کم خونی یکی از مشکلاتی است که در هر سنی ممکن است رخ دهد, بیشترین علت کم خونی به دلیل کمبود آهن در خون است. کودکان دچار کم خونی در سنین ۶ ماهگی تا ۲ سالگی می شوند, به همین خاطر قطره آهن برایشان در این سنین تجویز می شود. کودک تا ۶ ماهگی فقط از شیر مادر تغذیه می کند و تا ۲ سالگی علاوه بر شیر نیاز به غذاهای کمکی هم دارد. شیر مادر مواد مغذی ویژه ایی دارد ولی ویتامین های موجود در آن بسیار کم است, بویژه ویتامین های گروه A که در بینایی نقش تعین کننده ایی دارند. معمولا قطره آهن برای کودکان از ۶ ماهگی تجویز می شود که ذخیره آهن کودک تمام شده است ولی در کودکانی که اختلال رشد داشته اند, زمان مصرف قطره آهن برای این نوزادان از پانزده روزه گی شروع می شود. قطره AD به میزان ۲۵ قطره در روز به آنها خورانده شده و تا ۲ سالگی ادامه دارد.
مطالعات نشان داده کودکانی که قطره آهن خورده اند، ضریب هوشی بالاتری دارند. قطره آهن باعث تیره شدن رنگ مدفوع نوزاد می شود که کاملا طبیعی است. بدون نظر و تجویز پزشک مقدار قطره آهن یا زمان مصرف آن را کم و زیاد نکنید.
مصرف قطره آهن برای کودکان
بدن کودکان فقط تا ۶ ماهگی ذخیره ایی از آهن دارد که بعد از این مدت استفاده زا مکملها ضروری است. زمان مصرف قطره آهن برای کودکان باید با زمان شیر دادن به نوزاد تداخل نکند به طور مثال یک ساعت بعد از شیر دادن به نوزاد می توانید به او قطره آهن بدهید یا یک ساعت قبل از شیر خوردن نوزاد به وی قطره آهن بدهید.
تاثیر قطره آهن بر رشد کودکان
یکی از مواردی که اهمیت مصرف قطره آهن برای کودکان را ضروری می کند, تاثیر آن بر روی افزایش هوش کودک است.در تحقیقاتی مشخص شد به کودکانی که قطره آهن خورانده شده بود ضریب هوشی بالا تری داشتند. همچنین به کودکانی که قطره آهن داده نشده در بزرگسالی مستعد کم خونی زود رس می شوند که با علایمی مثل اختلال در رشد, بی اشتهایی, عصبی مزاج بودن و پایین بودن سطح تمرکز نمود پیدا می کند که در یادگیری و هوش و حافظه آنها تاثیر زیادی می گذارد.
راهکار های جلوگیری از پوسیدگی دندان بعد از مصرف قطره آهن کودک
یکی از دغدغه های بزرگ والدین که باعث می شود مصرف قطره آهن برای کودکان را جدی نگیرند تاثیر آن بر روی دندان های کودک است. لازم به ذکر است که گفته شود از شیرین کننده هایی در قطره آهن استفاده می شود که اصطلاحا به آن (سدیم ساخارین) می گویند که به خودی خود تاثیری روی پوسیدگی دندان کودک ندارند. برای جلوگیری از خطر احتمالی پوسیدگی دندان چند راهکار را می توانید انجام دهید.قطره آهن را انتهای دهان کودک بریزید تا با دندان ها یا فک جلویی تماس نداشته باشد. همچنین بعد از خوراندن قطره آهن با مقداری آب سطح دهان و دندان و لثه های کودک را تمیز کنید. یکی دیگر از مواردی که در بهداشت دهان و دندان کودک سهم بسزایی دارد استفاده از مسواک های مخصوص کودک موسوم به مسواک انگشتی, که برای تمییز کردن دهان و دندان کودک ضروری است.
انواع قطره آهن
دو نوع قطره آهن وجود دارد که البته تفاوتی از نظر زمان مصرف یا مقدار مصرف یا موارد مصرف ندارند بلکه تفاوت آنها به دلیل نوع داخلی یا خارجی آنهاست. بعضی ها بر این باورند که قطره آهن خارجی کیفیت بیشتری دارد که این باوری غلط است و برای کودکان قطره آهن ایرانی توصیه می شود. زیرا تمام مقدار آهن مورد نیاز کودک در آن وجود دارد. در بعضی موارد به جای قطره آهن و مولتی‌ویتامین، از قطره خارجی مولتی‌ویتامین+آهن+زینک می توان استفاده کرد در صورتی که این قطره در حدود ۱۵۰۰ واحد ویتامین A, حدود ۴۰۰ واحد ویتامین D و حداقل ۱۰ میلی‌گرم آهن داشته باشد.
جایگزین قطره آهن
بعضی از والدین به جای قطره آهن برای کودکان از قطره مولتی ویتامین میم استفاده می کنند. گفتنی است که این قطره دو نوع متفاوت دارد که فقط نوع ویتامین میم اورنج دارای آهن است. والدینی که به کودکان قطره ویتامین میم می دهند باید حتما از قطره آهن هم استفاده کنند اما میزان قطره آهن در کودکانی که ویتامین میم اورنج داده می شود کمتر است و در حدود ۱ سی سی می باشد.
هشدار ها و توصیه های قطره آهن کودک
بسیاری از والدین شکایت می کنند که کودکانشان قطره آهن را نمی خورند یا پس می زنند که این کاملا طبیعی است و با طی زمان این مسئله حل می شود و این موضوع نباید باعث شود که مصرف قطره آهن برای کودکان قطع گردد. اگر کودک وعده ایی قطره آهن یا قطره های مولتی ویتامین را بالا آورد, سعی نکنید به زور به او بخورانید.
ویتامین C موجود در بعضی میوه ها و غذاها به جذب سریع آهن کمک می کند که بهتر است ویتامین C همراه با قطره آهن به کودکان داده شود. خصوصا کودکانی که بعد از ۶ ماهگی به مکمل غذاهایی نیاز دارند. همچنین قطره آهن باعث تیره شدن رنگ مدفوع نوزاد می شود که کاملا طبیعی بوده و جای نگرانی نیست.
به هیچ وجه بدون نظر و تجویز پزشک مقدار قطره آهن یا زمان مصرف آن را کم و زیاد نکنید. همچنین مصرف این قطره تا پایان دو سالگی باید ادامه داشته باشد. و بعد از تولد نوزاد از زمان دقیق قطره آهن برای نوزادتان جویا شوید. همانطور که قبلا گفته شد مصرف این قطره برای بعضی از کودکان از ۱۵ روزه گی باید آغاز شود و برای بعضی دیگر از ۶ ماهگی که تشخیص این امر بر عهده پزشک است.
مهم ترین مطالب در این‌باره:
اهمیت آهن برای نوزادان
بدن برای تولید هموگلوبین، پروتئین حاوی آهن موجود در گلبول‌های قرمز (RBCs)، به آهن نیاز دارد. هموگلوبین در انتقال اکسیژن و رساندن آن به تمام سلول‌های بدن به خون کمک می‌کند. اگر هموگلوبین وجود نداشته باشد، بدن نیز تولید گلبول‌های قرمز سالم را متوقف می‌کند. عضلات، بافت‌ها و سلول‌های کودک بدون وجود آهن کافی اکسیژن مورد نیاز را دریافت نمی‌کند. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، تا 6 ماهگی هم در بدن خود ذخیره آهن دارند و هم آهن کافی را معمولاً از شیر مادر دریافت می‌کنند. اما نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، عموماً آهن کافی را از شیر خشک غنی شده با آهن دریافت می‌کنند. پس از آن که کودک بزرگتر شد و شروع به خوردن غذاهای کمکی یا جامدتر کرد، ممکن است این غذاها حاوی آهن کافی نباشد و به این ترتیب در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن قرار بگیرد.آهن ماده‌ای معدنی است که مصرف بیش از حد آن منجر به مسمومیت می‌شود. بنابراین باید تمام فراورده‌های حاوی آهن را از دسترس نوزادان و کودکان دور نگه داشت. مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی مخصوص نوزادان غالباً به صورت مایع، قطره یا شربت، عرضه می‌شود، چون نوزادان معمولاً نمی‌توانند ویتامین‌ها را به خوبی بجوند یا ببلعند. با این حال ممکن است برنامه غذایی برخی نوزادان به گونه‌ای باشد که نیازی به مصرف مکمل آهن نباشد.
مشکلات ناشی از کمبود آهن
کمبود آهن رشد کودک را به تاخیر می‌اندازد و عوارض زیر را ایجاد می‌کند
- مشکلات رفتاری و یادگیری
- گوشه‌گیری
- تاخیر در مهارت‌های حرکتی
- ضعف عضلانی
- آهن برای سیستم ایمنی نیز مهم است، بنابراین کمبود آهن باعث افزایش موارد عفونت، سرماخوردگی و حمله‌های آنفلوآنزا می‌شود.
اهمیت آهن برای نوزادان
بدن برای تولید هموگلوبین، پروتئین حاوی آهن موجود در گلبول‌های قرمز (RBCs)، به آهن نیاز دارد. هموگلوبین در انتقال اکسیژن و رساندن آن به تمام سلول‌های بدن به خون کمک می‌کند. اگر هموگلوبین وجود نداشته باشد، بدن نیز تولید گلبول‌های قرمز سالم را متوقف می‌کند. عضلات، بافت‌ها و سلول‌های کودک بدون وجود آهن کافی اکسیژن مورد نیاز را دریافت نمی‌کند. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، تا 6 ماهگی هم در بدن خود ذخیره آهن دارند و هم آهن کافی را معمولاً از شیر مادر دریافت می‌کنند. اما نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، عموماً آهن کافی را از شیر خشک غنی شده با آهن دریافت می‌کنند. پس از آن که کودک بزرگتر شد و شروع به خوردن غذاهای کمکی یا جامدتر کرد، ممکن است این غذاها حاوی آهن کافی نباشد و به این ترتیب در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن قرار بگیرد.آهن ماده‌ای معدنی است که مصرف بیش از حد آن منجر به مسمومیت می‌شود. بنابراین باید تمام فراورده‌های حاوی آهن را از دسترس نوزادان و کودکان دور نگه داشت. مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی مخصوص نوزادان غالباً به صورت مایع، قطره یا شربت، عرضه می‌شود، چون نوزادان معمولاً نمی‌توانند ویتامین‌ها را به خوبی بجوند یا ببلعند. با این حال ممکن است برنامه غذایی برخی نوزادان به گونه‌ای باشد که نیازی به مصرف مکمل آهن نباشد.
مشکلات ناشی از کمبود آهن
کمبود آهن رشد کودک را به تاخیر می‌اندازد و عوارض زیر را ایجاد می‌کند
- مشکلات رفتاری و یادگیری
- گوشه‌گیری
- تاخیر در مهارت‌های حرکتی
- ضعف عضلانی
- آهن برای سیستم ایمنی نیز مهم است، بنابراین کمبود آهن باعث افزایش موارد عفونت، سرماخوردگی و حمله‌های آنفلوآنزا می‌شود.
عوارض جانبی
مکمل‌های آهن باعث دل پیچه، تغییر غلظت مدفوع و یبوست می‌شود. مکمل آهن اگر ناشتا مصرف شود، بهتر جذب می‌شود. اما اگر معده کودک تحمل مصرف ناشتای آهن را نداشته باشد، می‌توان آن را پس از صرف غذا به کودک داد. جذب بیش از حد آهن عوارضی جدی را ایجاد می‌کند، بنابراین هیچ گاه بدون مشاوره با متخصص اطفال به کودک قطره یا شربت آهن ندهید. نشانه‌های مصرف بیش از حد آهن عبارت است از:
- استفراغ شدید
- اسهال
- رنگ پریدگی یا کبود شدن (سیانوز) رنگ پوست و ناخن‌ها
- ضعف
- مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد آهن یک مورد اورژانسی است.
توصیه‌هایی برای افزایش جذب آهن
غذاهای سرشار از آهن و ویتامین ث را با هم به فرزندتان بدهید، چون ویتامین ث جذب آهن را افزایش می‌دهد. برای مثال اسپاگتی را با سس گوجه فرنگی و گوشت به کودک بدهید.غذا را در ظرف‌های چدنی طبخ کنید. اسید بعضی خوراکی‌ها، مانند گوجه فرنگی، آهن را از ظرف چدنی بیرون می‌کشد.با استفاده از غلات سرشار از آهن شیرینی یا نان برای کودک تهیه کنید، آرد این غلات را با آرد گندم که آهن کمی دارد، مخلوط کنید. غذای کودک را کاملاً له کنید. پژوهش‌های جدید نشان داده است که نوزادان آهن را از قطعات بسیار کوچک گوشت بهتر جذب می‌کنند تا از قطعات بزرگتر.غلات و حبوبات را با سیر و پیاز طبخ کنید. پژوهش‌های جدید نشان داده است که پیاز و سیر جذب آهن و روی از غلات را افزایش می‌دهد.
