عوارض دیابت: بیماری های ناشی از دیابت که همه باید از آنها آگاه باشند!

طی ۳۵ سال گذشته تعداد بیماران دیابت نوع ۲ در جهان چهار برابر شده است. این تعداد بجز کسانی است که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند ولی خودشان از بیماری خبر ندارند. جدای از هزینه گزاف برای بیمار و جامعه، عوارض دیابت تا پایان عمر گریبان بیمار را هم می‌گیرد. بیماری مهلک و پیش رونده‌ای که به محض تشخیص باید درمان شود چرا که بیماری دیابت نوع ۲ به دنبالش بیماری دیگری مثل بیماری‌های چشم، قلب و عروق، اعصاب، کلیه، آلزایمر و پوکی استخوان برای شخص به دنبال دارد.

عوارض دیابت

از عوارض دیابت بیماری‌های قلبی، مشکلات چشمی مانند آب مروارید یا گلوکوما است. دیابت، همچنین با آسیب عصبی و عفونت‌های پوستی نیز ارتباط دارد. بعضی از افراد حتی ممکن است مشکلات جنسی را نیز تجربه کنند، همچنین مشکلات بالقوه کشنده مانند نارسایی کلیه و HHNS نیز مربوط به دیابت کنترل نشده است.

• به طور ویژه مادران باردار باید مراقب باشند که کودک در معرض آن قرار نگیرد.
• مشکلات چشمی
• جوش‌ها و عفونت‌های پوستی
• بیماری کلیوی
• مشکلات جنسی
• مشکل در سلامت نوزادان
• بیماری قلبی، فشار خون بالا، سکته
• آسیب عصبی یا نوروپاتی
• کتواسیدوز دیابتی
• سندرم Hyperosmolar hyperglycemic nonketotic
• ضعف عضلانی معده
• مشکلات چشمی مانند گلوکوما یا آب مروارید
• مشکلات پوستی

اگرچه خود دیابت شایع و قابل درک است، اما اگر کنترل نشود و اجازه دهید که سطح قند خون شما دائماً نوسان کند در این صورت شما دچار مشکل خواهید شد. در حقیقت دیابت، شما را به مشکلات خاصی که سلامت شما را تهدید می‌کند، حساس تر خواهد کرد اما شما با توجه به شرایط خودتان و از طریق رژیم غذایی و ورزش می‌توانید از بزرگتر شدن این مشکل جلوگیری کنید یا حتی می‌توانید عوارض دیابت را به طور کامل از بین ببرید:

بیایید به هر کدام از این‌ها با جزئیات بیشتری نگاه کنیم تا بفهمیم که چرا مدیریت کردن دیابت بسیار مهم است، به یاد داشته باشید هر دو گروه از افراد مبتلا به دیابت نوع اول و دوم می‌توانند به این مشکلات دچار شوند.

مشکلات قلبی از جدی ترین عوارض دیابت

هنگامی که دیابت دارید احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی یا سکته ۵ برابر بیشتر می‌شود، در دیابت کنترل نشده به دلیل افزایش سطح گلوکز خون امکان آسیب به دیواره‌ی شریان‌ها وجود دارد، که به عنوان پیش برنده‌ی مشکل قلبی باعث تجمع چربی در دیواره‌ی عروق می‌شود همچنین می‌تواند خطر ابتلا به حملات قلبی را افزایش دهد. دیابت داشتن با فشار خون بالا و همچنین سطح کلسترول بالا ارتباط دارد که هردو جزو عوامل خطر برای مشکلات قلبی و قلبی-عروقی هستند.

مشکلات چشمی

مشکلات چشمی از قند خون کنترل نشده ناشی می‌شود چون تغییرات سطح قند خون روی عدسی چشم اثر می‌گذارد، برخی از عوارض چشمی که ناشی از قند کنترل نشده است عبارتند از:

• تاری دید: میزان دید شما ممکن است بسیار وابسته به سطح قند خون باشد
• آب مروارید: به دلیل سطح بالای قند خون در مایع اطراف عدسی چشم، عدسی، مدر و ملتهب می‌شود
• گلوکوما: عصب بینایی شما ممکن است به دلیل افزایش فشار چشم آسیب ببیند
• رتینوپاتی دیابتی: انسداد، نشت یا صدمه به عروق خونی شبکیه ممکن است باعث از دست دادن بینایی شود اگر کنترل نشود.

مشکلات پوستی از عوارض دیابت

مشکلات پوستی می‌تواند نشانه‌ی هشدار دهنده‌ی دیابت باشد، وقتی که شما به دیابت مبتلا هستید نسبت به عفونت‌های باکتریایی و قارچی بیشتر مستعد هستید. برخی از مشکلات پوستی ناشی از دیابت به شرح زیر است:

• عفونت‌های پوستی مانند جوش، گل مژه (عفونت غدد روی پلک)، فولیکولیت (التهاب فولیکول‌های موی شما)، عفونت‌های ناخن و عفونت‌های عمیق در پوست و بافت‌های زیرین آن
• عفونت‌های قارچی مانند پای ورزشکاران، کچلی، عفونت‌های خارشی واژن، و خارش ژاک (خارش سوارکاران در ناحیه کشاله‌ی ران)
• خارش در پاها به خاطر خون رسانی ضعیف

جدای از این شرایط شما ممکن است مشکلاتی را تجربه کنید که عموماً بین افراد غیر دیابتی رایج نیست که این مشکلات در هر دو گروه از افراد مبتلا به دیابت نوع اول و دوم اتفاق می‌افتد و الگوی واضحی که نشان دهد کدام یک از این گروه‌ها حساس تر هستند وجود ندارد.

• درماتوپاتی دیابتی: بیشتر در افراد دیابتی که اضافه وزن دارند اتفاق می‌افتد، از مشخصات این مشکل تکه‌های فلسی مایل به قهوه‌ای در جلوی پا است
• نکروز شدن پوست (Necrobiosis lipoidica diabeticorum): اغلب در میان زنان بالغ دیابتی شایع است که در این حالت تکه‌های قرمز رنگی در پوست ایجاد می‌شود که در نهایت به صورت اسکارهای براق با لبه بنفش مشخص می‌شوند.
• تاول دیابتی: این وضعیت با حضور نشانه‌هایی که شبیه زخم‌های سوختگی است، مشخص می‌شود که معمولاً روی دست، پا، پشت انگشتان دست و پا و بازو قابل مشاهده هستند.
• Eruptive xanthomatosis: اغلب در میان افراد جوان مبتلا به دیابت نوع ۱ اتفاق می‌افتد که در این حالت زخم‌های نخود مانند با لمس سفت و با هاله‌ی قرمز بر روی پاها و بازوها و پشت دست و باسن دیده می‌شود.
• Acanthosis nigricans: این حالت سبب ایجاد تکه‌های ضخیم قهوه‌ای یا برنزه در زیربغل،کشاله ران، و قسمت گردن، آرنج، دست و زانو می‌شود.
• Digital sclerosis: در یک سوم از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ بروز می‌کند، که این حالت باعث مومی و سفت و سخت شدن پشت دست‌ها می‌شود.
• Disseminated granuloma annulare: این وضعیت تکه‌های قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز را بر روی پوست ایجاد می‌کند.

آسیب عصبی یا نوروپاتی از عوارض دیابت

عروق خونی کوچک در اعصاب شما می‌تواند در سطح بالای گلوکز خون آسیب ببیند، شما ممکن است احساس بی حسی، زخم روی پا و حس خارش و درد سوزش داشته باشید. همچنین دیابت کنترل نشده ممکن است شکل شدیدتری از آسیب عصبی را ایجاد کند که تحت عنوان نوروپاتی محیطی نام گذاری می‌کنند. در این شرایط اعصاب آسیب دیده اندام‌های انتهایی بدن مانند دست‌ها و پاها ممکن است هماهنگی خود را از دست بدهند در مناطق آسیب دیده درد سوزنی و ضعف عضلانی مشاهده می‌شود.

کتواسیدوز دیابتی

وقتی در بدن به مقدار کافی هورمون انسولین موجود نباشد نتیجه‌ی آن این است که بدن قادر به استفاده از گلوکز به عنوان منبع انرژی نیست، در عوض از چربی برای تولید انرژی استفاده می‌کند، در نتیجه باعث ایجاد مواد شیمیایی خاصی به نام کتون‌ها در ادرار و خون می‌شود که عموماً در افراد با دیابت نوع ۱ دیده می‌شود و به مقدار کمتر در افراد با دیابت نوع ۲ مشاهده می‌شود. که این حالت به طور عمده نتیجه‌ی دیابت کنترل نشده و عدم تجویز دارو است. کتواسیدوز دیابتی بالقوه کشنده است و نیاز فوری به مداخله پزشکی دارد.

بیماری کلیوی

بیماری‌های کلیوی از رایج ترین عوارض دیابت و بیماری‌های ناشی از دیابت است. ترکیبی از آسیب عصبی و عروق خونی کوچک می‌تواند روی عملکرد کلیه تاثیر بگذارد، نارسایی کلیه ۱۰ تا ۴۰ درصد افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و حدود ۳۰ درصد از افراد دارای دیابت نوع ۲ را تحت تاثیر قرار میدهد، نشانه‌های اولیه این مشکل، افزایش وزن، تکرر ادرار در شب، فشار خون بالا و تورم مچ پا است بعدها ممکن است علائمی مانند بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، خستگی و کوفتگی، گرفتگی و درد عضلانی و خارش نیز دیده شود.

فلج عضلات معده (Gastroparesis)

فلج عضلات معده از عوارض دیابت و بیماری‌های ناشی از دیابت است که به حرکت آهسته غذا از معده به روده‌ی کوچک gastroparesis گفته می‌شود و دیابت عامل اصلی این مشکل است، همچنین ممکن است حرکت غذا کاملاً متوقف شود، که به دلیل آسیب‌های مربوط به دیابت به عصب واگ اتفاق می‌افتد، این عصب مسئول تحریک انقباض عضلانی است که باعث حرکت غذا در دستگاه گوارش می‌شود. که در این حالت می‌تواند باعث بی اشتهایی، احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا و تهوع و برگشت اسید معده و باد کردن و درد معده شود.

مشکلات جنسی

هنگامی اعصاب و عروق خونی کوچک شما به واسطه‌ی دیابت آسیب می‌بیند، ممکن است از پاسخ شما نسبت به تحریکات جنسی مانع شود. همچنین ممکن است به جریان خون اندام‌های تناسلی نیز اثر بگذارد.

در مردان مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ باعث مشکلات زیر می‌شود:

• اختلال نعوظ: شانس ابتلای مردان دیابتی ۲ تا ۳ برابر بیشتر از افراد غیر دیابتی است.
• انزال برگشتی: در این شرایط منی به جای خارج شدن از آلت تناسلی به سمت مثانه مرد می‌رود، که این حالت ناشی از آسیب عصبی به دلیل کنترل ضعیف دیابت است.

یکی از بیماری‌های ناشی از دیابت این است که مشکلات جنسی همچنین زنان دیابتی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند، در یک مطالعه در حالی که ۴۲ درصد از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ اشاره کردند برخی از مشکلات جنسی را تجربه کردند فقط ۱۲ درصد ار افراد دارای دیابت نوع ۱ به این مشکل دچار بودند، این مشکلات شامل:

• درد یا ناراحتی هنگام مقاربت
• از دست دادن یا کاهش میل جنسی
• از دست دادن یا کاهش پاسخ جنسی
• کاهش روان بودن واژن به دلیل خشکی

سندرم Hyperosmolar hyperglycemic nonketotic

سندرم HHN باعث ادرار مکرر، تشنگی بیش از حد، از آن جایی که بدن شما تلاش می‌کند تا قند اضافی را در ادرار دفع کند ادرار شما تیره رنگ خواهد بود. کم آبی شدید ناشی از این سندرم باعث تشنج و اغماء می‌شود که در صورت عدم رسیدگی به موقع حتی می‌تواند کشنده باشد.

این سندرم یکی از عوارض دیابت و بیماری‌های ناشی از دیابت است که عموماً در بین افراد با دیابت نوع ۲ کنترل نشده رایج است اما هر یک از افراد دیابتی نوع ۱ را نیز می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد و همچنین سالمندان بیشتر مستعد هستند.

بارداری دشوار

اگر شما باردار هستید و دیابت در شما تشخیص داده شده است، پزشک شما در طول دوران بارداری بر وضعیت شما نظارت خواهد کرد، شما احتیاج به معالجه برای نشانه‌های عدم تعادل (بالا یا بسیار پایین) در سطح قند خون خود دارید.

• هیپوگلیسمی: اگر شما غذا نخورید با به مقدار خیلی کم بخورید ویا فشار بیش از حد فیزیکی به خود وارد کنید شما ممکن است دچار هیپوگلیسمی ( سطح پایین و غیر عادی قند خون) شوید، دید تار، تغییرات خلق و خو و خستگی ناخواسته از نشانه‌های آن است.
• هایپرگلیسمی: اگر شما غذای نامتعادل بخورید یا انسولین درست نداشته باشید یا از نظر فیزیکی غیر فعال و یا ناخوش و استرسی باشید ممکن است دچار هایپرگلیسمی (سطح غیرطبیعی بالای قند خون) شوید.

یکی از عوارض دیابت و بیماری‌های ناشی از دیابت این است که دیابت کنترل نشده در دوران بارداری می‌تواند شما را دچار preeclampsia (فشار خون بالا و دفع پروتئین از طریق ادرار)، سقط جنین، زایمان زودرس یا مشکل در هنگام زایمان بکند. همچنین می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های مثانه و واژن را افزایش دهد.

اختلال در سلامتی نوزاد از عوارض دیابت

عدم توجه به قند خون در دوران بارداری نه تنها بر شما تاثیر می‌گذارد بلکه بر نوزاد شما نیز تاثیر می‌گذارد و باعث حساسیت او به:

• ماکروزومی یا وزن یا اندازه زیاد از حد، ناشی انسولین اضافی که به کودک می‌رسد
• زردی
• هیپوگلیسمی یا قند خون پایین بلافاصله پس از تولد

یکی از عوارض دیابت ابتلا به آلزایمر است!

طی بررسی که توسط دو پزشک به نام‌های جک آر واندز (Jack R. Wands) و سوزانه ام دلامونته (Suzanne M. Delamonte) درباره رابطه دیابت و آلزایمر انجام گرفت مشخص شد در بیشتر افراد چاق خطر ابتلا به دیابت و آلزایمر بیشتر است. نتیجه بررسی‌ها آن قدر مهم بود که تیم‌های پزشکی دیگری این نتیجه گیری را بررسی کردند. مشخص شد:

• افراد مبتلا به آلزایمر نسبت به انسولین مقاومت نشان می‌دهند
• در بیماران آلزایمری و دیابتی پروتئین‌های مشابهی مثل آمیلوئید (Amyloid) در مغز و پانکراس دیده می‌شود
• افرادی که در میانسالی چاق هستند سه برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر و دیابت قرار می‌گیرند

تمام این بررسی‌ها موجب شد تا دانشمندان بدن بیمارانی را که بر اثر آلزایمر پیشرفته فوت کرده بودند کالبدشکافی کنند. در مغز آن‌ها بدون آن که هیچ کدام به دیابت ۱ یا ۲ مبتلا باشند، فاکتور مشابه انسولین وجود داشت. همین باعث شد تا دانشمندان به این نتیجه برسند که آلزایمر در واقع نوعی دیابت است و آن را دیابت نوع ۳ نام نهادند. خبر وحشتناک تر این بود که بیماران دیابتی به شدت در معرض خطر ابتلا به آلزایمر هستند.

چرا دیابت باعث ابتلا به آلزایمر می‌شود؟

در سال ۲۰۱۴ مطالعات گسترده‌ای در زمینه رابطه دیابت و آلزایمر انجام گرفت. ۴۳۳ر۷۱ بیمار که تازه دیابت در آن‌ها تشخیص داده شده بود با ۳۱۱ر۷۱ بیمار بدون دیابت طی آزمایشی تحقیقی بررسی شدند. نتیجه این بررسی با آزمایشی که پیشتر توسط محققان طی سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۷ انجام شده بود مقایسه شد.

نتیجه به دست آمده این بود: بیماران مبتلا به دیابت ۱۰ درصد بیشتر از بیماران غیر دیابتی درمعرض ابتلا به آلزایمر هستند. نتیجه حیرت انگیز دیگری که از این آزمایش‌ها به دست آمد این بود که داروهای تجویزی معمول برای درمان دیابت ۱ و ۲ خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش نمی‌دهد.

چرا درمان‌های معمولی دیابت را درمان نمی‌کند و بازهم خطر ابتلا به آلزایمر وجود دارد؟

علاوه بر نحوه زندگی و فعالیت بدنی دو روش درمانی بیماری قند یعنی تزریق انسولین و دارو‌های هایپوگلیسمیک (Hypoglycemic) و میزان مصرف دارو بررسی شد. نتیجه این بود: داروهای معمول فعلی که برای کنترل دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرد شانس ابتلا به آلزایمر را بیشتر می‌کند. ولی چه گونه؟

با مصرف تزریق انسولین بدن کم کم به میزان آن مقاومت نشان می‌دهد. یعنی بیمار با سطح دوز قبلی نمی‌تواند قند خون را کنترل کند و باید انسولین بیشتری تزریق کند. در بیمارانی که از داروهای پلی گلیسمیک مثل متفورمین استفاده می‌کنند خطر ابتلا به آلزایمر افزایش می‌یابد.

عوارض دیابت بر عادت ماهیانه بر دختران و زنان جوان

دیابت نوع ۲ در دختران جوان علاوه بر مشکلات خود بیماری عادت ماهیانه نامنظم و عواقب ناشی از آن است که بسیاری از دختران و زنان جوان را رنج می‌دهد.

عادت ماهیانه نامنظم که در بیشتر موارد باعث خونریزی‌های شدید می‌شود درد، گرفتگی عضلات و کم خونی را برای دختران به همراه دارد. دکتر مگان کلسی Dr. Megan Kelsey از بیمارستان کودکان کلورادو اعتقاد دارد عادت ماهیانه نامنظم در طولانی مدت حتی باعث خطر سرطان endometrial می‌شود. تحقیقی که در این باره انجام گرفت بر روی دختران جوانی بود که به دیابت نوع ۲ مبتلا بودند. با وجود آن که دختران تحت درمان با داروهای دیابت نوع ۲ مثل متفورمین metformin بودند با وجود این عادت ماهیانه منظمی نداشتند.

در تحقیق دکتر کسلی متوجه شد حتی در دخترانی که سعی کرده اند با تغییر سبک زندگی شان از داروی دیگری برای درمان دیابت استفاده کنند، باز هم نامنظم بودن عادت ماهیانه مشاهده شد.

به همین دلیل او اعتقاد دارد باید در کنار درمان دیابت هورمون درمانی هم برای این دختران انجام شود تا عادت ماهیانه شان منظم شود. او این طور توضیح می‌دهد: «احتمال دارد بی نظمی عادت ماهیانه به بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک منجر شود. با بررسی پرونده پزشکی دخترانی که با متفورمین ( یا گلوکوفاژ) درمان می‌شدند ثابت شد آن‌ها به این سندروم هم مبتلا هستند.»

مطالعات بیشتر بر روی دو روش دیگر یعنی متفورمین همراه با روزیگلیتازون rosiglitazone (یا آواندیا Avandia) یا متفورمین همراه با تغییر سبک زندگی انجام گرفت. این مطالعه شامل ۱۹۰ دختر مبتلا به دیابت نوع ۲ بود که هیچ کدام از آن‌ها از قرص‌های ضدبارداری به عنوان درمان هورمونی استفاده نمی‌کرد. تعریف عادت ماهیانه نامنظم یعنی آن که در طی شش ماه زن یک تا سه بار عادت ماهیانه شود.

دختران حدود ۱۴ سال داشتند و ۵ یا ۶ سال بود که دیابت داشتند. نتیجه باز همان بود یعنی دختران عادت ماهیانه نامنظم داشتند که نظر دکتر کسلی را ثابت می‌کرد. یعنی ابتلا به دیابت نوع ۲ با هر درمانی شاید بیماری قند را کنترل کند ولی بیماری دیابت باعث نامنظم شدن عادت ماهیانه می‌شود. به همین دلیل این دختران معمولا اضافه وزن دارند و چاق هستند.

آن‌ها همچنین هورمون تستوسترون بیشتری در بدن شان نسبت به بقیه زنان دارند. هر چند حساسیت به انسولین در آن‌ها با خوردن دارو مثل افراد عادی بود، ولی نامنظم بودن عادت ماهیانه نشان داد که علت فقط ابتلا به دیابت نوع ۲ است.

به همین دلیل به دخترانی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند توصیه می‌شود تا آزمایش آنزیم‌های کبدی، چکاپ توسط پزشک زنان و زایمان را انجام دهند تا به بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا نشوند.

دکتر سیهام آکاچا Dr. Siham Accacha رئیس بخش دیابت کودکان در بیمارستان وینتروپ نیویورک اعتقاد دارد متفورمین فقط می‌تواند دیابت را کنترل کند و مانع از پیشگیری ابتلا به سندروم تخمدان پی کیستیک نمی‌شود.

به همین دلیل به دختران جوانی که دیابت نوع ۲ دارند توصیه می‌شود، وزن خود را کم کنند و تحت نظر متخصص زنان و زایمان نیز قرار بگیرند.

بیشتر بخوانید: نوروپاتی دیابتی: علل، علائم و راه‌های درمان اختلالات عصبی ناشی از دیابت