چه طور هسته مرکبات را سبزه عید کنیم؟ | خانه داری

جای اینکه گندم و عدس برای سال نو سبز کنیم، می توانیم از دانه مرکبات، خرما و بلوط استفاده کنیم که در آن صورت به جای یک ظرف سبزه، نهالی خواهیم داشت که دورانداختنی نیست و می تواند به رشد خود ادامه دهد .
به جای سبز کردن گندم وعدس از دانه مرکبات استفاده کنیم
تا شب عید هرچه بتوانند می فروشند و آنچه باقی می ماند یکراست روانه سطل زباله می شود. سرنوشت سبزه های به فروش نرفته همین است. بعد از تحویل سال دیگر به کار کسی نمی آیند. همان ها هم که به فروش می رسند البته روز 13 فروردین سرنوشتی مشابه پیدا می کنند، با این تفاوت که آنها را به آب روان می سپارند تا بلا و بیماری را از خانه دور کند.
سم کهن قرن هاست پابرجاست. حالا اما گروه هایی در تلاشند شیوه ای دیگر را جایگزین رسم پیشین کنند؛ شیوه ای که هدر رفت منابع را به حداقل می رساند و حتی به زعم آنها به سود محیط زیست است. نه به سبز کردن غلات و حبوبات، از جمله این راهکارهاست. طبق برآوردها هرسال حدود 60 میلیارد ریال با احتساب مواد اولیه و آب شیرین مصرفی، برای تهیه سبزه عید ایرانیان هزینه می شود. بعضی گروه های زیست محیطی پیشنهاد می دهند جای اینکه گندم و عدس برای سال نو سبز کنیم، می توانیم از دانه مرکبات، خرما و بلوط استفاده کنیم که در آن صورت به جای یک ظرف سبزه، نهالی خواهیم داشت که دورانداختنی نیست و می تواند به رشد خود ادامه دهد و حتی چند صد سال عمر کند و یادگار خوبی برای آیندگان باشد. این چیزی است که در کانال های تلگرامی و سایت های این گروه های زیست محیطی دیده می شود.
بعضی ها از این شیوه استقبال کرده اند و برخی هم آن را نوعی مته به خشخاش گذاشتن می دانند و معتقدند بین این همه اتلاف و اسراف منابع انرژی، حالا چرا باید به رسم دیرین پیله کنیم و آیا دیواری کوتاه تر از سین سفره نوروز پیدا نکرده ایم؟ عده ای از کارشناسان هم جدا از بحث فرهنگی و رسوم نوروز، اصولاً با کاشت نهال آن هم در شرایط بی آبی ایران موافق نیستند.

سبزه عید
این میان آنقدر نظرها متفاوت است که آدم می ماند کدام را بپذیرد و از کدام یکی چشم پوشی کند. واقعیت محتوم را اما همه می دانند. آب نداریم و این واقعیت آنقدر غیرقابل چشم پوشی و انکار است که گریزی از پذیرفتنش نیست.
فعال زیست محیطی معروف به پدر بلوط ایران از جمله کسانی است که سال ها مشغول بررسی روی سبز کردن دانه های گیاهی بوده است. او در گفت و گویی می گوید:« من روی سبز کردن دانه های مختلف از جمله سیب، مرکبات، خرما و آنچه سبز کردنی است کار کرده ام، حتی دانه جارو که بهترین سبزه را می دهد. کاری که فراخوان ها برای جلوگیری از کاشت گندم و حبوبات می کنند، کار خوبی است اما باید توجه داشت که هم سنت را حفظ کنیم و هم از هدررفت غلات و حبوبات جلوگیری کنیم. باید در این مورد روش درست را پیاده کنیم و اگر می گوییم جای سبزه، نهال می کاریم منظورمان این نیست که نهال را پای سفره هفت سین بگذاریم.
بهترین روش این است که از هسته های دور ریختنی و ظروف دور ریختنی استفاده کنیم. هسته های مرکبات مثل پرتقال و لیمو و نارنج و همچنین دانه خرما و آنچه بشود کاشت. نحوه کشت را هم مشخص کردیم. ما می توانیم با توجه به دستورالعمل، این دانه ها را بکاریم و سبزه زیبایی برای سفره خود داشته باشیم و بعد از سیزده هم هرکس می تواند هرجایی که مناسب دید، نهال را بکارد. حالا می توانند در حیاط خانه بکارند یا باغچه جلوی منزل یا پارک و هرجای دیگری. کافی است 4 تا 5 درصد اینها به درخت تبدیل شود. آنوقت تولید 60 درصدی اکسیژن و از بین رفتن گازهای سمی را خواهیم داشت. به این شکل است که ما می توانیم جایگزین کردن نهال را به جای سبزه عید نوروز داشته باشیم. هم از دانه های دورریختنی استفاده درست کرده ایم و هم از ظروفی مثل قوطی رب و امثال آن و به این شکل جلوی تخریب محیط زیست بوسیله آنها را گرفته ایم.»

کاشتن نهال مرکبات به جای سبزه عید
این می تواند راهکار خوبی باشد اما مخالفانی هم دارد. از آن جمله دکتر اسماعیل کهرم، بوم شناس و مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است که در گفت و گویی می گوید:«سنت نوروز از پدران ما به جا مانده و باید آن را زنده نگه داریم. اگر حساب کنیم که 20 میلیون خانواده ایرانی، هرکدام نیم کیلو گندم سبز کند، مگر چقدر می شود؟! هر کیلو گندم حدود 1500 تومان قیمت دارد و در کل مگر چه عددی می شود که ارزشش را داشته باشد یک رسم کهن را از بین ببریم؟
در ثانی اصلاً قیمتی هم داشته باشد، ما باید برای حفظ آداب و سنن مان هزینه کنیم. در همه جای دنیا هم برای حفظ آداب و رسوم هزینه می کنند. همین جشن هالووین را نگاه کنید؛ داخل کدوحلوایی را خالی می کنند و شمع جای آن روشن می کنند. می دانید چقدر کدو برای این کار حیف و میل می شود؟ با این حال کسی دست به این سنت نمی زند، یا همین ولنتاین. اگر این طور باشد که باید بگویند در ولنتاین چقدر شاخه گل سرخ هدر می شود و چقدر کارت باید چاپ شود. در مورد بقیه سنت ها هم همین است و ما می توانیم بگوییم هرکدامشان به هدررفت سرمایه منجر می شود اما به هرحال باید برای حفظ آنها هزینه کنیم و آنها را به فرزندانمان انتقال دهیم.
سبز کردن گندم و حبوبات هم سنتی است که از قدیم به ما رسیده. در قدیم می آمدند و در هر منطقه هفت خشت از خاک آن منطقه را برمی داشتند و روی یکی گندم، یکی جو، یکی ماش، یکی عدس و روی بعدی ها دیگر حبوبات را می کاشتند و هرکدام بهتر رشد می کرد، تصمیم می گرفتند آن سال همان را در منطقه بکارند تا محصول بهتری برداشت کنند. این فرهنگ از چنین جاهایی ناشی می شود و حیف است به آن دست بزنیم و از بین ببریمش.

کاشتن نهال مرکبات به جای سبزه عید
بهتر است جای این کار، در مورد خرید و فروش ماهی قرمز و لاک پشت فعالیت کنیم. یک ماهی قرمز می تواند تا 35 سال عمر کند ولی در خانه های ما با شرایط بد نگهداری 20 روز عمر می کند. بهتر است جلوی خرید و فروش گسترده این موجودات را بگیریم.»
فعال زیست محیطی و مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست اما مسأله را کلان تر می بیند:«ایرانیان سالانه حد ود 3 میلیون تن گند م را بد ون مصرف، هد ر می د هند . این د رحالی است که بخش قابل توجهی از گند م، پیش از تبد یل شد ن به نان، هد ر می رود. سالانه 4 هزار و 600 میلیارد تومان یارانه به نان تعلق می گیرد که حد ود 30 د رصد این یارانه صرف ضایعات آرد و نان می شود .
در این میان، اگر همه 22 میلیون خانواد ه ایرانی، از سبزه د ر هفت سین خود استفاد ه کنند که نمی کنند ، آن گاه زمینی به وسعت 1800 هکتار باید به کشت گند م سبزه هفت سین اختصاص یابد ؛ یعنی از 4 میلیون هکتار وسعت کشتزارهای گند م، کمتر از پنج صد م د رصد آن به سبزکرد ن سفره های هفت سین ایرانیان اختصاص د ارد . پرسش اصلی این است که چرا نگرانی و واکنش ما نسبت به این پنج صد م د رصد بیشتر از آن 30 د رصد است؟!
در مورد آبی که برای سبز کرد ن سبزه ها مصرف می شود هم رقم نیم میلیون مترمکعب ذکر شد ه، د ر صورتی که فقط د ر تهران به اند ازه آب پشت سد کرج، که معاد ل 400 برابر آن رقم است، آب بد ون محاسبه و پرد اخت آب بها هد ر می رود و د ر کل کشور بیش از 32 میلیارد متر مکعب پساب از د سترس خارج می شود و نیز د ر اثر ضایعات بخش کشاورزی بیش از 27 میلیارد متر مکعب آب هد ر می رود .»
چیزی به عید نمانده و چند روز دیگر پیاده روها پر می شود از بساط سفره هفت سین. خیلی ها هم هستند که خودشان دست به کار می شوند و همین روزهاست که سینی های سبزه را آماده کنند. اما پیشاپیش بحث های مجازی داغ است؛ عده ای مخالف سبزه و مدافع محیط زیست و عده ای هم مدافع سنن و به چالش کشیدن اعداد و ارقام طرف مخالف؛ مثل اینکه با این چند تن گندمی که می گویید هدر می رود، چقدر بربری یا دورریز نان می شود طبخ؟

نیم نگاه

فعال زیست محیطی:کاری که کمپین ها برای جلوگیری از کاشت گندم و حبوبات می کنند، کار خوبی است اما باید توجه داشت که هم سنت را حفظ کنیم و هم از هدررفت غلات و حبوبات جلوگیری کنیم. باید در این مورد روش درست را پیاده کنیم و اگر می گوییم جای سبزه، نهال می کاریم منظورمان این نیست که نهال را پای سفره هفت سین بگذاریم. بهترین روش این است که از هسته های دور ریختنی و ظروف دور ریختنی استفاده کنیم
بوم شناس و مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست:در همه جای دنیا هم برای حفظ آداب و رسوم هزینه می کنند. همین جشن هالووین را نگاه کنید؛ داخل کدوحلوایی را خالی می کنند و شمع جای آن روشن می کنند. می دانید چقدر کدو برای این کار حیف و میل می شود؟ یا همین والنتاین. اگر اینطور باشد که باید بگویند در والنتاین چقدر شاخه گل سرخ هدر می شود و چقدر کارت باید چاپ شود. به هرحال باید برای حفظ آنها هزینه کنیم و آنها را به فرزندانمان انتقال دهیم.

چه طور هسته مرکبات را سبزه عید کنیم؟
قدیمی ها معتقد بودند دانه گیاهان را نباید زبان زد تا سبز شود. برای احترام به عقیده قدیمی ها هم که شده هسته میوه را تروتازه از آن بیرون بیاورید و به مدت 48 ساعت توی آب خیس کنید. دانه هر مرکباتی را که می خواهید از هم جدا نگه دارید. بعد از این که 2 روزی از نگهداری دانه ها گذشت می توانید آنها را یا به صورت مستقیم توی خاک بگذارید یا برای راحتی کار پوستشان را بگیرید و بعد در دل خاک جا بدهید. اگر هم عجله دارید که همان طور مستقیم توی خاک بگذارید. فاقد خیس کردن و صبر کردن!

دانه ها را در مخلوطی از خاک گلدان، کودگیاهی و پرلیت بکارید. آن هم در ظرف هایی که روزنه های کافی برای تخلیه آب داشته باشد. دانه ها را به صورت مجزا – هر میوه در گلدانی جدا – در عمق 1 سانتی متری از خاک جا بدهید. اگر هم دوست داشته باشید می توانید یک ظرف مسطح بزرگ مانند سینی عمیقی را انتخاب کنید و تعداد بیشتری دانه در کنار هم قرار بدهید. فقط باید حواستان باشد بین هر دانه حدود 10 سانتی متر فاصله قرار بدهید.

روی دانه ها نایلون بکشید و آنها را در جایی بگذارید که نور غیرمستقیم دارا باشند. خاک باید همیشه مرطوب و نمدار باشد بنابراین لازم است تا جوانه زدن دانه ها حسابی حواستان به شرایط خاک باشد که یک وقت خشک نشود. معمولاً اگر کار را خوب انجام داده باشید و دما و نور محیط هم مناسب باشد بین 3 تا 5 هفته بعد اولین نشانه های سبز شدن دانه ها را می بینید. اینجاست که دیگر گیاه به نور مستقیم نیاز دارد. پس خیلی زود بساط آشنایی جوانه ها با خورشید را فراهم کنید!