تاب آوری چیست؟ شش ویژگی افراد تاب آور
نمکستان» تاب آوری (resiliency) به معنای توانایـــی مقابله کردن با مشکلات و شرایط سخت زندگی، تعدیل کردن آن شـــرایط و بیرون آمدن از بحران بدون آســـیب رساندن به خود یا دیگری است. روان شناسان معتقدند افراد تاب آور پس از وقوع یک اتفاق سخت و ناگوار سریع تر از دیگران خود را پیدا می کنند و به روال عادی زندگی بازمی گردند. تغییرات ناگهانی زندگی، بلایای طبیعی، مرگ عزیزان، شکســـت عاطفی، از دست دادن شغل، شکست تحصیلی، مالی و نظیر آن، همه نمونه هایی است که می تواند در زندگی بحران ایجاد کند؛ اما فرورفتن در بحران یا عبور ســـالم از آن در گرو آن اســـت که چقدر تاب آوریم و از چه مهارت هایی برخوردار هستیم.
باید توجه داشت که اگرچه برخی ویژگی ها و خصوصیات افراد تاب آور وابســـته به خلق وخوی اولیه و روش تربیتی آنهاســـت ولی تاب آوری را می توان آموخت.
افراد تاب آور چه ویژگی هایی دارند؟ (Characteristics of Resilient People)
همان گونه که تا اینجا متـوجه شده اید؛ افــراد تاب آور دارای مهارت هایی هســـتند که در شرایط بحرانی با رفتارهای خاص خود از سایرین متمایز می شوند. این ها تحت هر شرایطی آرامش خود را حفظ کرده و اوضاع را جمع وجور می کنند، به جای آنکه پشت مشکلات پنهان شوند یا مشکل را پنهان کنند و یا لب به شکایت از زمین و زمان بگشایند، با مشکلات مواجه شـــده، و اگر راه حلی برای آن باشد آنرا می یابند، وگرنه خود را برای پذیرش آن آماده می کنند. افراد تاب آور با حفظ آرامش اولیه در خود، مسائل را با نگاه واقع بینانه ارزیابی می کنند، نه خوش بینی غیرواقـع بینانه دارند و نه بــدبینی غیــرواقع بینانه. آنها درد عمیق حاصل از یک واقعه را کاملا درک می کنند؛ پس بی احساس و یا خوش خیال نیستند. اما می دانند که نباید در روند جاری زندگی ایستاد؛ بلکه باید جاری شد و حرکت کرد؛ درست مثل خود زندگی. بـــرای آنکه بتوانیم تـــاب آوری را در خود پرورش دهیم، لازم است با چند ویژگی کلیدی افراد دارای آن بیشتر آشنا شویم:
۱- افراد تاب آور از خودآگاهی بالایی برخوردارند
این افراد نسبت به ویژگی های خود کاملا واقف اند. احساســـات، افکار، رفتار، ویژگی های مثبت و منفی، نقاط قوت و ضعف خود را می شناسند و بر مدیریت هیجانات خود تسلط دارند؛ یعنی می دانند احساساتی نظیر خشم، اضطراب و غم را چگونه با شیوه های سالم مدیریت کنند، پس حواسشـــان جمع است و برخود تسلط دارند.
- اگر بخواهید در این خصوصیت به خودتان از صفر تا ده نمره دهید، به نظرتان چه نمره ای می گیرید؟
- آیا لازم می دانید روی این ویژگی بیشتر کار کنید؟
۲- افراد تاب آور مهارت حل مسئله قوی دارند.
مهارت حل مســـئله، یک مهارت اصلی و ضروری است. زمانی که یک بحران اتفاق می افتد، افراد تاب آور قادرند راه حل های مناســـبی انتخاب کنند تا به نتایج مناسب برسند. آنها قادرند با درک همه جانبه از مشکل و دیدن موضوع از زوایای مختلف، راه حل های خلاقانه ای کشف کنند و با تحلیل عمیق از پیامد های هر راه حل، بهترین آن را انتخاب کنند. آنها قادرند بین مســـائل حل شــدنی و حل نــــاشدنی تمایز قائل شوند. برای حل شدنی ها راه حل پیدا کنند و حل ناشدنی هارا با نگاه واقع بینانه بپذیرند و زندگی را ادامه دهند.
- اگر بخواهید در این خصوصیت به خودتان از صفر تا ده نمره دهید، به نظرتان چه نمره ای می گیرید؟
- آیا لازم می دانید روی این ویژگی بیشتر کار کنید؟
۳- افراد تاب آور روابط اجتماعی قوی دارند.
وقتی درحال جدال با مشکلی هستیم، این خیلی مهم اســـت افرادی را در اطرافمان داشته باشیم که بتوانیم برروی حمایتشان حساب کنیم. صحبت کردن درباره مشکلات شـــاید یکی از ساده ترین روش های تخلیه هیجانات باشد که بســـیار هم ضرورت دارد. علاوه براین، حضور افراد در کنارمان موجب می شود که گاهی باری از دوش مـــا بردارند و درد موجود کمی سبک تر شود. دوســـتان دور و نزدیک، افراد خانواده، گروه های دوســـتی همکاران و حمایت های از راه دور همگی منابع مهم حمایت های اجتماعی اند که نقش به سزایی در کمک به عبور از بحران دارند.
- شما روابط اجتماعی خود را چگونه توصیف می کنید و از صفر تا ده چه نمره ای به آن می دهید؟
- آیا لازم است روابط اجتماعی خود را ارتقا ببخشید؟
۴- فراد تاب آور احساس کنترل بر زندگی خود دارند
آیا خود را فردی می دانید که بر زندگی اش تسلط دارد یا دیگران را ســـرزنش می کنید که زندگی شما را چنین و چنان کرده اند؟ به طور کلی افراد تاب آور به چیزی اعتقاد دارند که روان شناســـان آن را «مکان کنترل درونی» نام گذاری کرده انـــد. به عبارتی آنان اعتقــــاد دارند پیامد های زندگی شـــان حاصل عملکرد مستقیم خود آنهاست و تقصیر هیچ چیز یا هیچ کس دیگری نیست، البته آنها به این نکته توجه دارند کـــه چیزهایی نظیر بلایای طبیعی یا مرگ عزیزان و مواردی نظیر اینها، مربوط به عملکرد کسی نیست، پس قادرند بین آنچه در کنترل خودشان است و آنچه نیست تفـــاوت قائل شوند. به طور مثال مرگ یک عزیز در دســـت ما نیست ولی اگر فرد به خاطر سوگواری طولانی شکست تحصیلی بخورد یا شغل خود را از دست بدهد، دیگر این نتیجه، محصول رفتار خود اوست.
- اگر بخواهید در این خصوصیت به خودتان از صفر تا ده نمره دهید، به نظرتان چه نمره ای می گیرید؟
- یا لازم می دانید روی این ویژگی بیشتر کار کنید؟
۵- افراد تاب آور درنهایت خود را یک برنـــده می بینند، نه بازنده.
وقتی درحال دست و پنجه نرم کردن با یک بحران واقعی هســـتیم، خیلی مهم است که خود را همانند یک فرد پیروز ببینیـــم. از فکرکردن مانند یک قربانی جـــدا پرهیز کنید، چرا که این ایده، قدرت خلاقیت و حل مسئله را از ما می گیرد و ما به یک فرد منفعل و غیراثرگذار تبدیل می شـــویم، فردی که دست روی دست گذاشته تا زمین و زمان برایش تصمیم بگیرند. درســـت اســـت که بعضی موقعیت ها گریزناپذیر و غیرقابل اجتناب اند ولی باید همچنان برنتایج مثبت به دست آمده تمرکز کرد.
- اگر بخواهید در این خصوصیت به خودتان از صفر تا ده نمره دهید، به نظرتان چه نمره ای می گیرید؟
- آیا لازم است روی این ویژگی کار کنید؟
۶- افراد تاب آور قادرند از دیگران کمک بگیرند.
گرچه قدرتمند بودن بخشی از تاب آوری است اما انسانیم نه “ابر بشر” یا “ابر نیرو”. پس لازم اســـت بدانیم در چه مواقعی بهتر است تقاضای کمک کنیم. افراد تاب آور وقتی می بینند که به تنهایی قادر به حل مســـئله نیستند بدون خجالت و شرم از روان شناســـان و مشـــاوران متخصـــص در زمینه مشکلاتشان کمک می گیرند.
سایر منابع بالقوه حمایتی و کمک کننده:
کتاب ها و منابع علمی: می توانید درباره افرادی که تجربه مشـــابه شما را داشته اند و برآن غلبه کرده اند، مطالعه کنید و یا درباره شیوه حل مشکل فعلی خود بیشتر بخوانید و بدانید.
شبکه های حمایتی آنلاین: عضویت در شبکه های معتبر و قانونی، که اعضا با مشکلات یکسان در آن عضو هستند، می تواند گاهی کمک کننده باشد.
گروه های حمایتی: حضور در جمع گروه های حمایتی روش مناســـبی بـــرای گفتگو در مورد چالش هـــای پیش رو و یافتن افرادی است که شاید برای حمایت آماده باشند.
- اگر بخواهید در این خصوصیت به خودتان از صفر تا ده نمره دهید، به نظرتان چه نمره ای می گیرید؟
- آیا لازم است از دیگران بیشتر کمک بگیرید؟
تـــاب آوری را یاد بگیریم، درغیـراینصورت با وجود همه تــوانمندی هایمان در زندگـــی عقــب می مانیم و سردرگم.
منبع: پیام مشاور. سال ۱۸. شماره ۱۹۳
