سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من24 ساله ام و 3 سال است ازدواج کردم. حالا قصد بارداری دارم. تنبلی تخمدان چپ به مقدار خفیف دارم. مدت3ماه است متفورمین 500 و مدروکسی پروژسترون 5 استفاده می کنم. این ماه قصد اقدام دارم انشاالله. می خواستم بپرسم چه روزهایی ازسیکلم نزدیکی داشته باشم که امکان بارداری بیشتر بشود؟ سیکل من28-32روزه هست.
پاسخ دکتر مریم افروخته، جراح و متخصص زنان و زایمان:
در این شرایط توصیه می کنیم که ایشان در روزهای 12 ، 14 و 16 سیکل قاعدگی خود با همسرشان نزدیکی کنند و اگر هم می خواهند در روزهای دیگر مقاربت داشته باشند، باید یک روز در میان باشد. مقاربت منظم به صورت یک روز در میان باعث می شود شانس بارداری افزایش پیدا کند. نه تنها این خانم بلکه اغلب خانم های ایرانی سیکل 28 تا 32 روزه دارند.
احتمالا این خانم دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک یا همان PCOD هستند یعنی کیست های بسیار ریزی وجود دارد که این کیست ها به درد ما نمی خورد و با مصرف متفورمین تبدیل به یک تخمک خوب می شوند. متفورمین علاوه بر اینکه برای کاهش قند خون در بیماران دیابتی تجویز می شود برای کسانی که دچار تخمدان های پلی کیستیک هستند هم اثر درمانی خوبی دارند چون این بیماران معمولا دارای گلوکز بالایی هستند و ما وقتی قند خونشان را با استفاده از دارو پایین می آوریم ناخودآگاه مشکلش تخمدانشان هم حل می شود و شانس شان برای باردار شدن افزایش پیدا می کنند.
مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که این روز‌ها بسیاری از خانم‌ها و مخصوصا خانم‌های مجرد به آن مبتلا شده‌اند. در این میان خیلی از خانم‌های مبتلا به این سندروم هنوز از بیماری خود اطلاعی‌ندارند و نمی‌دانند که به آن مبتلا شده‌اند.
این سندروم معمولا با قطع قاعدگی یا تأخیر در قاعدگی همراه است. افزایش میزان هورمون‌های اندروژن (مجموعه هورمون‌های تخمدان) از شواهد آزمایشگاهی این سندروم است. علت بروز این بیماری هنوز مشخص نیست اما در زنانی که مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند بیشتر دیده میشود.
از علائم این اختلال، افزایش هورمون اندروژن (یکی از هورمون‌های تخمدان) و عدم تخمک‌گذاری پی در پی میباشد. از شایع‌ترین نشانه‌های بالینی سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOs) می‌توان به هیرسوتیسم (پرمویی مردانه)، بی‌نظمی قاعدگی، نازایی و چاقی اشاره کرد.
در بیماران مبتلا به سندروم تخمدان پلی سیستیک، اندازه تخمدان بزرگتر شده و سطح آن هم ضخیم ورنگ پریده میشود.
۵ عامل مهم که در ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک دخالت دارند عبارتند از:
ترشح نوعی هورمون از غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز، افزایش مجموعه‌ای از هورمون‌های تخمدان، افزایش هورمون استروژن محیطی، افزایش هورمون آدرنال و افزایش هورمون انسولین.
اختلالات عملکردی قاعدگی که بر اثر این سندروم رخ می‌دهد به دلیل عدم تخمک‌گذاری و یا تخمک‌گذاری با دفعات کم است. این سندروم، شایع‌ترین علت نازایی به دلیل عدم تخمک‌گذاری است.
بیماری‌ای که باعث اختلال در قاعدگی میشود و مشخصه آن چاقی و پرمویی و عارضه بزرگ آن نازایی است.
کیست تخمدان چیست و چگونه تشکیل میشود؟
کیست محفظه‌ای بسته و کیسه‌مانند است که غشای مجزایی در مقایسه با بافت اطرافش دارد و میتواند حاوی مایع، هوا یا مواد نیمه‌جامد باشد. کیست‌های تخمدانی نیز ساک‌ها یا کیسه‌هایی حاوی مایع درون یا روی تخمدان هستند.
انواع مختلفی از کیست‌های تخمدان وجود دارد که شایع‌ترین آنها کیست‌های فولیکولی است که حاوی تخمک هستند. کیست‌های تخمدان دو نوع ساده و مرکب دارند. کیست‌های ساده با رشد قسمتی از تخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص میشوند.
کیست‌های ساده هم به درمان‌های دارویی نیاز دارند؟
خیر، بیشتر کیست‌های ساده تخمدان، خودبه‌خود یا با مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری طی ۸-۶ هفته از بین می‌روند و باعث بروز مشکلی نمی‌شوند. در واقع فولیکول‌های تخمدانی کاملا فیزیولوژیک هستند یعنی در طول کارکرد طبیعی چرخه قاعدگی پدید می‌آیند.
بیشتر مردم نام بیماری تخمدان‌های پلی‌کیستیک را شنیده‌اند ولی «نشانگان تخمدانی» و «تنبلی تخمدان» هم وجود داردکدام یک از این واژه‌ها به کیست دردسرساز تخمدانی که با علایم آزار‌دهنده و در نهایت نازایی همراه است، اشاره دارد؟
در مورد تخمدانی که کیست‌های متعدد دارد، دو تعریف وجود دارد البته گاهی به جای همدیگر به کار می‌روند؛ بیماری تخمدان پلی‌کیستیک و نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک.
در بیماری تخمدان پلی‌کیستیک که به آن تنبلی تخمدان هم گفته میشود، تخمدان‌ها بزرگتر از حد طبیعی هستند و در آن کیست‌های متعدد و کوچک (حد ۵/۰ تا ۱ سانتی‌متر) دیده میشود که ناشی از نبود تعادل در سطح هورمون‌های زنانه است، به‌طوری که به علت آزاد نشدن تخمک‌ها، تجمع فولیکول‌ها در تخمدان شکل می‌گیرد.
در این بیماران قاعدگی نامنظم، پرمویی و تجمع چربی دور شکم دیده میشود.
در خانم‌های مبتلا اختلال در میزان ترشح هورمون LH (هورمونی که باعث آزادسازی تخمک میشود)، چرخه ماهانه را نامرتب می‌کند و گاهی باعث میشود خونریزی ماهانه رخ ندهد اما در نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک، علاوه بر همه این علایم (کیست‌های متعدد، عادت ماهیانه نامنظم، چاقی، پرمویی و آکنه)، افزایش سطح بعضی هورمون‌ها هم وجود دارد که میتواند باعث نازایی شود.
این نشانگان به دلایل مختلفی ایجاد میشود و در آن تخمدان، سطح بالاتری از هورمون مردانه تستوسترون را آزاد می‌کند و از این طریق، باعث به هم خوردن تعادل هورمونی در بدن زن می‌شودگفته میشود افراد مبتلا به اختلال تخمدان پلی‌کیستیک علاوه بر نازایی، با احتمال بیشتری نسبت به خانم‌های سالم دچار دیابت، بیماری‌های قلبی- عروقی و سرطان رحم میشوند.
آیا این موارد از نظر علمی ثابت شده است؟
بله. نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک، یک اختلال هورمونی و شایع‌ترین اختلال غدد درون‌ریز در زنان و شایع‌ترین علت نازایی ناشی از انجام نشدن تخمک‌گذاری است.
این خانم‌ها در معرض عوارض جدی مانند افزایش خطر سرطان دیواره رحم (آندومتر) و پستان، اختلال در چربی‌های خون، افزایش فشارخون، بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت قرار دارند.
۴۰ درصد زنان مبتلا، دچار چاقی مفرط و ۷۵ درصد آنها نازا هستند.
برخی می‌گویند به این نشانگان دچارند، بی‌آنکه چاق یا دچار اختلال در قاعدگی باشند دلیل آن چیست؟
عنوان کردن فهرست نشانه‌های غالب بیماری یا نشانگان، به معنی وجود تمام آن علایم در همه بیماران نیست. ممکن است برای فردی تشخیص تخمدان پلی‌کیستیک مطرح شود در حالی که لاغر باشد اما حدود نیمی از زنان مبتلا به این نشانگان، چاق هستند.
حتی چاقی در نوع نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک بیشتر از بیماری تخمدان پلی‌کیستیک دیده میشود. مشکلاتی همچون نازایی، چاقی، پوست مخملی و تیره پشت گردن، زیر بغل، اعضای تناسلی خارجی و زیر پستان‌ها و علامتی موسوم به آکانتوز سیاه که از نشانه‌های مقاومت به انسولین است، از نشانه‌های همراه بیماری و نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک محسوب میشوند.
هرچند این علایم الزاما در تمام بیماران وجود ندارند.
علت ابتلا به بیماری نشانگان پلی‌کیستیک چیست؟
علت دقیق کاملا روشن نیست ولی از آنجا که بیشتر علایم و عوارض آن با اختلال در سطوح هورمونی قابل‌توجیه است، عواملی همچون سطح بالای انسولین، تغذیه و شیوه زندگی، وراثت و ژنتیک میتواند در ابتلا به آن موثر باشد.
به همین دلیل تشخیص و درمان زودهنگام نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک میتواند به کاهش ابتلا به عوارض بلندمدت آن مثل دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و سکته کمک کند.
به افرادی که قاعدگی‌های نامنظم موهای زائد روی بدن و صورت یا آکنه دارند، توصیه میشود حتما با پزشک مشورت کنند تا با تشخیص به موقع و درمان مانع عوارض این بیماری شوند.
گفته میشود که سندروم تخمدان پلی کیستیک، به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی به وجود می آید. چاقی، عدم فعالیت فیزیکی و سابقه خانوادگی بر این بیماری تاثیر میگذارند و از عوامل خطر برای ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک محسوب میشوند.
علائم و نشانه های سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک در همه ی زنان به وجود نمی آید و هر کدام از علائم میتوانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند. بسیاری از زنان فقط مشکلات قاعدگی را تجربه میکنند.
علائم معمول سندروم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از:
- دوره های نامنظم
- اختلال در بارداری(به دلیل تخمک گذاری نامنظم یا عدم تخمک گذاری
- رشد بیش از حد مو(هیرسوتیسم) معمولا بر روی صورت، سینه ها، پشت و یا باسن
- افزایش وزن
- ریزش مو
- ایجاد آکنه بر روی پوست
اگر هر یک از علائم بالا را داشتید حتما با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک باشید.
عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
ناباروری: سندرم تخمدان پلی کیستیک، یکی از شایع ترین علل ناباروری در زنان میباشد و باعث میشود فرایند باردار شدن با موفقیت صورت نگیرد.
در طی هر چرخه قاعدگی تخمک گذاری انجام میشود اما زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند به علت دوره های نامنظم، اختلالاتی در بارداری آنها به وجود می آید.
دیابت نوع۲: زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع۲ هستند. در این نوع دیابت که یک بیماری مادام العمر است سطح قندخون افراد بیش از حد معمول است.
افسردگی و نوسانات خلقی: علائم PCOS میتواند اعتماد به نفس شما را تحت تاثیر قرار دهد و مشکلاتی را برای شما به وجود آورد.
فشارخون بالا و کلسترول بالا: فشارخون بالا و کلسترول بالا میتوانند منجر به بیماری های قلبی و سکته مغزی شوند.
سندروم تخمدان پلی کیستیک چگونه تشخیص داده میشود؟
آزمایش خون: پزشک ممکن است برای اندازه گیری سطوح هورمون ها از شما بخواهد تا آزمایش خون را انجام دهید.
اسکن اولتراسوند: شما ممکن است به اسکن اولتراسوند نیاز داشته باشید که میتواند نشان دهد آیا تعداد زیادی فولیکول در تخمدان ها(تخمدان های پلی کیستیک) دارید یا خیر. فولیکول ها کیسه های پر از مایع هستند که در تخمدان رشد میکنند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان میشود؟
درمان PCOS شامل تغییر در سبک زندگی مانند کنترل وزن و ورزش میباشد. متفورمین و ضدآندروژن ها به بهبود شما کمک میکنند.
شما برای بهبود باروری میتوانید وزن خود را کاهش دهید و کلومیفن استفاده کنید.
