روزنامه هفت صبح - مرجان فاطمی: بخش عمده ای از کارگردانان زن سینمای ایران با تجربه کردن حرفه های مختلف در پشت صحنه پا به عرصه کارگردانی گذاشتند. مروری داریم بر کارنامه این کارگردانان
تعداد کارگردان های زن سینمای ایران در سال های اخیر رشد فراوانی داشته و در مقایسه با بسیاری از کشورها به جایگاه قابل قبولی رسیده. جالب اینجاست که بخش مهمی از این کارگردان ها قبل از رسیدن به این مقام و نشستن روی صندلی کارگردانی، سالیان سال در پشت صحنه فعالیت های مختلفی داشته اند؛ از منشی صحنه و دستیاری کارگردان گرفته تا مدیر تولید و مجری طرح و ... در واقع آنها سال ها کنار دست کارگردان های بزرگ، تجربه کسب کرده اند تا بتوانند به این جایگاه برسند و برای خودشان اسمی به هم بزنند.
رخشان بنی اعتماد، منیژه حکمت، تهمینه میلانی، مونا زندی، شالیزه عارف ور، مانلی شجاعی فرد و همین اواخر تینا پاکروان، همگی دوره های شروع به فعالیتی تقریبا مشابه داشته اند.
البته میان کارگردان های زن، هستند افرادی مثل مرضیه برومند و پریسا بخت آور که از همان ابتدا با کارگردانی تئاتر کارشان را شروع کرده اند و هیچ وقت در هیچ رشته دیگری فعالیت نداشته اند یا افرادی مثل نیکی کریمی و مهشید افشارزاده که از بازیگری به کارگردانی رسیده اند و به همین دلیل از این گردونه خارج هستند.
به بهانه اکران فیلم سینمایی «خانوم»، کارنامه کاری کارگردان های معروف زن سینمای ایران که پیش از کارگردانی، فعالیت های دیگری را در پشت صحنه تجربه کرده اند را تا قبل از ورود به عرصه کارگردانی مرور می کنیم.
رخشان بنی اعتماد
شروع فعالیت: 1360
با چه حرفه ای شروع کرد؟ رخشان بنی اعتماد که در دانشگاه سینما درس خوانده، بعد از هشت سال فعالیت در تلویزیون، سال 60 کارش در سینما را با منشی صحنه «آفتاب نشین ها» شروع کرد. این در حالی بود که پیش از آن تجربه ساخت چند مستند کوتاه را در کارنامه اش می دید.
مسیر پیشرفت: سال 66 نخستین فیلم بلندش را کارگردانی کرد و بعد از ساخت «خارج از محدوده»، «زرد قناری» و «پول خارجی» سال 70 به «نرگس» رسید. بنی اعتماد با این فیلم و پس از آن «روسری آبی» به مخاطبان عادی هم معرفی شد و استعدادش در فیلمسازی بیش از پیش به چشم آمد. این کارگردان گزیده کار در لابلای فیلم های بلند سینمایی گریزی هم به مستندهای اجتماعی می زند.
وضعیت کنونی: «قصه ها» تازه ترین فیلم او است که چندی پیش شیر طلایی بهترین فیلمنامه را از جشنواره و نیز دریافت کرد.
تهمینه میلانی
شروع فعالیت: 1360
با چه حرفه ای شروع کرد؟ تهمینه میلانی معماری خوانده اما به خاطر علاقمندی اش به سینما به این حرفه کشیده شد. او کارش در سینما را با فیلم توقیفی «خط قرمز» مسعود کیمیایی به عنوان منشی صحنه شروع کرد. همزمان هم طراحی صحنه و دستیاری کارگردانی را به تجربیاتش افزود تا با یک پشتوانه مناسب کارش را شروع کند.
مسیر پیشرفت: میلانی سال 68 با کارگردانی «بچه های طلاق» نامش را سر زبان ها انداخت و با «افسانه آه» توانایی خود را اثبات کرد. با فاصله ای یکساله «کاکادو» را ساخت و بعد از آن میان دو فیلم دیگرش یعنی «دو زن» و «نیمه پنهان» فاصله افتاد. او در دهه هشتاد هفت فیلم ساخت که فیلمسازی فعال لقب گرفت. جنس سینمای او عموما مردستیز و زن محور است.
وضعیت کنونی: میلانی این روزها «آتش بس 2» را بر اکران دارد و همزمان به فکر ادامه ساخت فصل های بعدی آن است.
مانلی شجاعی فرد
شروع فعالیت: 1387
با چه حرفه ای شروع کرد؟ «بیست» آغاز رسمی فعالیت مانلی شجاعی فرد در سینما است. او در این فیلم دستیار فیلمبردار بود. پیش از این هم در فیلم دیگر عبدالرضا کاهانی یعنی «آنجا» در گروه فیلمبرداری فعالیت داشت.
مسیر پیشرفت: شجاعی فرد سال 82 در فیلم «ساکنین سرزمین سکوت» کنار سامان سالور قرار گرفت و تجربه دستیاری کارگردان را هم به داشته هایش افزود. او بالاخره سال روی صندلی کارگردانی نشست و «میگرن» را ساخت. او از جشنواره فجر موفق به دریافت دیپلم افتخار بهترین کارگردان اول شد ولی منتقدان نظری واحد درباره ساخته اش نداشتند. شجاعی فرد هم به سیاق خیلی از فیلمسازان زن، دغدغه زنانه را سوژه فیلمش کرد و با بهره گیری از چند بازیگر مطرح، اینگونه استعدادش را نشان داد.
وضعیت کنونی: شجاعی فرد بعد از «میگرن» فعالیت سینمایی نداشته است.
منیژه حکمت
شروع فعالیت: 1367
با چه حرفه ای شروع کرد؟ منیژه حکمت با طراحی لباس فیلم «گرند سینما» کارش را شروع کرد. فعالیتش را با منشی صحنه سه فیلم ادامه داد و بعد از آن فعالیتش را در سمت برنامه ریز و دستیار کارگردان پی گرفت.
مسیر پیشرفت: حکمت از جمله کارگردان هایی است که سر حوصله پشت دوربین آمد. سال 79 «زندان زنان» را ساخت که تبدیل به یکی از پر سروصداترین فیلم های ایران شد. او با فاصله ای شش ساله «سه زن» را کارگردانی کرد و بعد از آن سراغ مستند «لالایی» رفت. حکمت علاقمندی اش در سینما را در کارگردانی نمی بیند؛ او تمرکزش را بر تهیه کنندگی قرار داده که «ورود آقایان ممنوع»، «صداها»، «پوپک و مش ماشاالله» از جمله فیلم هایی است که نام او به عنوان تهیه کننده در تیتراژشان دیده می شود.
وضعیت کنونی: «شهر موش ها 2» و «شکاف» تازه ترین فیلم هایی است که او همراه علی سرتیپی تهیه کرده؛ اولی بر اکران است و دومی در دست تولید.
آزیتا موگویی
شروع فعالیت: 1368
با چه حرفه ای شروع کرد؟ اولین بار با عنوان منشی صحنه فیلم سینمایی «مرگ پلنگ» فریبرز صالحی فعالیت کرد.
مسیر پیشرفت: او از سال 68 تا 74 به عنوان منشی صحنه در پروژه های مختلفی مثل «مریم و میتیل»، «چشم هایم برای تو»، «هبوط»، «چهره» و ... فعالیت داشت. از اواسط دهه هفتاد تا اواسط دهه هشتاد، در فیلم هایی مثل «عشق +2»، «هزاران زن مثل من»، «شکلات»، «رازها»، «عاشق»، «زن دوم» و ... در سمت دستیار کارگردان و برنامه ریز حضور داشت، اواخر دهه هشتاد تا اوایل دهه نود، فعالیت اش را در عرصه مجری طرح و مدیر تولید ادامه داد.
وضعیت کنونی: او سال گذشته اولین فیلم سینمایی اش را با نام «تراژدی» کارگردانی کرد؛ فیلمی با بازی مهدی هاشمی، بهرام رادان، رویا نونهالی، پانته آ بهرام و ... که هنوز نوبت به اکران آن نرسیده است.
مونا زندی حقیقی
شروع فعالیت: 1373
با چه حرفه ای شروع کرد؟ مونا زندی حقیقی سال 73 کارش در سینما را با منشی گری صحنه فیلم «اشک و لبخند» شروع کرد. همزمان هم تجربه عکاسی داشت و جمع این علاقمندی ها باعث شد آرام آرام کارش در سینما را پیش بگیرد.
مسیر پیشرفت: حقیقی کارش در سینما را با منشی گری صحنه چند فیلم ادامه داد و سال 77 دستیار کیانوش عیاری در «بودن یا نبودن» شد. بعد از تجربه ساخت چند فیلم کوتاه، سال 84 پشت دوربین «عصر جمعه» قرار گرفت؛ فیلمی گزنده که چند سال در محاق بود و بعد از اکران تحسین برخی منتقدان را به همراه داشت.
وضعیت کنونی: حقیقی کارگردان مستعدی است اما بعد از «عصر جمعه» به تلویزیون آمد و دو فیلم تلویزیونی ساخت. مستند «شور زندگی» دیگر تجربه تازه او در تلویزیون است.
شالیزه عارف پور
شروع فعالیت: 1367
با چه حرفه ای شروع کرد؟ شالیزه عارف پور فعالیتش در سینما را با یک نقش کوتاه در «روز باشکوه» آغاز کرد. بعد از آن همکاری اش با کیانوش عیاری را در قامت منشی صحنه «دو نیمه سیب» ادامه داد.
مسیر پیشرفت: عارف پور در ادمه به عنوان منشی صحنه در کنار کارگردان هایی مطرح مثل داریوش مهرجویی، مهدی فخیم زاده، ابراهیم حاتمی کیا و رخشان بنی اعتماد فعالیت کرد. بعد از آن دستیار محمدرضا هنرمند در «مرد عوضی» شد. این تجربه دو بار دیگر تکرار شد تا اینکه عارف پور کسوت کارگردانی بر تن کرد. او «حیران» را به تهیه کنندگی رخشان بنی اعتماد ساخت و سال 87 برای نخستین بار در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلم به تأسی از نگاه بنی اعتماد مضمونی اجتماعی دارد.
وضعیت کنونی: عارف پور قصد دارد به زودی پشت دوربین یک فیلم معمایی قرار بگیرد.
تعداد کارگردان های زن سینمای ایران در سال های اخیر رشد فراوانی داشته و در مقایسه با بسیاری از کشورها به جایگاه قابل قبولی رسیده. جالب اینجاست که بخش مهمی از این کارگردان ها قبل از رسیدن به این مقام و نشستن روی صندلی کارگردانی، سالیان سال در پشت صحنه فعالیت های مختلفی داشته اند؛ از منشی صحنه و دستیاری کارگردان گرفته تا مدیر تولید و مجری طرح و ... در واقع آنها سال ها کنار دست کارگردان های بزرگ، تجربه کسب کرده اند تا بتوانند به این جایگاه برسند و برای خودشان اسمی به هم بزنند.
رخشان بنی اعتماد، منیژه حکمت، تهمینه میلانی، مونا زندی، شالیزه عارف ور، مانلی شجاعی فرد و همین اواخر تینا پاکروان، همگی دوره های شروع به فعالیتی تقریبا مشابه داشته اند.
البته میان کارگردان های زن، هستند افرادی مثل مرضیه برومند و پریسا بخت آور که از همان ابتدا با کارگردانی تئاتر کارشان را شروع کرده اند و هیچ وقت در هیچ رشته دیگری فعالیت نداشته اند یا افرادی مثل نیکی کریمی و مهشید افشارزاده که از بازیگری به کارگردانی رسیده اند و به همین دلیل از این گردونه خارج هستند.
به بهانه اکران فیلم سینمایی «خانوم»، کارنامه کاری کارگردان های معروف زن سینمای ایران که پیش از کارگردانی، فعالیت های دیگری را در پشت صحنه تجربه کرده اند را تا قبل از ورود به عرصه کارگردانی مرور می کنیم.
رخشان بنی اعتماد
شروع فعالیت: 1360
با چه حرفه ای شروع کرد؟ رخشان بنی اعتماد که در دانشگاه سینما درس خوانده، بعد از هشت سال فعالیت در تلویزیون، سال 60 کارش در سینما را با منشی صحنه «آفتاب نشین ها» شروع کرد. این در حالی بود که پیش از آن تجربه ساخت چند مستند کوتاه را در کارنامه اش می دید.
مسیر پیشرفت: سال 66 نخستین فیلم بلندش را کارگردانی کرد و بعد از ساخت «خارج از محدوده»، «زرد قناری» و «پول خارجی» سال 70 به «نرگس» رسید. بنی اعتماد با این فیلم و پس از آن «روسری آبی» به مخاطبان عادی هم معرفی شد و استعدادش در فیلمسازی بیش از پیش به چشم آمد. این کارگردان گزیده کار در لابلای فیلم های بلند سینمایی گریزی هم به مستندهای اجتماعی می زند.
وضعیت کنونی: «قصه ها» تازه ترین فیلم او است که چندی پیش شیر طلایی بهترین فیلمنامه را از جشنواره و نیز دریافت کرد.
تهمینه میلانی
شروع فعالیت: 1360
با چه حرفه ای شروع کرد؟ تهمینه میلانی معماری خوانده اما به خاطر علاقمندی اش به سینما به این حرفه کشیده شد. او کارش در سینما را با فیلم توقیفی «خط قرمز» مسعود کیمیایی به عنوان منشی صحنه شروع کرد. همزمان هم طراحی صحنه و دستیاری کارگردانی را به تجربیاتش افزود تا با یک پشتوانه مناسب کارش را شروع کند.
مسیر پیشرفت: میلانی سال 68 با کارگردانی «بچه های طلاق» نامش را سر زبان ها انداخت و با «افسانه آه» توانایی خود را اثبات کرد. با فاصله ای یکساله «کاکادو» را ساخت و بعد از آن میان دو فیلم دیگرش یعنی «دو زن» و «نیمه پنهان» فاصله افتاد. او در دهه هشتاد هفت فیلم ساخت که فیلمسازی فعال لقب گرفت. جنس سینمای او عموما مردستیز و زن محور است.
وضعیت کنونی: میلانی این روزها «آتش بس 2» را بر اکران دارد و همزمان به فکر ادامه ساخت فصل های بعدی آن است.
مانلی شجاعی فرد
شروع فعالیت: 1387
با چه حرفه ای شروع کرد؟ «بیست» آغاز رسمی فعالیت مانلی شجاعی فرد در سینما است. او در این فیلم دستیار فیلمبردار بود. پیش از این هم در فیلم دیگر عبدالرضا کاهانی یعنی «آنجا» در گروه فیلمبرداری فعالیت داشت.
مسیر پیشرفت: شجاعی فرد سال 82 در فیلم «ساکنین سرزمین سکوت» کنار سامان سالور قرار گرفت و تجربه دستیاری کارگردان را هم به داشته هایش افزود. او بالاخره سال روی صندلی کارگردانی نشست و «میگرن» را ساخت. او از جشنواره فجر موفق به دریافت دیپلم افتخار بهترین کارگردان اول شد ولی منتقدان نظری واحد درباره ساخته اش نداشتند. شجاعی فرد هم به سیاق خیلی از فیلمسازان زن، دغدغه زنانه را سوژه فیلمش کرد و با بهره گیری از چند بازیگر مطرح، اینگونه استعدادش را نشان داد.
وضعیت کنونی: شجاعی فرد بعد از «میگرن» فعالیت سینمایی نداشته است.
منیژه حکمت
شروع فعالیت: 1367
با چه حرفه ای شروع کرد؟ منیژه حکمت با طراحی لباس فیلم «گرند سینما» کارش را شروع کرد. فعالیتش را با منشی صحنه سه فیلم ادامه داد و بعد از آن فعالیتش را در سمت برنامه ریز و دستیار کارگردان پی گرفت.
مسیر پیشرفت: حکمت از جمله کارگردان هایی است که سر حوصله پشت دوربین آمد. سال 79 «زندان زنان» را ساخت که تبدیل به یکی از پر سروصداترین فیلم های ایران شد. او با فاصله ای شش ساله «سه زن» را کارگردانی کرد و بعد از آن سراغ مستند «لالایی» رفت. حکمت علاقمندی اش در سینما را در کارگردانی نمی بیند؛ او تمرکزش را بر تهیه کنندگی قرار داده که «ورود آقایان ممنوع»، «صداها»، «پوپک و مش ماشاالله» از جمله فیلم هایی است که نام او به عنوان تهیه کننده در تیتراژشان دیده می شود.
وضعیت کنونی: «شهر موش ها 2» و «شکاف» تازه ترین فیلم هایی است که او همراه علی سرتیپی تهیه کرده؛ اولی بر اکران است و دومی در دست تولید.
آزیتا موگویی
شروع فعالیت: 1368
با چه حرفه ای شروع کرد؟ اولین بار با عنوان منشی صحنه فیلم سینمایی «مرگ پلنگ» فریبرز صالحی فعالیت کرد.
مسیر پیشرفت: او از سال 68 تا 74 به عنوان منشی صحنه در پروژه های مختلفی مثل «مریم و میتیل»، «چشم هایم برای تو»، «هبوط»، «چهره» و ... فعالیت داشت. از اواسط دهه هفتاد تا اواسط دهه هشتاد، در فیلم هایی مثل «عشق +2»، «هزاران زن مثل من»، «شکلات»، «رازها»، «عاشق»، «زن دوم» و ... در سمت دستیار کارگردان و برنامه ریز حضور داشت، اواخر دهه هشتاد تا اوایل دهه نود، فعالیت اش را در عرصه مجری طرح و مدیر تولید ادامه داد.
وضعیت کنونی: او سال گذشته اولین فیلم سینمایی اش را با نام «تراژدی» کارگردانی کرد؛ فیلمی با بازی مهدی هاشمی، بهرام رادان، رویا نونهالی، پانته آ بهرام و ... که هنوز نوبت به اکران آن نرسیده است.
مونا زندی حقیقی
شروع فعالیت: 1373
با چه حرفه ای شروع کرد؟ مونا زندی حقیقی سال 73 کارش در سینما را با منشی گری صحنه فیلم «اشک و لبخند» شروع کرد. همزمان هم تجربه عکاسی داشت و جمع این علاقمندی ها باعث شد آرام آرام کارش در سینما را پیش بگیرد.
مسیر پیشرفت: حقیقی کارش در سینما را با منشی گری صحنه چند فیلم ادامه داد و سال 77 دستیار کیانوش عیاری در «بودن یا نبودن» شد. بعد از تجربه ساخت چند فیلم کوتاه، سال 84 پشت دوربین «عصر جمعه» قرار گرفت؛ فیلمی گزنده که چند سال در محاق بود و بعد از اکران تحسین برخی منتقدان را به همراه داشت.
وضعیت کنونی: حقیقی کارگردان مستعدی است اما بعد از «عصر جمعه» به تلویزیون آمد و دو فیلم تلویزیونی ساخت. مستند «شور زندگی» دیگر تجربه تازه او در تلویزیون است.
شالیزه عارف پور
شروع فعالیت: 1367
با چه حرفه ای شروع کرد؟ شالیزه عارف پور فعالیتش در سینما را با یک نقش کوتاه در «روز باشکوه» آغاز کرد. بعد از آن همکاری اش با کیانوش عیاری را در قامت منشی صحنه «دو نیمه سیب» ادامه داد.
مسیر پیشرفت: عارف پور در ادمه به عنوان منشی صحنه در کنار کارگردان هایی مطرح مثل داریوش مهرجویی، مهدی فخیم زاده، ابراهیم حاتمی کیا و رخشان بنی اعتماد فعالیت کرد. بعد از آن دستیار محمدرضا هنرمند در «مرد عوضی» شد. این تجربه دو بار دیگر تکرار شد تا اینکه عارف پور کسوت کارگردانی بر تن کرد. او «حیران» را به تهیه کنندگی رخشان بنی اعتماد ساخت و سال 87 برای نخستین بار در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلم به تأسی از نگاه بنی اعتماد مضمونی اجتماعی دارد.
وضعیت کنونی: عارف پور قصد دارد به زودی پشت دوربین یک فیلم معمایی قرار بگیرد.
گردآوری بیوگرافی آکاایران
