هیدروپونیک، نوعی روش پرورش گیاه در آب و محلول غذایی می باشد. در این نوع کشت، به خاک برای رشد گیاهان نیاز نیست بلکه عناصر موجود در خاک (مواد آلی و معدنی) به صورت محلول در اختیار گیاه قرار می گیرد. محیط کشت در روش هیدروپونیک، می تواند یکی از گزینه های پرلیت، پشم سنگ، لیکا، ورمیکولیت و … باشد. محصولات مختلفی مانند کاشت کاهو، نعناع، ریحان، خیار، سبزی، فلفل، گوجه فرنگی و گیاهان علوفه ای و… را می توان با این روش تحت کشت قرار داد.
آشنایی با کشت هیدروپونیک یا آب کشت
استفاده از کشت هیدروپونیک، در مناطقی که با بحران آب روبرو هستند یا دارای خاک فقیری می باشند، بسیار ایده آل می باشد. در این روش گلخانه یا سالنی را برای کشت گیاه به صورت مصنوعی در نظر می گیرند. از مزایای آب کشت می توان به کشاورزی ساده تر به دلیل نبود خاک و علف هرز، حذف آفات خاک به دلیل حذف خاک، استفاده کمتر و بهینه از آب و تولید محصولات با ارزش غذایی بهتر به دلیل کنترل عناصر مورد نیاز گیاه اشاره نمود.
در یک مقیاس وسیع روش آب کشت از طریق کاشت بذر درون اسفنج توسط ربات و با سرعت زیاد صورت می گیرد ولی در مقیاس های کوچکتر کشت به روش دستی انجام می شود. در کشور گلخانه های متعددی به این نوع کشاورزی روی آورده اند و به طور مستقیم و غیر مستقیم زمینه اشتغال هزاران نفر را فراهم نموده اند. در کشاورزی هیدروپونیک آلودگی خاک دغدغه گلخانه دار نیست زیرا به ضدعفونی کردن خاک نیازی نیست و آب مدام در حال چرخش می باشد. همچنین در مصرف آب صرفه جویی شده و هزینه تولید کمتر می شود. گرفتن مشاوره از یک متخصص کشاورزی برای طراحی و ایجاد گلخانه هیدروپونیک می تواند بسیار موثر باشد.
آب کشت با چه اهدافی صورت می گیرد؟
۱. تولید محصولاتی مانند میوه و سبزی تازه در زمینهایی که به دلایل مختلف غیر قابل کشت هستند.
۲. تولید گیاهان علوفه ای برای دامداری های کوچک به صورت مستمر
۳. صرفه جویی در مصرف آب بخصوص در مناطق مواجه با بحران آب
۴. تولید بیشتر سبزیجات و گل در خار از فصل در شرایط گلخانه ای
۵. افزایش کیفیت و عملکرد محصولات
۶. کاهش ابتلای گیاهان به بیماریهای مختلف
۷. کاهش یافتن هزینه مربوط به نیروی انسانی
۸. کاهش مصرف سموم و آفت کش ها
این نوع کشت به چند روش انجام می شود؟
روش کشت لیکا:
لیکا نوعی دانه رس سبک منبسط شده می‌باشد که به نامهای سبک دانه صنعتی یا پوکه صنعتی هم شناخته می شود. دانه لیکا دارای خواص زیادی مانند تخلخل بالا، فاقد آفات، طول عمر بالا، نفوذپذیری آب زیاد، قابلیت بازیابی، سبک بودن و … یکی از بهترین مواد نگهدارنده ریشه گیاه در تمام دنیا شناخته شده است.
روش کشت سنگریزه ای:
ریشه گیاه در موادی با قطر بیشتر از ۳ میلیمتر مانند سنگ خارا، گدازه آتشفشانی، بازالت یا هر ماده غیر آلی قرار می گیرد. و آبیاری در آن به دو طریق لوله ای و سطحی انجام می شود.
روش کشت شناور:
در این روش ریشه گیاه به طور مستمر در محلول غذایی قرار داشته و گیاه از ناحیه طوقه خارج از آب قرار دارد و توسط قیم هایی مانند پلاستیک،چوب یا مقوا بالا نگه داشته می شود به عبارت دیگر گیاه به طور شناور روی سطح آب قرار می‌گیرد. کشت داخل لوله یک نوع کشت مایع است. روش کشت شناور از ساده ترین و کم هزینه‌ترین سیستم‌های هیدروپونیک جهت کشت سبزیجات به ویزه کاهو می‌باشد.
روش کشت ورمی کولیت:
ریشه گیاه داخل ورمی کولیت مخلوط شده با مواد معدنی قرار می گیرد.
روش کشت هوایی:
این روش به تجهیزات پیشرفته ای احتیاج دارد و در آن ریشه گیاه در محیطی اشباع شده از قطرات آب و مواد غذایی قرار می گیرد.
روش کشت آبی:
این روش بیشتر جهت تولید گیاهان زینتی کاربرد دارد.
روش کشت پرلیت:
پرلیت بافت شیشه‌ای دارد و به خاطر همراه داشتن آب، اشکال کروی در آن به وجود آمده است. میزان آب همراه با پرلیت حدود ۲ تا ۵ درصد می باشد. پرلیت بستری مناسب برای کاشت گیاه و رشد و پرورش بذر فراهم می کند.
مراحل آب کشت در یک گلخانه تمام اتومات
گلخانه هیدروپونیک این مزیت را دارد که بدون دخالت عواملی مانند فصل، محیط و شرایط آب‌وهوایی محصولات طی برنامه ای منظم و مستمر در سالنها به تولید می رسند. و حدودا بعد از یک ماه به مرحله برداشت خواهند رسید.
۱.ابتدا بذور را درون اسفنج ریخته سپس اسفنجها را داخل صفحه های مسطح با روزنه های جدا از هم قرار می دهند. بعد از گذشت دو روز جوانه ها از روزنه بیرون خواهند آمد.
۲. این بذور جوانه زده به سالن کشت بذور منتقل شده تا رشد کنند. (حدود ۷ الی ۱۰ روز)
۳. برای تامین نور مورد نیاز گیاه از لامپ های سدیمی استفاده می کنند. به این صورت که لامپها طراحی چتر مانندی درند تا نور به طور یکسان به جوانه ها بتابد.
۴. در تایمهای معینی از طریق مخزن آب و محلول غذایی را در اختیار جوانه ها قرار می دهند تا تغذیه شوند و رشد کنند. قابل ذکر است که هیچ خاکی استفاده نشده و آب را روی اسفنجها می ریزند.
۵. در روش کاملا اتوماتیک برای گلخانه های هیدروپونیک دریچه های ویژه تهویه هوا در نظر گرفته شده تا دی اکسید کربن موجود در داخل سالن را تهویه کند.
۶. بعد از اینکه بذور رشد یافتند اسفنج ها را حدود ۲ سانتی متر مربع به اندازه ساقه گیاه برش داده سپس داخل صفحه های مشبک مخصوص قرار می دهند و بعد از شستشو به سالن کشت منتقل می شوند.
۷. گیاه در طی رشد بزرگتر شده و آب و مواد غذایی مورد نیازش از طریق صفحه مشبک به روش اسپری در اختیار گیاه قرار داده می شود.
۸. در مجموع بعد از ۱۰ روز مجدد گیاه را از صفحه مشبک بیرون آورده و به صفحه مشبک دیگری که جادارتر باشد منتقل می کنند.
۹. صفحات به شکل عمودی و پشت سرهم قرار گرفته و از فضای خالی بین دو صفحه برای قرار دادن آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه از طریق لوله و اسپری نمودن، استفاده می کنند.
۱۰. در این روش ریشه ها در معرض هوا بوده و بهتر از زمانی که داخل خاک هستند اکسیژن را جذب می کنند. و این موضوع روند رشد گیاه را تسریع می بخشد.
۱۱. در طی روز گیاهان را در معرض باد ملایم قرار داده تا وضعیتی مشابه محیط طبیعی پیدا کند. این عمل رشد چند برابری گیاه را در پی دارد.
این روش به تخصص بالایی نیاز دارد و در برخی از سیستمها ریشه در منبع آب کوچکی قرار گرفته و تنها محلول غذایی به ریشه در تایم مشخصی اسپری می گردد. در ضمن این نکته حائز اهمیت است که در اسپری کردن هیچ توقفی نباید صورت گیرد چرا که ریشه با محدودیت آب و مواد غذایی روبرو خواهد شد. در پایان از معایب کشت هیدروپونیک, می توان به این مورد اشاره کرد که به سرمایه گذاری و صرف هزینه بالا نیاز دارد.
