تمامی مادران باردار باید در ماه های آخر بارداری توجه کافی به علائم زایمان زودرس داشته باشند. زایمان زودرس به دلایل مختلف که برخی از آن ها شناخته شده و برخی دیگر ناشناخته هستند، رخ می دهد. به همین دلیل هیچ یک از بانوان باردار نباید خود را به طور کامل و کلی از این خطر و ریسک دور بدانند.
زایمان زودرس چیست؟
اما پیش از پرداختن به علائم و عوامل، می خواهیم بدانیم به طور کلی زایمان زودرس به چه زایمانی اطلاق می شود. زایمان زودرس به این معناست که جنین پیش از هفته ی 37ام بارداری به دنیا بیاید. البته بسیاری از زایمان های زودرس در واقع با تکامل جنین همراه بوده و هیچ مشکلی وجود ندارد. اما در برخی از آن ها نیز که به معنای واقعی کلمه زودرس هستند، نوزاد با مشکلاتی ناشی از تولد زودهنگام خود همراه است.
عوامل بروز زایمان زودرس کدامند؟
از خود می پرسیم چرا زایمان زودرس اتفاق می افتد و چطور می توانیم از رخ دادن آن جلوگیری کنیم؟
همان طور که گفتیم زایمان زودتر از موعد می تواند به دلیل عوامل گوناگونی اتفاق بیفتد. عوامل شناخته شده عبارتند از:
استعمال دخانیات یا نوشیدنی های الکلی
استعمال دخانیات، نوشیدنی های الکی، مواد مخدر و …، به جز این که به صورت کلی به سلامت جنین صدمه وارد می کند، یکی از عوامل تشدید کننده ی ریسک زایمان زودتر از موعد می باشد.
فشار خون بالا یا دیابت مادر باردار
مادران باردار باید مرتبا فشار خون خود را چک کرده و در صورت بالا رفتن حتی یک عدد، با پزشک خود تماس بگیرند.
جدا شدن جفت از رحم به دلایل مختلف
جدا شدن جفت از رحم یکی از رخدادهای بسیار خطرناک است که مراجعه ی حضوری فوری را می طلبد.
پاره شدن کیسه ی آب (کیسه ی جنینی)
پاره شدن کیسه ی آب به دلایل مختلفی می تواند اتفاق بیفتد که از جمله ی آن ها عفونت ها، تجمع بیش از حد آب و افزایش فشار خون یا بالا رفتن قند خون می باشد.
پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین
(این مورد باعث می شود که پزشک دستور زایمان زودرس را صادر کند)
با پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین، احتمال خفگی و مرگ آن داخل رحم به وجود می آید. به همین دلیل در این شرایط پزشک زنان، با
مشاهده کردن تصاویر سونوگرافی، دستور خاتمه ی بارداری را داده و جنین را زودتر از موعد آن از رحم خارج می کند.
نکته: در این شرایط زایمان طبیعی امکان پذیر نبوده و حتما باید عمل سزارین انجام شود.
عفونت های جدی و کنترل نشده
عفونت های ادراری، عفونت های لثه و دندان ها و دستگاه تناسلی در این گروه جای می گیرند.
چند قلویی جنین
چند قلو بودن جنین، موجب می گردد که فشار بیشتری به رحم و دهانه ی آن وارد شود. این موضوع ریسک زایمان زودرس را افزایش می دهد.
بارداری در سنین کمتر از 17 سال
بارداری در سنین کمتر از 17 سالگی، می تواند ریسک زایمان زودتر از موعد را به شدت افزایش دهد. در این سن رحم به هیچ وجه آمادگی حمل جنین و نگهداری آن را نداشته و بدن نوجوان مهیای پذیرا بودن آن نیست.
نقص های مادرزادی جنین و یا حاملگی IVF
نقص های مادرزادی جنین به صورت مستقیم ریسک زایمان زودتر از موقع را بالا برده و حاملگی آزمایشگاهی نیز این خطر را به وجود می آورد.
زایمان های زودرس پیشین
بانوانی که در بارداری های قبلی خود تجربه ی زایمان زودرس را داشته اند، با احتمال بالاتری در این گروه پرریسک قرار می گیرند.
به جز عوامل بالا، برخی اوقات زایمان زودتر از موعد بدون هیچ یک از زمینه های این چنینی، رخ می دهد.
نشانه های زایمان زودرس
اما برای این که در مورد زایمان زودرس هشیار بوده و فورا متوجه علائم آن شوید، نشانه های زیر را به خاطر بسپارید.
پاره شدن کیسه آب
یکی از اصلی ترین علائم زایمان زودرس که بسیار سریع و آشکار متوجه آن خواهید شد، پاره شدن کیسه آب خواهد بود. تصور نکنید که پاره شدن کیسه آب به این شکل است که حجم زیادی آب از شما خارج شود. بلکه در ابتدای پاره شدن ممکن است هر ساعت مقدار کمی ترشح آبکی را تجربه کنید. این ترشحات رفته رفته افزایش یافته و توصیه می شود که در همان نخستین ها سریعا به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی واژینال
خونریزی واژینال از علائم بسیار خطرناک زایمان زودرس است، که باید خیلی زود با مشاهده ی آن به پزشک مراجعه نمایید.
دردهای شکمی شبیه به دوران قاعدگی
اگر دردهای شکمی شبیه به دوران قاعدگی را تجربه می کنید که چند ساعت به طول می انجامد، احتمالا این جزء علائم زایمان زودتر از موقع قرار می گیرد و حتما باید با پزشک خود تماس بگیرید. در صورتی که پزشک وضعیت را اورژانسی تشخیص دهد، به شما خواهد گفت که سریعا خود را به بیمارستان برسانید.
انقباضات شکمی
انقباضات شکمی که در هر 20 دقیقه، 4 بار یا بیشتر اتفاق بیفتند، به عنوان یکی از علائم زایمان زودتر از موعد شناخته می شوند. به خاطر داشته باشید که انقباضات شکمی به عنوان نشانه های زایمان زودرس، مرتبا افزایش یافته و در فواصل زمانی کوتاه تر رخ می دهند.
در صورتی که با ساعتی استراحت کردن، این مشکل برطرف نشد، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
سفت شدن و درد شکمی
در صورتی که در بخش هایی از شکم خود احساس سفت شدن غیرعادی کرده و این حالت با دردهای شدیدی نیز همراه است، حتما مقداری آب نوشیده و به پهلوی چپ بخوابید. به علاوه در اسرع وقت با پزشک زنان خود تماس گرفته و در صورت تشخیص و نیاز به بیمارستان مراجعه نمایید.
تب، تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ و همین طور اسهال بیش از یک بار، حتما باید با پزشک در میان گذاشته شود. به طور کلی گفته می شود که ظهور علائم سرماخوردگی بدون آبریزش بینی که تنها علائمی شبیه به سرماخوردگی هستند، می تواند یک خطر جدی تلقی گردد.
وضعیت جنین متولد شده از زایمان زودرس
همان طور که اشاره شد برخی از جنین های متولد شده از زایمان زودرس بدون هیچ مشکلی هستند. اما بعضی از آن ها با نقص هایی به دنیا می آیند که بیشتر به مشکلاتی در سیستم تنفسی مربوط می شود. این جنین ها باید برای چند روز یا بیشتر، بسته به تشخیص پزشک، در بخش NICU (مراقبت های ویژه ی کودکان) و دستگاه های شبیه سازی شده ی رحم نگهداری شوند.
این نوزادان تکامل نیافته در دستگاه های بخش NICU فرصت می یابند تا رشد نیمه کاره مانده ی خود را بهبود بخشیده و در شرایط فیزیکی بهتری قرار بگیرند.
لازم به ذکر است که تولد جنین پیش از هفته ی 23ام بارداری نمی تواند در زمره ی زایمان های زودرس موفق قرار بگیرد و در این شرایط جنین از دست خواهد رفت.
اما ازهفته ی 24ام به بعد اوضاع متفاوت است. البتهباز هم قبل از هفته ی 28ام بارداری، زایمان زودرس با ریسک بالایی انجام شده و احتمال از دست دادن جنین همچنان وجود دارد.
پپس از پشت سر گذاشتن هفته ی 28ام بارداری یعنی ماه هفتم، ریسک ها کاهش پیدا کرده و اندام های داخلی و اصلی کودک تتکامل یافته اند. به همین دلیل زایمان زودرس از هفته ی 28ام به بعد، غالبا موفقیت آمیز بوده و نهایتا جنین چند روز در دستگاه NICU گذاشته خواهد شد.
بیشتر پزشکان در این زمان از تزریق آمپول هایی که موجب رشد و تکامل سریع تر دستگاه تنفسی می شود، استفاده می کنند. به ویژه این تجویز برای مادران بارداری که احتمال و ریسک زایمان زودرس در آن ها بالاتر می باشد، انجام می گردد تا خطر تولد نوزاد با مشکل تنفسی تا حد امکان پایین بیاید.
