حاملگی خارج از رحم، دلایل و علائم

برای آن که بارداری رخ دهد، تخمدان‌ها باید یک تخمک را در لوله‌های فالوپ آزاد کنند که این تخمک برای ۲۴ ساعت در این لوله‌ها می‌ماند. در این جا تخمک باید با اسپرم تماس پیدا کند تا باردار شود. تخمک باردار شده برای ۳ تا ۴ روز در لوله فالوپ می‌ماند و سپس وارد رحم می‌شود. در آنجا تخمک به غشای رحم متصل می‌شود و تا زمان تولد نوزاد در آنجا می‌ماند. اما در صورتی که تخمک باردار شده در لوله‌ی فالوپ باقی بماند یا در جای دیگری در شکم مادر برود، وضعیتی غیر عادی پیش میاید که به آن بارداری خارج از رحم گفته می‌شود. در این موارد، دوران بارداری به طور طبیعی نمی‌تواند طی شود و نیاز به اقدامات درمانی اورژانسی است.
درمان بارداری خارج از رحم معمولا این است که تخمک باردار شده قبل از این که بیش از حد بزرگ شود، از شکم مادر خارج شود. بارداری خارج از رحم که درمان نشده باشد، یک وضعیت اورژانسی است. انجام درمان‌های مناسب و به هنگام، خطر بروز عوارض ناشی از بارداری خارج از رحم را کاهش داده و از سوی دیگر احتمال داشتن بارداری سالم و بدون مشکل در آینده را بیشتر می‌کند. متخصص با توجه به وضعیت شما، بهترین درمان مناسب برای شما را پیشنهاد می‌دهد. انتخاب روش مناسب برای درمان به عوامل مختلفی مانند علائم شما، اندازه‌ی جنین و میزان هورمون‌های بارداری در خون شما بستگی دارد.
بارداری‌هایی که بعد از بارداری خارج از رحم آغاز می‌شوند باید در مراحل اولیه، به دقت تخت نظر پزشک متخصص باشند. در مورد اینکه چه مدت پس از درمان بارداری خارج از رحم، مجددا می‌توانید باردار شوید، حتما با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. در صورتی که قبلا بارداری خارج از رحم داشته‌اید، انجام درمان‌های مناسب و مراقبت‌های پس از درمان به شما کمک می‌کند که در آینده بارداری ایمن و سالمی را سپری کنید.

علل بروز بارداری خارج از رحم
برخی افراد هرگز دلیل بروز بارداری خارج از رحم خود را متوجه نمی شوند. یکی از علت‌های احتمالی می‌تواند صدمه دیدن لوله‌های فالوپ باشد. این موضوع می‌تواند مانع از حرکت تخمک بارور شده به سمت رحم شود و در نتیجه تخمک در لوله فالوپ یا جای دیگری رشد می‌کند. در صورتی که فرد یکی از شرایط زیر را داشته باشد، احتمال بروز بارداری خارج از رحم در او بیشتر است:
بیماری التهاب لگن
ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
به جا ماندن جای زخم از جراحی‌های داخل لگنی
داشتن سابقه بارداری خارج رحمی
اتصال ناموفق لوله فالوپ یا جایگزینی آن
استفاده از داروهای مخصوص درمان ناباروری
انجام درمان‌های ناباروری مانند لقاح مصنوعی
همچنین ممکن است شخصی که از دستگاه داخل رحمی آی یو دی استفاده می‌کند باردار شود که در این صورت ریسک بارداری خارج رحمی بالا است.
سایر عوامل خطر برای بروز بارداری خارج رحمی عبارتند از:
داشتن سن بارداری بین ۳۵ تا ۴۴ سال
سابقه سقط جنین‌های مکرر
سیگار کشیدن
ابتلا به اندومتریوز

علائم
در اغلب موارد، بارداری خارج رحمی طی چند هفته اول بارداری بروز می‌کند. در این زمان ممکن است شخص حتی نداند که باردار است و هیچ علائم یا نشانه‌ای نداشته باشد.
معمولا اولین علائم بارداری خارج رحمی، خونریزی کم از واژن و درد در لگن هستند. اما سایر علائم عبارتند از:
حالت تهوع و استفراغ همراه با درد
انقباضات و درد‌های شکمی شدید
درد در یک طرف بدن
ضعف و سرگیجه
درد در شانه، گردن و مقعد
بارداری خارج رحمی می‌تواند منجر به پارگی لوله‌های فالوپ شود و بنابراین ممکن است بیمار درد و خونریزی بسیار شدید پیدا کند.

تشخیص
بارداری خارج از رحم معمولا توسط پزشکی تشخیص داده می‌شود که برای پی بردن به علت درد، حساسیت به لمس یا توده در شکم، معاینه لگن را انجام می‌دهد. پزشکان همچنین برای پی بردن به این که جنین در حال رشدی در رحم وجود دارد یا خیر از تصاویر سونوگرافی استفاده می‌کنند. اندازه گیری هورمون HCG نیز بسیار مهم است. در صورتی که میزان HCG کمتر از میزان مورد نظر باشد، می‌تواند نشان دهنده این باشد که احتمالا بارداری از نوع خارج رحم است.
همچنین میزان پروژسترون خون بیمار نیز ممکن است اندازه گیری شود. پایین بودن میزان این هورمون در خون نیز می‌تواند نشان دهنده بارداری خارج از رحم باشد. علاوه بر این، ممکن است پزشک ن‌مونهگیری از مایع جمع شده در انتهای مجرای واژن ( Culdocentesis) را انجام دهد. در این تست سوزنی وارد فضای بالایی واژن که در برابر مقعد قرار دارد، می‌شود و از این محل نمونه برداری می‌شود. وجود خون در این ناحیه می‌تواند نشان دهنده پارگی در لوله‌های فالوپ باشد.
اگر مشخص نباشد که جنین سقط شده و یا بارداری خارج از رحمی رخ داده است، ممکن است پزشک یک جراحی تشخیصی با نام اتساع و کورتاژ تشخیصی را انجام دهد تا هر گونه بافت اضافی در رحم را خارج کند. همچنین برای بررسی لوله‌های فالوپ ممکن است جراحی لاپاراسکوپی انجام شود. در این روش یک لوله‌ی باریک که دارای یک دوربین کوچک است از طریق یک برش کوچک وارد فضای شکم می‌شود.

درمان بارداری خارج از رحم
در صورتی که پزشک تشخیص دهد که تخمک بارور شده که در خارج رحم قرار داد، به سرعت موجب بروز عوارض نمی‌شود، احتمالا داروهایی را برای توقف رشد آن تجویز می‌کند. انتخاب روش درمان به قطعی بودن تشخیص، اندازه جنین و وجود علائمی مانند درد، خونریزی بستگی دارد. روش‌های درمان بارداری خارج رحمی عبارتند از:
درمان دارویی
ممکن است پزشک برای درمان بارداری خارج از رحم داروی متوترکسات (Methotrexate) را تجویز کند. متوترکسات دارویی است که موجب توقف رشد سلول‌هایی می‌شود که به سرعت در حال تکثیر هستند، مانند سلول‌های جنینی. اغلب بارداری‌های خارج رحمی در صورتی که به موقع تشخیص داده شوند، با داروی متوترکسات درمان می‌شوند. این دارو به صورت تزریقی تجویز می‌شود. متوترکسات موجب می‌شود که بدن، بافت جنینی را جذب کند و لوله‌های فالوپ آسیب نبینند که البته این موضوع بستگی به این دارد که تخمک بارور تا چه حد رشد کرده بوده است. برای اینکه پزشک مطمئن شود که دارو در حال اثرگذاری است، لازم است که بیمار به صورت منظم آزمایش خون بدهد. در صورتی که دارو به نحو موثری عمل کند، علائم بیمار مانند حالت سقط جنین خواهند بود. این علائم عبارتند از انقباضات شکمی، خونریزی و دفع بافت جنینی.
لاپاراسکوپی
ممکن است جراحی لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام شود. طی این جراحی، با استفاده از لاپاراسکوپ، جنینی که خارج از رحم است برداشته می‌شود و لوله‌ی فالوپ ترمیم شده یا برداشته می‌شود. در صورتی که نتوان این جراحی را با کمک لاپاراسکوپ انجام داد، عمل لاپاراتومی انجام می‌شود.
لاپاروتومی
بارداری خارج از رحم
در صورتی که لوله‌های فالوپ آسیب زیادی دیده باشند و یا بیمار خونریزی شدید داشته باشد، لازم است که لوله‌های فالوپ با انجام جراحی باز و ایجاد برش‌های بزرگ تر برداشته شوند. به این عمل، لاپاراتومی گفته می‌شود. در صورتی که بیمار خونریزی شدیدی داشته باشد، ممکن است به انتقال خون نیاز پیدا کند. بهبودی پس از این جراحی ممکن است یک هفته طول بکشد.
مراقبت‌های بعد از جراحی
پزشک در مورد نحوه مراقبت از جای زخم جراحی، توصیه‌های لازم را به بیمار می‌کند. هدف اصلی این است که جای زخم‌ها تا زمان بهبودی کامل، تمیز و خشک باقی بمانند. برای آکه مطمئن شوید زخم شما عفونت نکرده لازم است هر روز آن را چک کنید. شما باید به دنبال علائم زیر باشید:
خونریزی که متوقف نمی‌شود.
خونریزی شدید
ترشحات بد بو از جای زخم
احساس داغی در هنگام لمس کردن
سرخی
تورم
بیماران باید انتظار این را داشته باشند که کمی خونریزی واژینال داشته باشند و اختمالا لخته‌های خون ببینند. این حالت ممکن است تا ۶ هفته پس از جراحی ادامه داشته باشد. سایر مراقبت‌هایی که باید انجام دهید عبارتند از:
چیزی که سنگین‌تر از ۱۰ پوند باشد بلند نکنید.
برای پیشگیری از بروز یبوست، مایعات زیاد بنوشید.
از داشتن رابطه جنسی، قرار دادن تامپون در واژن و شستن داخل واژن خودداری کنید.
تا یک هفته پس از جراحی تا جای ممکن استراحت کنید و سپس طی هفته‌های بعدی تا جایی که تحمل آن را دارید، به تدریج سطح فعالیت خود را بیشتر کنید.

بارداری مجدد
وضعیت بیمار پس از بارداری خارج رحمی به این موضوع بستگی دارد که بارداری خارج از رحم موجب آسیب فیزیکی شود یا خیر. در مورد این موضوع می‌توانید بعد از درمان با پزشک صحبت کنید. پزشک با توجه به شرایط خاص شما به شما خواهد گفت که در آینده می‌توانید باردار شوید یا خیر و یا اینکه به چه درمان‌هایی نیاز دارید. اگر هر دوی لوله‌های فالوپ سالم باشند، احتمال بارداری طبیعی در آینده بسیار زیاد است. البته این موضوع در صورتی است که بیمار مشکل باروری از قبل نداشته باشد که موجب بروز بارداری خارج از رحم شده باشد. بسیار مهم است که بیمار در صورتی که می‌خواهد در آینده باردار شود، حتما تحت نظر پزشک باشد و در همان مراحل اولیه بارداری، آزمایشات خون لازم را انجام دهد و با کمک سونوگرافی نیز اطمینان پیدا کند که جنین در داخل رحم رشد می‌کند.