فم تریپ چیست؟ هدی رستمی بنیان گذار فم تریپ
در حوزه گردشگری در ایران حتما شما هم نام فم تریپ را شنیده اید ، نام هدی رستمی همیشه در کنار فم تریپ است ، کسی که آن را برای ایران بنیان گذاری کرده و بسیار جنجالی است.هدی رستمی گردشگران خارجی را در قالب فم تریپ به ایران آورده است.فم تریپ ( Familiarization Trip) که به اختصار (FAM Trip) گفته میشود در حقیقت فم به معنای آشنایی است که وقتی در کنار تریپ به معنی سفر قرار بگیرد یعنی سفر ارزان و گاهی رایگان که برای آشنایی با مقاصد گردشگری توسط مجریان گردشگری برگزار می گردد.
این سازمانها از متخصصان عرصه گردشگری از جمله عکاسان، بلاگرها، لیدرهای تور، روزنامه نگاران کمک میگیرند تا به معرفی شهر و جاذبههای گردشگری آن بپردازند.
در ماه های اخیر در شبکههای اجتماعی به خصوص اینستاگرام عکسها و ویدیوهای گوناگونی از جاذبههای سرتاسر ایران، منتشر میشد. تصاویری وسوسه انگیز و زیبا در حسابهای اینستاگرامی پرطرفدار و غیرایرانی! اما چیزی که این تصاویر را به هم مرتبط میکرد، هشتگهای famtrip، #Feeliran# و letsfeeliran# بود.
در سفر فم تریپ چه اتفاقاتی می افتد ؟
سفر فم تریپ با مزایا و قیمت رایگان یا ارزان جایی برای سرگرمی و ریلکس کردن نیست. در حقیقت تمامی اعضای گروه باید در زمان کوتاهی که در آن شهر می گذرانند کارهای مهمی را در زمینه گردشگری انجام دهند. آژانس های مسافرتی و هواپیمایی بسیاری، جلسات آموزشی گردشگری را در دوره های کوتاه مدت و یا بلند مدت برای کارکنان خود تدارک می بییند.
برای مثال در جلسات آموزشی فم تریپ کارکنان آژانس های مسافرتی به بازدید از کشتی کروز رفته و بر روی کشتی قدم می زنند و کابین های مختلف و امکانات و تفریحات داخل کشتی را بررسی می کنند. همینطور ممکن است به بازدید از یک هتل رفته و تمام امکانات و خدمات رفاهی آن را بررسی کنند و یا به تماشای جاذبه های تاریخی و نقاط دیدنی شهر مقصد بروند. هدف از انجام این کارها تنها آن است که کارکنان آژانس های مسافرتی و هواپیمایی مقصد را همچون مشتریان و درخواست کنندگان تور ببینند و بتوانند پکیج مناسبی از سفر به مقصد را به مشتریان خود پیشنهاد کنند.
“فم تریپ” (Familiarization trip ( را میتوان یک روش بازاریابی دانست که مختص ایران نیست و پیشتر هم در کشورهای مختلف از جمله همسایههای ایران، ترکیه و عربستان سعودی برگزار شده است. این گونه سفرها را اصولاً شرکتهای مسافربری و یا خطوط هواپیمایی برای دستاندرکاران و فعالان صنعت گردشگری ترتیب میدهند تا با آشنایی نزدیک با زیرساختها و جاذبههای مقصد بتوانند بسته سفری شخصی شده و متناسب با سلیقه مسافرها ارائه دهند.
اما گسترش شبکههای اجتماعی و درآمدزایی از این طریق، فم تریپ را هم دستخوش تغییر کرد. آنچنان که بلاگنویسهای سفر (سفرنامهنویسها) و چهرههای تأثیرگذار شبکههای اجتماعی را بر آن داشت که این وارد این عرصه نو شوند.
هدی رستمی
هدی رستمی، گردشگر و چهره مشهور اینستاگرامی ایرانی، به کمک حامیان مالی و یک شرکت مسافربری ایرانی، “پروژه فمتریپ ایران” را ترتیب داده بود به نام “فیلایران” (Feeliran) یا به عبارتی “ایران را حس کنید” تا ظرفیتهای گردشگری ایران را به عنوان یک مقصد کمتر شناخته شده به جهان بشناساند و تجربه دست اولی در اختیار گردشگرهای دعوت شده بگذارد تا به واسطه آنها چندین میلیون دنبالکننده آنها در شبکه اجتماعی هم با ایران آشنا شوند؛ حرکتی که میتواند در راستای رونق بخشیدن به صنعت گردشگری ایران تأثیرگذار باشد چرا که این صنعت به ویژه از زمان تحریمها شورای امنیت سازمان ملل در دسامبر سال ۲۰۰۶ حال و روز خوبی نداشته است.
ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی ایران، با تأکید بر نیاز انعکاس تصویری مثبت از ایران در سطح رسانههای جهان میگوید: “هر روشی که احساس میکنیم در چارچوب مقررات جمهوری اسلامی ایران میتوانیم راحتتر به آن بپردازیم و هزینههای کمتری در پی دارد را پیگیری میکنیم.”
ووتیارا خام، عکاس نامدار فرانسوی، که با دعوت برگزارکنندههای فمتریپ ایران برای اولین بار به ایران سفر کرده بود، میگوید در رسانهها نام ایران را همیشه گره خورده با تحریم شنیده است:
سایه تحریم بر سر فمتریپ ایران
تعداد گردشگرهای خارجی که هر سال به ایران سفر میکنند همواره با جایگاه سیاسی ایران در انظار بینالملل و در پی آن اخبار منعکس شده از ایران در رسانههای خارجی ارتباط مستقیم داشته است.
آمار بانک جهانی منتشرشده در وبسایت CEIC که در رابطه با دادههای مالی و شاخصهای اقتصادی فعالیت دارد، نشان میدهد میانگین گردشگرهای خارجی وارد شده به ایران بین سالهای ۹۵ تا ۲۰۱۶ میلادی، مطابق با ۷۶ تا ۹۵ خورشیدی ۱ میلیون و ۹۶۱ هزار و پانصد نفر بوده است.
این تعداد از سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۰۶ و قبل از تحریمهای شورای امنیت روند رو به رشدی را پشت سر گذاشت و به ۲ میلیون و ۷۳۵ هزار یعنی بیشترین تعداد گردشگر خارجی در ایران تا آن زمان رسید. اما ضربه سهمگین تحریمهای شورای امنیت آن را حدود ۲۰درصد کاهش داد و به ۲ میلیون و ۱۷۲ هزار در سال ۲۰۰۷ رساند. چند سال طول کشید تا گردشگری ایران تکانهاش را بازیافت.
در سال ۲۰۱۵ و پس از دستیابی ایران و گروه ۱+۵ به توافق هستهای برجام، این رقم به ۵ میلیون و ۲۳۷ هزار رسید. شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در گزارش سالانه اش در سال ۲۰۱۸ تعداد گردشگرهای خارجی را بیش از ۶ میلیون اعلام کرد که گرچه نشاندهنده رشد است، از پیشبینی ۷ میلیونی قبلی کمتر است. کمترین تعداد گردشگر در ایران در سال ۹۵ میلادی و کمی بیش از نیم میلیون نفر بوده است.
این شورا در همین گزارش دورنمای ورود گردشگرهای خارجی در ایران را در سال ۲۰۲۸ بیش از ۱۰ میلیون پیشبینی کرده است.
اگرچه حجاب اجباری، ممنوعیت مشروبات الکلی و نبودن ساحلهای آزاد برای گردشگرهای خارجی کمی دلسردکننده است، چالشهای اصلی این صنعت در ایران کمبود این زیرساختها است:
اطلاعرسانی و تبلیغ ناکافی درباره جاذبههای گردشگری
کمبود هتل و اقامتگاه با استانداردهای جهانی در سطح کشور
وصل نبودن به شبکه بانکی جهانی
ناوگان حمل و نقل قدیمی هوایی
زیرساختهای حمل و نقل کهنه زمینی
مشکل نقل و انتقالات مالی بین شرکتهای مسافربری خارجی و ایرانی و برعکس
لغو پروازهای مستقیم بسیاری از ایرلاینهای خارجی به ایران
لغو پروازهای ایرلاینهای ایرانی به بسیاری مقاصد (تازهترین آنها ایتالیا است که روز جمعه اول نوامبر اعلام کرد قصد دارد پروازهای ماهانایر را لغو کند)
طی این سالها اقداماتی هم برای تشویق گردشگرهای خارجی به سفر به ایران انجام شده از جمله تسهیل صدور ویزا، صدور ویزاهای فوری و یک طرفه برای گردشگرها، لغو ویزا برای چینی ها، برگزاری همایش های متعدد برای تبلیغ سفر به ایران میشد.
روحانی، رئیس جمهور حتی برای اجتناب از مشکلاتی که ویزای ایران ممکن است برای مسافرها ایجاد کند، ترتیبی داد تا مهر ورود به کشور در پاسپورت گردشگرها زده نشود. اما مؤثرترین اتفاق برای گردشگری ایران پس از برجام برداشته شدن تحریم های شورای امنیت بود که احساس امنیت و دوست بودن با ایران را از طریق رسانه ها به جهان می رساند. اگرچه عمرش چندان طول نکشید. در اردیبهشت ۲۰۱۸ وقتی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از برجام خارج شد، بلندپروازی های اقتصادی ایران در کلیه صنایع از جمله گردشگری هم از همان در خارج شدند که قراردادهای ایرباس و بویینگ برای نوساختن ناوگان هوایی کشور.
در پروژه “ایران را حس کنید” از ۱۲ اینفلونسر (تاثیرگذار) مشهور از کشورهای برزیل، ترکیه، ایتالیا، فرانسه، هند، روسیه و اوکراین به ایران دعوت شده بود تا به ایران بیایند و “احساسشان” را درباره ایران با مخاطبان چند صدهزار نفری یا میلیونی شان در اینستاگرام به اشتراک بگذارند.
ووتیارا خام از شرکت در “فمتریپ” ایران لذت برده ولی میگوید به نظر او گرفتن سلفیهای زیبا کمک چندانی به گردشگری نمیکند. ووتیارا میگوید مدعوین در این برنامه در بهترین هتلها اقامت داشته و در شیکترین رستورانها غذا میخوردهاند. اما از نظر او، ایران ابعاد بیشتری دارد و او دوست دارد باز به ایران سفر کند تا بتواند با جوانب مختلف و واقعیتر کشور آشنا شود. او از تجربه سفرش و بازتاب آن در کشور خودش، فرانسه گفت:
علیاصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ایران، ماه گذشته گفته بود سفر این چهرههای تأثیرگذار به ایران پروژه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری بوده و این وزارتخانه “برای امر تبلیغات، مبارزه با ایرانهراسی و معرفی چهره واقعی ایران” آن را ترتیب داده. هدی رستمی، مسئول برگزارکننده این برنامه، ادعای آقای مونسان را در صفحه اینستاگرامش تکذیب کرد و نوشته بود که امیدوار است گوینده این حرف بتواند آن را ثابت کند.
متعاقباً معاون وزیر به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت که تأمین کل هزینهها و هماهنگیها به عهده بخش خصوصی بوده و وزارت گردشگری نقش تسهیلکننده را داشته است.
فم تریپ ایران با حاشیه های فراوانی همراه بود و خیلی سریع مخاطبان را در دو قطب منتقد و موافق روبروی هم قرار داد. بسیاری این پروژه را دولتی و با اهدافی فراتر از گردشگری دانستند. بعضی مخالفت ها به نوع پوشش گردشگرهای زن بود چرا که اگر زنان ایرانی پوششی مشابه آن داشته باشند، سر از ونهای گشت ارشاد در میاورند. اما وجه اقتصادی ماجرا از نظرها پنهان نماند و بعضی کارشناسها آن را یک نمایش دانستند که با واقعیتهای زیرساخت گردشگری ایران فاصله دارد.
از مهمانان فم تريپ ايران ميتوان به «اريکا سانتس» اينفلوئنسر سفر، مد و زيبايي برزيلي اشاره کرد، «اِریکا» یکی از دعوتشدگان به پروژهی فمتریپه که با ۱.۳ میلیون فالوئر در یکی از پیجهای اینستاگرام خود و ۶۶۰ هزار فالوئر در پیج دیگر، محتوای سفر و فشن تولید میکند. بیشتر مخاطبانش از برزیل، ایران، آمریکا و فرانسه هستند. «اِریکا» برندهی جایزهی جهانی worldtravelbloggers 2019 بوده و در فمتریپ کشور ازبکستان هم شرکت داشته است.
«اکاترينا ميشچنکووا» روس با 2 صفحه که يکي 700 هزار و ديگري 600 هزار دنبال کننده دارد، او برندهی جوایز عکاسی زیاده شده، با ده موزه و دوازده هتل کار کرده و کشورهای زیادی از جمله آلمان، ایتالیا، سوئد، یونان و ترکیه برای پروژههای توریستی به عنوان عکاس همکاری کردهاند. اکاترینا عضو «The Union of Art Photographers» و سهامدار برند دوربین «Leica»ست…
«آرتم شستاکوف» عکاس خلاق اوکرايني با 1.1 ميليون دنبال کننده، که علاوه بر اینفلوئنسر سفر، بیزینسمن و متخصص سوشالمیدیا هم هست. «آرتم» حدود ۱.۱ میلیون فالوئر در اینستاگرام داره که بیشتر آنها از روسیه، آمریکا، ترکیه و ایران هستند. علایق مخاطبانش توریسم، عکاسی، زیبایی و فشن است. «آرتم» تا به امروز با برندهای بزرگ ماشین مثل Porsche، Land Rover، Ferrari و Mercedes Benz کار کرده است.
«ووتئارا» یکی از معروفترین عکاسان فرانسوی با ۱.۲ میلیون دنبال کنندهست. او بیشتر به خاطر عکسهای خیابانی با حال و هوای پاریسی شناخته شده و با برندهای معروفی مثل کوکاکولا، گوگل و سامسونگ کار کرده است. از ووتئارا که سال ۲۰۱۳ کتابی با نام «Point Of View» منتشر کرده، به عنوان تاثیرگذارترین اینستاگرامر فرانسوی یاد کردهاند.
«هارجیندر» بیزینسمن، فعال اجتماعی و رستوراندار معروف هندی که در دنیای مجازی به سفرهای خانوادگیش شناخته میشود. «هارجیندر» ۱.۶ میلیون دنبال کننده در توییتر و بیش از ۱۰۰ هزار مخاطب در اینستاگرام دارد که اکثرا او را به خاطر سرگرمی، موسیقی و مد دنبال میکنند.
«کتي» و «هوگو» از چين با جمعا بيش از 3 ميليون دنبال کننده در شبکههاي اجتماعي آن کشور (اينستاگرام در چين فيلتر است)، کتی در دیگر پلتفرمهای چین مثل ویبو، دوبان، ویچت، و دویین با حدود ۱.۱ میلیون مخاطب فعالیت دارد! او تا به الان 12 کتاب پرفروش نوشته و قصد دارد بعد از پروژهی فمتریپ کتابی دربارهی ایران بنویسد.
«مهمت» عکاس معروف ترکيهاي با 1.1 ميليون فالوئر،اسم «مهمت» در لیست موفقترین و پولدارترین عکاسهای جهان آمده و بیشتر مخاطبان او به مد، فشن، عکاسی و سفر علاقه دارند. و چند انفلوئنسر دیگر …
حال انصافا هدی رستمی و مهمانانش در فضای اینستاگرام با این حرکت FeelIran و پست عکسها، ویدئوها و استوریهای متعدد، توجه به پتانسیل و ظرفیتهای گردشگری ایران را برای بیش از 10 میلیون مخاطب غیر ایرانی بوجود آوردهاند.
گروه از تهران به کاشان رفته و بعد از ان هم به اصفهان رسیدهاند اما متاسفانه هم در داخل و هم در خارج با این حرکت انواع و اقسام مخالفتها میشود.
بسیاری از کشورهای منطقه حاضرند با صرف میلیونها دلار به نصف چنین دستاوردی برسند. نمونههای اخیر آن فم تریپ کشور ازبکستان و عربستان.
عربستان سعودی از مراد عثمان، اینفلوئنسر مشهور سفر اهل روسیه (با 4.1 میلیون فالوئر)، دعوت کرده است و او مدتی پیش در اینستاگرام خود ویدیوئی به اشتراک گذاشت که دست همسرش ناتالی زاخارو را به سبک مشهور Follow Me (دنبالم بیا به) رو به مدائن صالح بازماندهای از شهر نبطی (متعلق به 2 هزار سال قبل) نشان میدهد. شب گذشته هم یک ویدیوی دیگر به همان سبک منتشر کرده است با جمله «لبه غروب خورشید جهان در عربستان سعودی» و همزمان ناتالی هم در صفحه اینستاگرام خود پستهایی برای معرفی عربستان منتشر میکند.
متاسفانه در فضای مجازی این دستهبندیها و برچسبزدن به آدمها و حرکات مختلف عارضه بسیار بدی است که از خائن و مزدور شروع شده و به زنده باد و مرده باد ختم میشود. یاد بگیریم که بدون مطالعه، شناخت و تحقیق درباره هر پدیدهای موضع نگیریم.
حال که یک گروه به شکلی مستقل و بدون هزینههای گزاف از بیت المال دست به چنین اقدامی زدهاند، چرا باید با بحثهای حاشیهای کل این اتفاق را زیر سوال برد؟
یاد زمانی میافتم که بعد از حملات یازدهم سپتامبر جورج بوش در تلویزیون ظاهر شد و گفت: «هر کس که با ما نیست با دشمنان ماست».