نوزاد شما گریه می‌کند, او را بلند می‌کنید. گرسنه است, به او غذا می‌دهید. پوشک او خیس شده, آن را عوض می‌کنید. بدون شک شما به همه نیازهای کودک رسیدگی می‌کنید. مراقبت از کودک به‌اندازه کافی سخت هست؛ مطمئناً, شما والدین فکر می‌کنید نیازی نیست نگران تربیت فرزند کوچک خود باشید, درست است؟
اما به‌زودی کودک شما کمی عاقل‌تر شده, نیازهای او تبدیل به خواسته‌های او می‌شود و شما درمی‌یابید که باید محدودیت هایی برای کودک خود در نظر بگیرید. واقعاً چند بار پستانک رهاشده کودک خود را از روی زمین برمی‌دارید یا لبخندی بر لب، کاسه غذای واژگون شده کودک را نادیده می گیرید؟
ما می‌دانیم شما به چه چیزی فکر می‌کنید: یک یا دو سالگی برای تنبیه کودک خیلی زود است. بله, مشکل همین‌جا است. هدف از تربیت کودکان تنبیه آنها نیست. هدف از تربیت کودک آموزش و هدایت است, که می‌تواند و باید از سال های اولیه نوزادی شروع شود.
کلر لرنر, مدیر سازمان تربیت کودکان تا سه ساله می‌گوید: ” اعمال محدودیت بخش مهمی از مسئولیت شما در تربیت فرزند به‌عنوان والدین است”. شما به کودکان خود کمک می‌کنید تا درست و غلط را بشناسند, از مقررات پیروی کرده، مهارت تصمیم گیری صحیحی داشته و با ناامیدی و درماندگی مقابله کنند.
البته, همه والدین می‌دانند کودکی که “بدرفتاری” می‌کند, این کار را عمداً انجام نمی‌دهد. هنگامی‌که کودک سعی می‌کند عینک شمارا از روی چشمتان بکشد, او قصد بی‌ادبی ندارد بلکه تنها می‌خواهد جهان پیرامون خود را کشف کند.
هاروی کارپ, دکترای پزشکی و نویسنده کتاب خوشحال‌ترین کودک نوپا می‌گوید: ” نوزاد همواره در حال مشاهده دنیای پیرامون خود است”. ” او غذای خود را با دست فشار می‌دهد تا ببیند چه حسی دارد. چیزی را از بالای صندلی پرتاب می‌کند تا صدای خرد شدن آن را بشنود”. پس چگونه می‌توانیم بدون اینکه به دنیای اکتشافات کودک پایان دهیم مانع شکستن یک جفت عینک دیگر شویم؟ در این مقاله به برخی از راهکارهای نظم و انضباط تربیت کودک در سنین نوزادی تا دو سالگی اشاره می‌کنیم:
تربیت کودکان در سنین نوزادی
دکتر لرنر (متخصص در مشاوره کودک) معتقد است”به‌طورکلی, شما نمی‌توانید در ماه‌های اولیه به شخصیت کودک خود آسیب بزنید. نوزادان نیاز به احساس امنیت و ایمنی دارند و تأمین تمامی نیازهای کودک درواقع به آنها کمک می‌کند تا در آینده مستقل زندگی کنند.
هنگامی کودکان در دنیای کوچک خود احساس امنیت را تجربه کنند قادر خواهند بود پا به دنیای بیرون از آن بگذارند, چراکه می‌دانند قرار نیست آسیبی به آنها وارد شود. دکتر کارپ یک مقایسه عینی مطرح می‌کند: ” 18 ساعت در آغوش گرفتن نوزاد در طول روز ممکن است از دید شما بسیار زیاد به نظر برسد, اما برای کودکی که 24 ساعت و 7 روز هفته در رحم مادر بوده, این زمان حتی 25 درصد از زمان قبلی کم‌تر است”.
تربیت کودکان در سن 4 تا 7 ماهگی
مسائل اصلی: چنگ زدن و تکان خوردن کودک
در این مرحله, شما می‌توانید شروع به ایجاد تمایز میان نیازها و خواسته‌های کودک کنید. جین نلسن, نویسنده مشترک کتاب تربیت صحیح کودک (در سه سال اول ذوران کودکی ) می‌گوید: ” ممکن است کودک شما بخواهد روی شانه‌هایتان خواب برود, اما او درواقع نیازی به این کار ندارد”. ” کودک باید یاد بگیرد چگونه به تنهایی و بدون کمک دیگران بخوابد”.
علاوه بر این, نوزادان در این سن شروع به چنگ زدن به چیزهای اطراف می‌کنند. این شیوه راهی برای کشف و آموختن کارهایی است که آنها می‌توانند با دست‌های خود انجام دهند. یک واکنش مضطرب مثل گفتن یک “نه” یا ” آخ” سخت گیرانه ( هنگامی‌که او به گوشواره شما چنگ زده ) تنها باعث جذابیت بیشتر موضوع برای کودک خواهد شد.
در مقابل, صورت آرام و خونسرد خود را به کودکان نشان دهید. هنگامی‌که نوه نلسون دست خود را به‌سوی عینک مادربزرگ دراز می‌کند او بدون اینکه چیزی بگوید عینک را برای چند ثانیه بر زمین می‌گذارد. در این لحظه نوزاد دیگر نمی‌تواند اشتیاق خود را کنترل کند, اما شما می‌توانید شرایط را برای زمان دیگری آماده کنید.
دندان در آوردن نوزاد نیز می‌تواند بر رفتار او تأثیر بگذارد. هنگامی‌که پسر سارا شروع به گاز گرفتن سینه مادر موقع شیر خوردن کرد, اولین رفتار غریزی مادر جیغ زدن بود. اما در عوض, او بینی نوزاد ۶ ماهه را به بدن خود نزدیک کرد و اجازه داد او به کارش ادامه داد. اندکی طول کشید تا نوزاد گاز گرفتن را متوقف کند, اما درنهایت کودک یاد گرفت اگر می‌خواهد از سینه مادر شیر بخورد, گاز گرفتن ممنوع است.
تربیت کودکان از 7 تا 12 ماهگی
مسائل اصلی: حرکت کردن و به دردسر افتادن
اگر هنوز محیط خانه را برای کودک خود امن نکرده‌اید(مثلاً خارج کردن چیزهای مضر و آسیب‌زا از دسترس کودک, نصب موانع در محیط خانه و پوشاندن پریزهای برق) سریع‌تر این کار را انجام دهید. اما درعین‌حال, مقدار زیادی فضای امن را برای فرزند خود مهیا کنید تا کودک پر جنب‌وجوش شما بتواند به کشف محیط اطراف خود بپردازد. اگر پدر و مادر دائماً در حال نه گفتن باشند, این پیام را به کودک منتقل خواهند کرد که جهان پیرامون کودک نامحدود است.
یک کابینت بدون دستگیره را با انبوهی از قاشق‌های چوبی و کاسه‌های پلاستیکی رها کنید و چند کتاب مقوائی و پازل روی قفسه‌های اسباب بازی پائین بگذارید. اگر کودک شما با انجام کاری به دردسر می‌افتد, او را منحرف کرده و دوباره او را به مسیر قبلی هدایت کنید. به کودک بگوئید: ” من می دونم که دوست داری سیم لامپ رو بکشی, اما اگر لامپ بیفته به تو آسیب میزنه. بیا به‌جای اون با قطار بازی کنیم”. هنگامی‌که نوزاد ۸ ماهه ماریا به چیزی دست می‌زند که نباید دست بزند, مادر ماریا آهنگ صدای خود را تغییر می‌دهد. پریولیج می‌گوید: ” این کار همیشه مؤثر نیست, اما کودک درنهایت متوجه منظور من خواهد شد”.
اضطراب جدایی نیز اغلب در این سن بروز پیدا کرده و باعث ایجاد وابستگی عاطفی در کودکان می‌شود. در این سن کودک را تشویق کنید تا به مشغول کردن خود بپردازد. مثلا هنگامی‌که برای شستن لباس‌ها از جلوی چشم‌های کودک ناپدید می‌شوید, او شروع به جیغ زدن می‌کند, بلافاصله نزد او باز نگردید, زیرا این پیام را به کودک منتقل می‌کنید که واقعاً چیزی هست که باید نگران آن باشید. در عوض, با صدای خود، او را مطمئن کنید. به او بگوئید: ” مامان در اتاق لباس‌شوئی است: مشکلی نیست”.
تربیت کودکان از 12 تا 18 ماهگی
مسائل اصلی: کشف توانایی‌های آوایی کودک مانند جیغ زدن و ناله کردن
اگر فکر می‌کنید نوزاد شما با صدای بسیار بلندی گریه می‌کند, پس تا وقتی‌که شروع به راه رفتن کند منتظر بمانید. شاید جیغ زدن او در خانه بامزه باشد, اما در مسجد یا یک رستوران شلوغ کار چندان مناسبی نیست. برای حفظ آرامش اعصاب خود, به خاطر داشته باشید که کودک قصد ندارد برنامه شام شمارا خراب کند, او تنها در حال آزمایش تارهای صوتی خود است.
در مقابل اشتیاق کودک به فریاد کشیدن یا خندیدن مقاومت کنید, چراکه گاهی جیغ زدن او در رستوران سرگرم‌کننده است. این کار تنها او را مشتاق‌تر می‌کند. در مقابل, به زبان ساده به کودک بگوئید که چه انتظاری دارید: ” وقتی در رستوران هستیم باید با صدای آرام صحبت کنیم”. برای جلب‌توجه و مشغول کردن او کتاب و اسباب بازی های بی‌صدا با خود همراه داشته باشید.
اگر کودک نتوانست جلوی جیغ زدن خود را بگیرد, به او بگوئید که باید آنجا را ترک کنید. لرنر می‌گوید: ” کودکان در این سن فاقد خویشتن‌داری هستند و نمی‌توانند مانع بروز چنین رفتارهایی شوند”. ” بهترین کار این است که به توضیح دادن قوانین ادامه دهید, چراکه کودکان تا سنین ۲ تا 3 سالگی, معانی این قوانین را بهتر متوجه شده و قادر خواهد بود که بر اساس آنها عمل کند”.
تربیت کودکان از 18 تا 24 ماهگی
مسائل اصلی: استقلال و سرکشی کودک
آدیتی نارایان, دکترای پزشکی, استاد بهداشت عمومی و متخصص و روانشناس کودک از دانشگاه دوک، در دورام، کارولینای شمالی می‌گوید: “در این سن دامنه لغات کودکان به طرز قابل‌توجهی افزایش می‌یابد, اما ازآنجاکه آنها هنوز قادر به بیان احساسات خود نیستند, اغلب دچار احساس ناامیدی می‌شوند”. به او در بیان کلمات کمک کنید. اگر او به این دلیل که دستش به پتوی المو نمی‌رسد کج خلقی می‌کند, کلمات را جایگزین احساساتش کنید: ” تو از اینکه دستت به پتوی المو نمی رسه ناامیدی شده‌ای, بگذار ببینم می تونیم اون رو بهت بدیم”.
رفتارهای کودک مانند کتک زدن و گاز گرفتن درنتیجه ناامیدی نیز می‌تواند در این سن بروز پیدا کند. اگر کودک شما کسی را گاز بگیرد, سریعاً او را از محل دور کنید و به او بگوئید: ” گاز گرفتن ممنوع است, این کار به دیگران صدمه می‌زند”. برای جلوگیری از حوادث دیگر در آینده, به دنبال الگوها باشید: آیا کودک تان ساعت خاصی از روز دست به این کار می‌زند؟ آیا این کار را وقتی‌که احساس درماندگی می‌کند انجام می‌دهد؟
هنگامی‌که کودک شما سرکشی می‌کند, حواس پرتی چاره کار است. دختر دو ساله من همیشه دوست داشت کمربند ایمنی را خودش ببندد، کاری که به نظر من بی‌فایده بود. راه‌حل هوشمندانه برای تربیت کودکان من این بود: آواز خواندن! ” ما این‌طوری کمربند خود را می‌بندیم, کمربند خود را می‌بندیم, کمربند خود را می‌بندیم”. کودک آن‌قدر مجذوب صدای آهنگین من ( آهام ) می‌شد که حتی هنوز هم هر وقت سوار ماشین می‌شویم از من می‌خواهد که آواز بخوانم – و به من اجازه می‌دهد که کمربند او را ببندم.
اگر بی محلی در تربیت کودکان مؤثر واقع نشد, از عشق و علاقه کودک نوپا به تظاهر کردن استفاده کنید. هنگامی‌که کودک شما اسباب بازی های خود را از روی زمین جمع نمی‌کند, با یک صدای بامزه خرسی به او بگوئید: ” خوب, تامی, تو به خرسی کمک می‌کنی که تکه‌های قطار رو جمع کنه؟ او نمی دونه که جاش کجاست!”.
هر کاری که انجام می‌دهید, آن را ادامه دهید. یک موضوع در مورد بچه ها صدق می‌کند: آنها همواره در حال تغییر هستند.
آیا تنبیه بدنی در تربیت کودکان مؤثر است؟
یک تنبیه بدنی کوچک چه مشکلی دارد؟ برخی از والدین فکر می‌کنند ضربه زدن پشت دست کودک یا روی باسن او ایرادی ندارد. به‌هرحال, بسیاری از ما در کودکی تنبیه بدنی شده‌ایم, و درنهایت هم حالمان خوب شده, درست است؟ اما از نظر این مشاوره کودک موضوع به این سادگی نیست. اولاً, وقتی کودک بزرگ‌تر می‌شود, یک ضربه کوچک پشت دست او دیگر کاری از پیش نمی‌برد, و شما مجبورید خشونت بیشتری اعمال کنید.
علاوه بر این, کودکان همه‌چیز را با تقلید از الگوی رفتاری والدین می‌آموزند, پس اگر شما در تربیت کودکان از تنبیه بدنی استفاده کنید، او یاد می‌گیرد که زدن راه مناسبی برای غلبه بر ناامیدی است. همچنین کتک زدن هیچ‌چیزی را به کودک نمی‌آموزد. مطمئن باشید که حتی اگر او به حرف شما گوش دهد, این کار را از روی ترس انجام می‌دهد. هرچند شما می‌خواهید که او به یک درک درونی از کار درست و غلط دست پیدا کند, اما کتک زدن نمی‌تواند این کار را به او یاد دهد.
