فیبروم رحم زنان، حقایقی که باید بدانید

فیبروم رحم نوعی تومور غیرسرطانی است که در لایه‌های عضلانی رحم رشد می‌کند. این تومور خوش‌خیم می‌تواند به‌اندازۀ یک لوبیا کوچک بوده یا به‌اندازۀ یک طالبی بزرگ باشد. حدود ۳۰ درصد از جمعیت زنان ۳۵ ساله و مسن‌تر به فیبروم رحم دچار هستند و این میزان تا سن ۵۰ سالگی به ۲۰ تا ۸۰ درصد می‌رسد.این تومور معمولاً بین سن ۱۶ تا ۵۰ سالگی شکل می‌گیرد که درواقع دورۀ باروری زنان بوده و در این دوره هورمون استروژن در بدن در سطح بالاتری قرار دارد.
مقالۀ منتشر‌شده توسط مرکز دانش MNT به بررسی انواع فیبروم، اثرات آن‌ها بر بدن و علل بروز این تومورها پرداخته است. این مقاله همچنین راه‌های تشخیص و درمان فیـبروم رحم در زنان را مورد بررسی قرار داده است.

حقایقی دربارۀ فیبروم رحم
موارد زیر از نکات اصلی دربارۀ فیبروم رحـم هستند که در ادامۀ مقاله به بررسی کامل آن‌ها می‌پردازیم:
سال‌های باروری شایع‌ترین دورۀ بروز فیبروم هستند (۱۶ تا ۵۰ سالگی).
علت دقیق بروز این تومور مشخص نیست، اما به‌نظر می‌رسد که بالا بودن سطح استروژن در شکل‌گیری آن نقش دارد.
اغلب افرادی که به فیبروم رحم دچارند هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند، بااین‌حال امکان بروز علائمی نظیر درد در قسمت پایینی کمر، یبوست و خونریزی شدید یا دردناک رحم که به کم‌خونی منجر شود وجود دارد.
عوارض جانبی فیبروم نادر هستند، اما می‌توانند جدی و خطرناک باشند.

انواع
به‌طورکلی چهار نوع فیبروم وجود دارد:
فیبروم درون دیواره‌ای (Intramural): شایع‌ترین نوع فیبروم که در داخل دیوارۀ عضلانی رحم شکل می‌گیرد.
فیبروم ساب‌سروزال (Subserosal): این نوع فیبروم فراتر از دیوارۀ رحم می‌رود و در داخل بافت بیرونیِ رحم رشد می‌کند. ممکن است این تومور به فیبروم دمک‌دار تبدیل شود که در این وضعیت فیبروم دمک یا ساقه‌ای دارد و امکان دارد که به‌اندازۀ بسیار بزرگی رشد کند.
فیبروم زیر مخاطی (Submucosal): این نوع فیبروم می‌تواند به داخل حفرۀ رحم نفوذ کند و معمولاً در داخل عضله‌ای قرار دارد که در زیر دیوارۀ داخلی رحم واقع شده است.
فیبروم گردن رحم (Cervical): ریشۀ این نوع فیبروم در داخل گردن رحم قرار دارد.
طبقه‌بندی نوع فیبروم به موقعیت مکانی آن در رحم بستگی دارد.

علائم فیبروم رحم
از هر سه زن مبتلا به فیبروم، حدوداً یک نفر علائمی را تجربه می‌کند.
این علائم ازاین‌قرارند:
دوره‌های قاعدگی شدید و دردناک که به آن منوراژی گفته می‌شود
کم‌خونی ناشی از قاعدگی‌های شدید
درد در قسمت پایینی کمر یا پاها
یبوست
ناراحتی در ناحیۀ شکم، به‌خصوص اگر فیبروم اندازۀ بزرگی داشته باشد
تکرر ادرار
مقاربت دردناک که به آن دیسپارونیا می‌گویند
سایر علائم احتمالی:
مشکلات زایمان
مشکلات بارداری
مشکلات باروری
سقط جنین مکرر
اگر فیبروم بزرگ باشد، امکان افزایش وزن و بروز ورم در ناحیۀ زیر شکم وجود دارد.
بعد از اینکه فیبروم در رحم شکل می‌گیرد، می‌تواند تا شروع دورۀ یائسگی رشد کند. با کاهش سطح استروژن در دورۀ یائسگی، معمولاً فیبروم کوچک‌تر می‌شود.

علل فیبروم رحم
هنوز به‌طور دقیق علت بروز فیبروم رحم مشخص نیست، اما احتمال داده می‌شود که با سطح استروژن در بدن در ارتباط باشد.
سطوح استروژن و پروژسترون در سال‌های باروری در سطح بالاتری قرار دارند.
وقتی سطح استروژن بدن بالا باشد، مخصوصاً در دوران بارداری، احتمال ورم کردن فیبروم افزایش می‌یابد. همچنین اگر فرد قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن مصرف کند، احتمال بروز فیبروم بیشتر می‌شود.
کاهش استروژن در بدن (در حین یائسگی و بعد از آن) ممکن است باعث کاهش اندازۀ فیبروم شود.
تصور می‌شود که عوامل ژنتیکی رشد فیبروم را تحت تاثیر قرار می‌دهند. به‌طور مثال، اگر یکی از بستگان نزدیک شما به فیبروم رحم مبتلا باشد، احتمال بروز آن در شما افزایش می‌یابد.
همچنین برخی شواهد نشان می‌دهند که مصرف گوشت قرمز، الکل و کافئین می‌تواند خطر بروز فیبروم را افزایش داده و از طرفی مصرف بیشتر میوه و سبزی ممکن است این خطر را کاهش دهد.
چاقی یا اضافه وزن نیز خطر بروز فیبروم را افزایش می‌دهند.
زایمان خطر ابتلا به فیبروم رحم را کاهش می‌دهد. درواقع هر مرتبه که زنی فرزندی را به دنیا می‌آورد، این خطر بیش از پیش کاهش می‌یابد.

تشخیص فیبروم
ازآنجایی‌که فیبـروم رحم معمولاً علائمی ندارد، در اغلب موارد در معاینه‌های مربوط به لگن تشخیص داده می‌شود.
آزمایش‌های زیر می‌توانند فیبروم رحم را تشخیص دهند:
پزشک می‌تواند با ساخت تصاویر فراصوت از طریق اسکن کردن ناحیۀ شکم یا وارد کردن میلۀ فراصوت به داخل واژن، وجود فیبروم را بررسی کند. برای تشخیص تومور ممکن است به هر دو روش نیاز باشد.
آزمایش MRI می‌تواند اندازه و مقدار فیبروم را شناسایی کند.
هیستروسکوپی؛ در این روش دستگاهی کوچک به همراه دوربین به داخل رحم فرستاده می‌شود. این دستگاه از طریق واژن وارد رحم و سپس گردن رحم می‌گردد. در صورت نیاز پزشک می‌تواند در حین انجام این آزمایش از بیوپسی (بافت‌برداری) نیز استفاده کند تا بتواند احتمال وجود سلول‌های سرطانی در ناحیۀ مورد نظر را بررسی کند.
لاپاراسکوپی؛ در آزمایش لاپاراسکوپی پزشک حفره‌ای کوچک در پوست شکم ایجاد کرده و لوله‌ای کوچک به همراه دوربین متصل به آن را از لایه‌های دیوارۀ شکم رد می‌کند. دوربین متصل به لوله به سمت حفرۀ شکمی‌لگنی هدایت می‌شود تا پزشک بتواند از طریق آن قسمت بیرونی رحم و ساختارهای اطراف آن را بررسی کند. در صورت نیاز ممکن است پزشک از لایۀ بیرونی رحم بافت‌برداری کند.

درمان فیبروم رحم
درمان فیبروم رحم تنها به زنانی توصیه می‌شود که دارای علائم باشند. اگر فیبروم تاثیری بر کیفیت زندگی فرد نذاشته باشد، معمولاً نیازی به درمان ندارد.
فیبـروم رحم می‌تواند قاعدگی را تشدید کند، اما اگر به‌طورکلی مشکل خاصی را برایتان به وجود نیاورده، شاید بهتر باشد که به فکر درمان آن نباشید.
در اغلب موارد تومورها در دورۀ یائسگی کوچک می‌شوند و معمولاً علائم مربوط به فیبروم کمتر شده یا حتی کاملاً برطرف می‌شوند.
اگر به درمان نیاز دارید، باید به سراغ مصرف دارو یا عمل جراحی بروید. موقعیت فیبروم، شدت علائم و برنامه‌های فرد برای بارداری در آینده همگی در تصمیم‌گیری برای انجام درمان اثر می‌گذارند.
دارو
اولین اقدام درمانی برای فیبروم رحم مصرف دارو است.
مصرف داروی آگونیست GnRHa باعث می‌شود تا بدن فرد استروژن و پروژسترون کمتری تولید کند و درنتیجه اندازۀ تومور کاهش یابد. این دارو دورۀ قاعدگی را متوقف می‌کند و در حین حال تاثیری بر باروری ندارد.
داروی آگونیست GnRHa می‌تواند باعث بروز علائمی شود که به نشانه‌های یائسگی شبیه هستند، ازجمله گرگرفتگی، تعریق بیشتر، خشکی واژن و در مواردی افزایش خطر پوکی استخوان.
همچنین ممکن است قبل از انجام عمل جراحی این دارو به بیمار داده شود تا اندازۀ فیبروم کاهش یابد. داروی آگونیست GnRHa فقط برای مصرف کوتاه‌مدت تولید شده است.
یکی دیگر از گزینه‌های دارویی آنتاگونیست GnRH می‌باشد که از ساخت هورمون محرک فولیکول (FSH) توسط غده هیپوفیز و هورمون لوتئینه کننده (LH) جلوگیری می‌کند. مصرف داروی آنتاگونیست GnRH باعث می‌شود تا تخمدان‌های بیمار استروژن و پروژسترون تولید نکنند.
جراحی
ممکن است فیبروم رحم شدید با مصرف دارو بهبود نیابد و عمل جراحی به تنها گزینۀ درمانی برای بیمار تبدیل شود. جراحی رحم روش‌های گوناگونی دارد که پزشک با توجه به وضعیت بیمار یکی از آن‌ها را توصیه خواهد کرد.
درمان‌های طبیعی
شواهدی وجود ندارد که نشان دهد روش‌های طبیعی برای درمان فیبروم موثر هستند، اما حفظ وزن سالم از طریق ورزش و داشتن رژیم غذایی سالم ممکن است به مدیریت سطح استروژن کمک کند.