کیست تخمدان، چه زمانی باید عمل کرد؟

اکثر خانم ها فقط زمانی به فکر سلامت تخمدان و رحم می افتند که با یک کودک زیبا و شیرین زبان مواجهه شوند و هوای بچه دار شدن به سرشان بزند. شاید نگران کننده باشد که بدانید در زمان های خونریزی،کیست های تخمدانی شانس بیشتری برای رشد می یابند، اما اگر خیلی نگران هستید باید بگوییم که کیست های تخمدانی معمولا بی ضررند
در هر صورت شما نباید خیلی نسبت به سلامت تخمدان حساس شوید. کیست های تخمدانی گاها عوارضی مانند درد ناحیه لگن و یا عوارض جدی تر دارند. بهتر است بیشتر با این نوع کیست ها آشنا شوید.

تخمدان و لوله های فالوپ
از آن جا که ممکن است زمان زیادی از مطالعه زیست شناسی تان گذشته باشد، بهتر است مروری اجمالی بر موقعیت تخمدان و لوله های فالوپ داشته باشیم.
رحم در داخل لگن قرار دارد و دو تخمدان به اندازه یک بادام در دو طرف آن قرار گرفته اند. در طول سال های باروری، هر ماه یک تخمک که به صورت فولیکول می باشد، از یکی از تخمدان ها از طریق لوله ی فالوپ آزاد می شود.

کیست ها چگونه تشکیل می شوند؟
اگر تخمک ها از بدن آزاد نشوند، بزرگ شده و به صورت یک کیست درمی آید. این کیست ها سبب ایجاد خونریزی در فرد شده و گاها با دردهای لگن خاصره همراه است. این کیست ها معمولا بسیار کوچک و ریزند و به زودی ناپدید می شوند و گاهی به اندازه ی یک تا دو میلی متر هستند. اما گاهی هم خیلی بزرگ تر می شوند.
علاوه بر این ممکن است زوائدی به نام درموئید نیز به وجود بیاید. درموئید زمانی تشکیل می شود که سلول ها در تخمدان تقسیم شوند، اما بارور نشوند. اندازه ی این نوع کیست ها گاهی به ۱۰ سانتی متر هم می رسد که بسیار بزرگ است و ممکن است رفع آن ها نیاز به جراحی داشته باشد.

علائم کیست های تخمدانی
هرچند که این نوع کیست ها اکثرا هیچ نوع نشانه ای ندارد، اما گاهی دارای علائمی گاها شدید می باشد مانند: تب، تهوع و استفراغ . این علایم معمولا در افرادی دیده می شود که دچار عفونت نیز می باشند.
گاهی کیست تخمدانی دچار پیچش می شود و عفونت ایجاد می کند و گاهی خونرسانی به تخمدان کاهش می یابد که مشکل را بیشتر می کند. اگر پیچ خوردن کیست اتفاق بیفتند، دل درد های ناگهانی و تهوع به سراغتان می آید. در این شرایط باید سریعا خود را به پزشک برسانید.

چگونه از وجود کیست تخمدانی مطلع شویم؟
اغلب نمی توان متوجه وجود این نوع کیست ها شد. بسیاری از کیست های تخمدانی هیچ گونه نشانه ای ندارند و در بسیاری از موارد به طور خود به خود دفع می شوند . کیست های تخمدانی اغلب هیچ گونه اختلالی در سیکل قاعدگی ایجاد نمی کنند، اما گاهی ممکن است خونریزی هایی به جز خون ریزی قاعدگی رخ دهد.
می توان از طریق سونوگرافی پی به وجود این کیست ها برد.

جراحی کیست تخمدان در شرایط مختلف زیر توصیه می‌شود
  -  کیست‌هایی که علائم و درد پایداری ایجاد می‌کنند یا ممکن است پیچ خورده یا پاره شوند.
  -  کیست‌هایی که در نتایج سونوگرافی زنان به نظر می‌رسد نتیجه بیماری اندومتریوز هستند و برای دلایل باروری باید جراحی شوند.
  -  در صورتی که کیست و توده در هر دو تخمدان رشد کرده باشد.
  -  اندازه کیست تخمدان نیز یکی دیگر از عوامل تعیین کننده لزوم جراحی کیست تخمدان است. کیست‌های بزرگتر (بیشتر از ۵ تا ۱۰ سانتیمتر) به احتمال بیشتری نیازمند جراحی هستند. همچنین کیست‌هایی که طی ۲ تا ۳ ماه کوچکتر نشوند یا همچنان به رشد خود ادامه دهند نیز باید جراحی شوند.
   - جراحی در صورتی که کیست تخمدان مشکوک به سرطان باشد نیز لازم است. چنانچه فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان تخمدان را دارید یا در مطالعات تصویربرداری کیست به طور بالقوه سرطانی به نظر می‌رسد، جراحی برداشتن کیست تخمدان توصیه می‌شود.
   - در صورتی که کیست تخمدان دارید و هنوز دوره قاعدگی نداشته‌اید (در دختران جوان)، جراحی کیست تخمدان توصیه می‌شود.
  - در صورتی که کیست تخمدان دارید و یائسه شده‌اید (خانم‌ها پس از یائسگی) جراحی کیست تخمدان توصیه می‌شود. گرچه سرطان کیست تخمدان نادر است اما خانم‌های ۵۰ تا ۷۰ سال، بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند. درمان سرطان تخمدان در خانم‌هایی که در مراحل ابتدایی‌تر تشخیص داده می‌شوند خیلی بهتر انجام می‌شود.
  -  در صورتی که کیست تخمدان دارید و از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید نیز جراحی توصیه می‌شود (مگر اینکه فقط از دوز پایین پروژسترون استفاده کنید یا دوره‌ای از مصرف قرص را فراموش کرده‌اید که احتمال ایجاد کیست‌های مرتبط با تخمک‌گذاری را افزایش می‌دهد).

 

آیا راهی برای جلوگیری از رشد کیست تخمدان وجود دارد؟
در صورت بارداری خیر، اما در غیر این صورت قرص های ضد بارداری می توانند فرآیند تخمک گذاری را سرکوب کرده و از تشکیل کیست جلوگیری کند.
تجویز قرص های بارداری در حال حاضر یکی از راه های سرکوب و همچنین پیشگیری از رشد کیست تخمدانی است.

تا چه اندازه ممکن است کیست های تخمدانی سرطانی و خطرناک باشند؟
شانس سرطانی بودن کیست تخمدان بسیار کم است و اغلب این موارد در زنان مسن تر دیده می شود و با افزایش سن، شانس خطرناک بودن کیست ها افزایش می یابد.
متأسفانه پنجمین علت مرگ زنان در اثر سرطان، همین کیست های تخمدانی هستند.

آیا پس از یائسگی هم کیست تخمدانی تشکیل می شود؟
در یک بررسی در زنان بالای ۵۵ سال مشاهده شد که ۱۴ درصد افراد دارای کیست های تخمدانی هستند که البته پزشکان معتقدند بیش تر این کیست ها سرطانی هستند. در بسیاری از زنان نیز که یائسه هستند، این کیست ها پس از یک سال به طور خود به خود رفع می شوند.