حکم شرعی بورس چیست؟ آیا سرمایه گذاری در بورس اشکال شرعی دارد؟

حکم شرعی بورس چیست؟ آیا سرمایه گذاری در بورس اشکال شرعی دارد؟


منبع: آرگا

166

1398/10/10

14:36


این مطلب از دانستنی های آرگا را به حکم شرعی بورس اختصاص داده ایم که برای اطلاع از حرام یا حلال بودن سرمایه گذاری در بورس پیشنهاد می کنیم تا پایان با این نوشتار همراه شوید.

به طور کلی بورس در دو دسته بورس اوراق بهادر و بورس کالا دسته بندی می شود. افتتاح بورس اوراق بهار در ایران به سال ۱۳۴۶ برمی گردد و فرابورس ایران نیز فعالیت خود در سال ۱۳۸۷ آغاز کرده است. هدف بورس، سرمایه گذاری و کسب در آمد از طریق قیمت گذاری، مبادله ارز خارجی، خرید و فروش کالا و … می باشد که گاها ممکن است این معاملات از طریق نامشروع و یا بر خلاف قانون انجام پذیرد که در این بخش، به بیان حکم شرعی بورس از منظر برخی از مراجع عظام تقلید خواهیم پرداخت.

احکام شرعی بورس

آشنایی با حکم شرعی بورس

افراد برای سرمایه گذاری در بورس نیز همانند بیت کوین (ارزهای دیجیتال) و بسیاری از شیوه های رایج شده کسب درآمد باید نظر مراجع تقلید را جویا شوند و مطابق با احکام شرعی وضع شده برای آن عمل نمایند. به همین خاطر در ادامه، دیدگاه تنی چند از مراجع عالی قدر را ارائه داده ایم که پاسخ سوالات خود در زمینه حکم شرعی بورس، حلال یا حرام بودن خرید و فروش سهام، محاسبه خمس اوراق بهادار و سوالاتی از این دست را می توانید ملاحظه نمایید.

آیت الله سید علی خامنه ای

در استفتائات آیت الله سید علی خامنه ای در رابطه با حکم شرعی بورس این چنین آمده است که بورس فی النفسه اشکالی ندارد به شرطی که نوع معاملات انجام شده در آن بر خلاف قانون و نامشروع نباشد.

سوال: خرید و فروش سهام، به طریق سریع و حرفه‌ای که به «تجارت روز» معروف است، چه حکمی دارد؟
ج: بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد، بنابراین بورس فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی مهم این هست که باید معاملات در بورس نامشروع خلاف قانون نباشد در غیر این صورت حرام است. بطور کلی فعّالیّت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تأیید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می‌گیرد محکوم به صحّت و حلیّت است.

س ۱۶۹۵: خرید و فروش سهامی که شرکتهای صنعتی یا تجاری یا بعضی از بانکها در معرض فروش می‏گذارند، چه حکمی دارد؟ بدین ترتیب که شخصی یکی ازآن سهام را می‏خرد و در بازار بورس مورد خرید و فروش و معامله قرار می‏گیرد و در نتیجه قیمت آن از قیمت خرید بیشتر یا کمتر می‏شود و می‏دانیم که خود سهم مورد خرید و فروش قرار می‏گیرد نه سرمایه. همچنین در صورتی که شرکتهای مزبور فعالیتهای ربوی داشته باشند یا در این مورد شک داشته باشیم، مسأله چه حکمی دارد؟
ج: اگر ارزش مالی سهام کارگاه، کارخانه، شرکت و یا بانک به اعتبار خود سهام و براثر اعطای اعتبار به آنها توسط کسی که انجام این کار به وسیله او صحیح است، باشد، خرید و فروش آن اشکال ندارد و همچنین اگر به اعتبار قیمت کارگاه، شرکت، کارخانه و یا بانک و یا سرمایه آنها باشد، با توجه به اینکه هر سهمی بیانگر جزئی از آن است، در نتیجه خرید و فروش سهام اشکال ندارد به شرطی که علم به مجموع سهام شرکت و امور دیگری که عرفاً برای رفع غرر، علم به آنها لازم است داشته باشد و فعالیت‏های شرکت یا کارِ کارخانه و کارگاه و یا بانک شرعاً حلال باشد.

س۲۰: در بورس اوراق بهادار خمس چگونه محاسبه می‌شود؟ با توجه به اینکه سر سال خمسی فرد دارای سهام چند شرکت است که معمولاً نماد معاملاتی چند تای آنها به دلایل رایج مثل حسابرسی متوقف است و معلوم نیست چه وقت و با چه قیمتی باز می‌شود یا اینکه سهم در قیمت روز خریدار ندارد و باید صبر کرد تا در روزهای آینده قیمت به حدی پایین بیاید که خریدار داشته باشد.
ج: با فرا رسیدن سر سال خمسی برای قیمت‌‌گذاری سهام مذکور اقدام گردد، هر زمان که امکان آن فراهم شد محاسبه خمس انجام می‌گیرد.

نظر مقام معظم رهبری در مورد بورس

آیت الله العظمی آقای سید علی حسینی سیستانی

حکم شرعی بورس و سرمایه گذاری در سهام این بازار از منظر آیت الله سیستانی به صورت زیر می باشد.

پرسش: برخی شرکت های بازرگانی و صنعتی از بانکهای ملی و یا دولتی اسلامی و یا غیر اسلامی وام ها بهره دار (ربوی) می گیرند و در اثر کار کردن بابانک ها سودهای کلان به دست می آورند، آیا ما می توانیم از چنان شرکت هایی سهام بخریم و یا در پروژه های آنها شرکت کنیم ؟

پاسخ: اگر خرید سهام و یا شرکت در پروژه ها، نوعی شرکت در داد و ستدهای ربوی باشد چنان عملی جایز نیست، بلی اگر شرکت از آن مسلمانان باشد و آنان از بانک های غیر اسلامی سودهای را به دست می آورند از این جهت مانعی نیست.

پرسش: دو سهم از دو شرکت خریده ام آیا می توان برای سود در آوردن این سهم را خرید و فروش کرد؟

پاسخ: فی حد نفسه اشکال ندارد.

پرسش: آیا سرمایه گذاری در بازار سهام و خرید و فروش سهام واقعی جایز است؟

پاسخ: فی حد نفسه اشکال ندارد.

پرسش: یکی از شرکاء می گوید یا سهام مرا بخرید یا اینکه سهم خودتان را به من بفروشید و آنها قبول نمی کنند تکلیف من چیست ؟

پاسخ: ملزم نیستند نه به خرید و نه به فروش، و شریک می تواند سهم خود را به دیگری بفروشد.

پرسش: پولی که بعنوان سود از بانکهای دولتی به اعضاء و سهامداران پرداخت می شود که نوعا سود آن در ظرف یکسال معین و طبق قرارداد است آیا حکم ربا دارد ؟

پاسخ: خریدن سهام بانک هایی که معامله ربوی انجام می دهند جایز نیست و سود آنها حرام است .

پرسش: آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار تهران خمس دارد ؟

پاسخ: این نوع معامله مانند هر تجارت دیگر است سر سال بر سودی که کرده اید خمس لازم است طبیعی است مقدار قرض جزء سود نیست.

حکم انواع بورس

آیت الله العظمی آقای ناصر مکارم شیرازی

حکم شرعی بورس و حلال یا حرام بودن خرید و فروش سهام اوراق بهادار در استفتائات آیت الله مکارم شیرازی به این صورت می باشد که:

پرسش : آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار از لحاظ شرعی اشکال دارد؟ اگر اشکالی ندارد آیا برای خرید سهام شرکتی باید از کار آن شرکت مطلع باشیم یا صرف آنکه آن شرکت در بورس اوراق بهادار است و قصد اینجانب هم بدست آوردن سود ناشی از خرید فروش سهام و همچنین مشارکت در اقتصاد کشور است خرید و فروش سهام آن شرکت بلامانع است؟

پاسخ : اطلاع اجمالی کافی است و خرید و فروش سهام اشکالی ندارد.

پرسش : سرمایه گذاری در بورس از نظر شرعی مانعی دارد؟ پاسخ : بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه ها باشد، سرمایه گداری در آن مانعی ندارد.

پرسش : آیا سهام بورس و اوراق بهادار قابل وقف هستند؟ پاسخ : آری، قابل وقف هستند.
جواز خیار فسخ در صورت عدم اطلاع فروشنده از قیمت واقعی

پرسش : اینجانب کارمند یکی از ادارات دولتی هستم در سال ۷۸ تعدادی از سهام شرکتهای سیمان تهران و دو شرکت دیگر از طریق اداره ما به کارمندان واگذار گردید و من هم از این سهام خریداری نمودم و تقریباً هیچ اطلاعی از سود و ارزش سهام نداشتم تا اینکه در آذرماه ۸۰ شخصی سهام من را در حالی که از وضعیت بورس و قوانین آن اطلاع داشت و من اطلاعات ناقصی داشتم به قیمت پایین تری نسبت به ارزش سهام در بازار بورس به صورت وکالتی خریداری نمود و اکنون مدعی سودهای سال ۸۰ و قبل و بعداز آن است. در حالی که سودها بنام من صادر می شوند حال با توجه به اینکه بنظر می رسد آن شخص از بی اطلاعی ما استفاده کرده است تکلیف چیست؟ در ضمن این شخص سهام افراد دیگری را نیز با شرایط مشابه خریداری کرده است.

پاسخ : هرگاه مغبون شده اید خیار فسخ دارید و در هر حال سودهای قبل از معامله ارتباطی به خریدار ندارد.

پرسش : با توجه به وضعیت بازار طلا برخی اقدام به خرید و فروش طلا البته در همین بازار نه در بورس میکنند لطفا بفرمایید در این معاملات آیا باید نکته یا شرایط خاصی رعایت شود؟

پاسخ : خرید و فروش طلا مانند هر کالای دیگر است منتهی اگر طلا را با طلا می فروشند باید هم وزن و هر دو در مجلس تحویل داده شود.

پرسش : خرید و فروش طلا، ارز و نفت در بورس های جهانی توسط اینترنت دارای چه حکمی از نظر شرعی می باشد؟

پاسخ : با توجّه به اینکه فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.

پرسش : با توجه به اینکه در بورس اوراق بهادار معاملات آتی سهام هم انجام می شود و این به شکل قانون هم درآمده است ولی نظر آیت الله مکارم شیرازی حرمت آن است و با توجه به اینکه قانون در کشور اسلامی لازم الاجراست و تخطی از آن فعل حرام است در مورد معامله آتی سهام یا سکه که در بورس مدت هاست در جریان است چه نظری می فرمایید؟

پاسخ : همانگونه که قبلا بیان شد این نوع معاملات یعنی خرید و فروش آتی که نه جنس موجود است و نه قیمت پرداخت می شود باطل است.

پرسش : در صورتی که سهام شرکت بیمه در بورس اوراق بهادار عرضه شود، آیا خرید و فروش سهام آن شرکت مجاز می باشد؟

پاسخ : چنانچه مقدار سهم و قیمت آن کاملاً مشخص باشد اشکالی ندارد.

پرسش : من چند وقت پیش از شما در مورد سرمایه گذاری در بازار بورس فارکس پرسیدم و شما فرمودید جایز نیست. حال میخواستم بدانم این حکم شامل سایر بورسهای بین المللی از قبیل بورس اوراق بهادار یا بورس فلزات گرانبها و نفت یا بورس ایران نیز میشود؟

پاسخ : در صورتیکه عملکرد آنها مشابه فارکس باشد آنها را نیز شامل می شود.

پرسش : ۱- میخواستم بدونم سرمایه گزاری در شرکتهای بورس خارج از کشوراشکال دارد؟ ۲- و اگر شرکت بر خلاف تعهداتش سرمایه گذاری دیگری انجام داد(حرام) و ما متوجه آن نشدیم سود حاصله چه حکمی دارد؟

پاسخ : در صورتی که سرمایه گذاری در جای مشروعی باشد و آن کس که سرمایه گذاری کرده رضایت به نوع جدید بدهد مانعی ندارد.

بورس از منظر مراجع عظام تقلید

آیت الله آقای حسین وحید خراسانی

نظر آیت الله وحیدی خراسانی یکی دیگر از مراجع عظام تقلید در باب حکم شرعی بورس به شرح زیر می باشد.

مسأله ۲۸۵۹ ـ خرید و فروش سهام شرکتهاى سهامى، در صورتى که در آن شرکتها معاملات حرام ـ مانند معاملات ربوى ـ انجام نشود، جایز است، و خرید و فروش سهام شرکتهایى که معاملات حرام انجام مى دهند در صورتى که سودِ حاصلِ از حرام، جزء سرمایه شرکت باشد، جایز نیست، و در غیر این صورت خرید و فروش خودِ سهام جایز است، ولى باید از در آمدهاى حرامِ آن پرهیز شود.
سؤال ۵۰۲. آیا سود معامله و خرید و فروش سهام و ارزهای خارجی به واسطه شرکتهای خارجی و از طریق اینترنت چه حکمی دارد؟ و بر فرض حلال بودن آیا در نسل و عاقبت به خیری اثر دارد؟
جواب) در مفروض سؤال سود حلال است و به حسب ظاهر تأثیر ندارد.
(استفتاء/۱۰۶۳۶) (منهاج ۳/ ملحق به ۴۹)

گاهى شرکت هاى سهامى براى فروش سهام و اسناد بهادار خود، بانکها را واسطه قرار مى دهند، و بانکها با دریافت مبلغى بر حسب قرار داد به عنوان واسطه، به فروش و صرف آن سهام و اسناد اقدام مى کنند.

مسأله ۲۸۵۸ ـ این قرار داد با بانک جایز است، چه به صورت اجاره باشد، که شرکت سهامى، بانک را در مقابل پرداخت آن کارمزد براى این کار ـ فروش سهام و اسناد بهادار ـ اجیر کند ، و چه به صورت جعاله باشد، که شرکت سهامى متعهّد شود که اگر بانک این کار را براى او انجام دهد، این مبلغ را به او بپردازد، و در هر دو صورت بانک با انجام دادن عمل مذکور، حقّ دارد کار مزد تعیین شده را دریافت کند.

حکم شرعی بورس چیست؟

همانطور که در این بخش با حکم شرعی بورس آشنا شدید، برای اطلاع از احکام مرتبط با دیگر مسائل فقهی می توانید بر روی دانستنی های مذهبی کلیک نمایید.

مطالب مشابه


نظرات


تصویری


ویدئو