن ریخته شد بسیار مردد هستم و تقاضا دارم راهنمایی بفرمایید برای جلوگیری از بارداری چه کار کنم؟

پاسخ: اگر زمان رابطه حوالی تخمک گذاری بوده (بین روز های 10 تا 20 ام) تا 72 ساعت بعد رابطه وقت دارید از قرصهای اورژانسی استفاده کنید. 2 تا اچ دی در ابتدا و بعد 12 ساعت 2 تا اچ دی دیگر مصرف شود. اگر خارج این زمان بوده لزومی به نگرانی نیست.

اگر فردی تمایل به بارداری ندارد، از کاندوم یا روش پیشگیری منقطع(طبیعی) استفاده می کند و متوجه ورود مایع منی یا داخل واژن میشود و نیز زمانی که زوجین از هیچ روشی استفاده نمی کنند و پس از نزدیکی تصمیم به جلوگیری می گیرند این روش قابل استفاده است.
رایجترین روش اورژانسی، قرص های ضدبارداری می باشند.
قرص های ضد بارداری اضطراری ( ECP) که قرص صبح بعد نیز نامیده میشود.

زمان ونحوه استفاده
فرد باید در اولین فرصت ( 24 ساعت اول پس از نزدیکی و نهایتا تا 120 ساعت)، قرص ها را مصرف کند:
  -  قرص های LD: 4 عدد قرص LD و 12 ساعت بعد 4 عدد دیگر
  -  قرص های HD: 2 عدد قرص HD و 12 ساعت بعد 4 عدد دیگر
  -  قرص های تری فازیک: 2 عدد قرص سفید رنگ و 12 ساعت بعد 2 عدد دیگر
  -  قرص های پروژسترونی : 2 عدد باهم ( نیازی به تکرار ندارد)
مکانیسم: نامناسب شدن اندومتر برای لانه گزینی، کاهش قدرت نفوذ اسپرم و کاهش تحرک لوله ها ی رحم هستند. میزان شکست این روش 2 درصد است.

اگر با خوردن قرص ها دچار حالت تهوع شدم چکار کنم؟
قرص های ترکیبی باعث حالت تهوع و استفراغ میشود. در صورتیکه فرد بعد از دو ساعت بعد از خوردن قرص های ترکیبی استفراغ کرد، باید در اولین فرصت قرص ها را تکرار کند و قرص های نوبت بعدی را نیز 12 ساعت بعد میل کند. اما اگر بیشتر از 2 ساعت گذشته باشد و فرد دچار استفراغ شد نیاز به تکرار قرص ها ندارد چرا که در این فاصله قرص ها جذب خون شده اند. برای جلوگیری از تهوع و استفراغ می توان از یک آمپول عضلانی B6  یا قرص B6 هر 6 ساعت یکبار استفاده کرد.

قطعیت روش
نشانه هایی مبنی بر این که پیشگیری موفق بوده و یا نه وجود ندارد. قاعدگی ممکن است بموقع و یا چند روز زودتر و یا دیرتر رخ دهد. احتمال بروز لکه بینی و خونریزی بیشتر از حد معمول نیز وجود داردو اما اگر قاعدگی رخ نداد باید به پزشک مراجعه کرده و از نظر وجود حاملگی بررسی شود.

قرص اورژانسی ضد بارداری چند نوع است؟
سه نوع قرص اورژانسی ضدبارداری وجود دارد که براساس نوع آن باید یک یا دو عدد از آن را مصرف کنید.
1. یک نوع از قرص‌های اورژانسی حاوی هورمون که لوونورژسترول نامیده می‌شوند مانند My Way، Plan B One-step ، Preventeza و Take Action
2. قرص های ضد بارداری نیز میتواند به عنوان قرص اورژانسی استفاده شوند اما باید بیش از یک قرص در یک زمان مصرف کنید تا بتوان از بارداری پیشگیری کرد.
این رویکرد عملی اما کمتر موثر است زیرا نسبت به قرص اورژانسی یا لونورژستر بیشتر باعث تهوع می‌شود. قرص ضد بارداری نیاز به نسخه دارد. بهتر است با پزشک درباره میزان مصرف مشورت کنید.
3. نوع سوم از قرص‌های پیشگیری اضطراری (ella) نامیده می‌شوند و شما برای دریافت آن نیاز به نسخه پزشک دارید. این دارو غیرهورمونی است و به همین دلیل فقط با نسخه پزشک در دسترس است.

قرصهای اورژانسی چطور عمل می‌کنند؟
تحقیقات نشان می‎دهد قرص‌های اورژانسی ضدبارداری با به تاخیر انداختن تخمک گذاری عمل می‌کنند. اگر تخمک گذاری قبلا اتفاق افتاده باشد قرص اورژانسی از تشکیل سلول تخم پیشگیری می‌کند.
اگر سلول تخم در رحم لانه گزینی کرده باشد قرص اورژانسی نمی‌تواند بارداری را متوقف کند.
قرص‌های اورژانسی حاوی لوونورژسترول ممکن است به طور موقت مانع از آزاد شدن تخمک‌ها شده یا مانع از باروری سلول تخم در رحم می‌شوند. لوونوژسترول یک دوز و یک قرص است.
اثربخشی این قرص‌ها به این موضوع بستگی دارد که چقدر زود قرص را مصرف کرده باشید.

قرص اورژانسی چقدر موثر است؟
اگر لوونورژسترول درست بعد از رابطه جنسی محافظت نشده استفاده شود می‌تواند شانس بارداری را تا حد زیادی کاهش دهد. حدود 7 نفر از هر 8 زنی که از این قرص استفاده می‌کنند، باردار نمی‌شوند.
با این حال تحقیقات نشان می‌دهد که لوونورژسترول در زنان دارای اضافه وزن و چاق کمتر موثر است.
پزشکان به این خانمها توصیه می‎کنند از آی یو دی استفاده کنند. گفتنی است تا 72 ساعت بعد از رابطه جنسی محافظت نشده می‌توان این دارو را مصرف کرد. نوع سوم از این داروها را میتوان تا 120 ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف کرد.

عوارض جانبی
روش‌های پیشگیری اضطراری از بارداری (قرص و دستگاه آی‌یودی) به‌طورکلی برای اغلب افراد بی‌خطر هستند، بااین‌حال ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشند.
عوارض جانبی شایع و خفیفِ قرص صبح روز بعد ازاین‌قرار‌است:
خونریزی یا لکه‌بینی (اسپاتینگ) بین دوره‌های قاعدگی
حالت تهوع
استفراغ یا اسهال
حساسیت سینه‌ها
سبکی سر
سردرد
خستگی
اگر تا دو ساعت بعد از مصرف قرص «صبح روز بعد» استفراغ داشتید، باید قرص دیگری میل کنید.
بسیاری از زنان در حین جایگذاری دستگاه آی‌یودی گرفتگی یا درد را تجربه می‌کنند و در روز بعد نیز ممکن است مقداری درد داشته باشند. عوارض جانبی شایع و خفیف آی‌یودی پاراگارد که می‌توانند سه تا شش ماه ادامه داشته باشند عبارت‌اند از:
گرفتگی و کمردرد تا چندین روز بعد از جایگذاری آی‌یودی
لکه‌بینی (اسپاتینگ) بین دوره‌های قاعدگی
افزایش شدت دوره‌های قاعدگی و گرفتگی‌های آن

خطرات احتمالی
عوارض جانبی جدی یا خطرات شناخته‌شده‌ای وجود ندارند که با مصرف قرص‌های پلن بی مرتبط باشند. اغلب علائم و عوارض بعد از یک یا دو روز فروکش می‌کنند.
بسیاری از زنانی که از آی‌یودی استفاده می‌کنند نیز تجربۀ عوارض جانبی ندارند یا عوارض مضر نیستند. با‌این‌وجود، در موارد نادر، استفاده از این دستگاه با خطرات و عوارضی همراه است که عبارت‌اند از:
ابتلا به عفونت باکتریایی در حین یا بعد از جایگذاری دستگاه که باید با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان شود
آسیب دیدن دیوارۀ رحم توسط آی‌یودی که این وضعیت به جراحی و جداسازی دستگاه نیاز دارد
ممکن است دستگاه جابه‌جا شده و از رحم بیرون آید که در این حالت دستگاه برای جلوگیری از بارداری مؤثر نیست و باید دوباره جایگذاری شود.
زنانی که علیرغم داشتن آی‌یودی باردار می‌شوند بسیار بیشتر در خطر حاملگی خارج‌رحمی هستند.
اگر فکر می‌کنید که با جایگذاری آی‌یودی همچنان باردار خواهید شد، سریعاً به پزشکتان مراجعه کنید. حاملگی خارج‌رحمی می‌تواند به فوریت پزشکی تبدیل شود.

اگر آی‌یودی دارید و موارد زیر را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشکتان تماس بگیرید
طولِ ریسمانِ دستگاه آی‌یودی تغییر کرده است
دشواری تنفس دارید
بدون هیچ دلیلی به لرز یا تب دچار می‌شوید
درد یا خونریزی در حین رابطۀ جنسی بعد از چندین روز از جایگذاری دستگاه
فکر می‌کنید که باردار هستید
حس می‌کنید که قسمت پایینیِ آی‌یودی به داخل گردن رحم رفته است
تجربۀ گرفتگی شکم شدید یا خونریزی شدید

اقدامات پس از مصرف قرص اورژانسی
به مصرف قرص ضد بارداری و محافظت ادامه دهید.
بعد از استفاده از روش‌های پیشگیری اضطراری از بارداری (قرص اورژانسی یا آی‌یودی) به استفادۀ منظم از سایر روش‌های جلوگیری از بارداری در هنگام رابطۀ جنسی ادامه دهید.
روش‌های پیشگیری اضطراری از بارداری نباید به‌عنوان روش دائمی جلوگیری از بارداری استفاده شوند.

انجام آزمایش بارداری
حدود یک ماه پس از مصرف قرص اورژانسی یا استفاده از دستگاه آی‌یودی یا در صورت تجربه نکردن قاعدگی، آزمایش بارداری را انجام دهید. اگر قاعدگی‌تان دیر شده و آزمایش بارداری منفی است، چند هفته‌ای صبر کنید و دوباره آزمایش دهید. ممکن است پزشکان با استفاده از آزمایش‌های ادرار و خون برای تشخیص بارداری اقدام کنند، چراکه گاهی اوقات می‌توان با این آزمایش‌ها بارداری را زودتر تشخیص داد.

آزمایش عفونت‌های مقاربتی (STIs)
اگر فکر می‌کنید که به عفونت‌های مقاربتی مبتلا شده‌اید، با پزشک زنان یا کلینیک محلی خود تماس بگیرید و برای انجام آزمایشات لازم اقدام کنید.
آزمایش کامل STI معمولاً مواردی نظیر بررسی ترشحات واژن برای تشخیص سوزاک، کلامیدیا و تریکومونیاز را شامل می‌شود. این آزمایش همچنین بررسی خون برای تشخیص HIV، سیفیلیس و هرپس تناسلی را در برمی‌گیرد.
در برخی مواقع پزشک آزمایش فوری و شش ماه بعد آزمایش دوباره برای تشخیص HIV را توصیه می‌کند.

اگر قرص اورژانسی اثر نکند
اگرچه احتمال موفقیت قرص اورژانسی و دستگاه آی‌یودی در پیشگیری از بارداری بالا است، اما در موارد نادر امکان شکست وجود دارد. اگر آزمایش بارداری‌تان مثبت است، برای اقدام بعدی با پزشکتان مشورت کنید.
اگر می‌خواهید بارداری را ادامه دهید، پزشک می‌تواند برنامۀ مراقبت پیش‌زایمانی را برایتان ترتیب دهد. اگر بارداری‌تان ناخواسته است، برای بررسی گزینه‌های مورد نظر با پزشکتان صحبت کنید.

IUD جهت پیشگیری اورژانسی
از این روش باید برای جلوگیری از بارداری در 5 روز اول پس از نزدیکی در داخل رحم کار گذاشته شود. مکانیسم آن ایجاد التهاب در داخل اندومتر، نامناسب شدن اندومتر جهت لاته گزینی و جلوگیری از لقاح  می باشد. مزیت استفاده از IUD آن است که فرد در صورت تمایل می تواند تا 10 سال آنرا استفاده کند.