شعر از خون جوانان وطن لاله دمیده نام هفتمین و مشهورترین تصنیف از مجموعه سرودههای میرزا ابوالقاسم عارف قزوینی متولد ۱۲۵۹ در قزوین است (درگذشت :دوم بهمن ۱۳۱۲ در همدان) می باشد. شهرت وی به دلیل اشعار، تصنیفها و البته فعالیت سیاسی او در دوران مشروطه است. این تصنیف با نامهای دیگری چون «خون جوانان وطن» «راز دل» و «هنگام می» نیز شناخته شدهاست.
آن چیز که از عارف قزوینی عیان می باشد و در سروده های او نیز می توان یافت تفکرات ملیگرایانه شدید او بوده ولی درباره مذهب او نمیتوان به قطعیت سخنی گفت، برخی او را مسلمان و برخی او را لائیک میدانند.
مضمون تصنیف از خون جوانان وطن لاله دمیده
این تصنیف ماندگار و شنیدنی علاوه بر متن ساده مضمون بسیار بلند و سنگینی دارد در واقع تصنیف عارف اشاره به افسانهای دارد که از قطرات خون سیاوش (یکی از قهرمانان شاهنامه)، گلهای لاله روئیدهاست. جالب است که مضمون این سرود و تصنیف زیبا با گذشت یکصدسال از تاریخ خلق آن، همچنان در نوشتارهای سیاسی دوران معاصر، مشاهده میشود.
عارف قزوینی در دیوان خود و در مقدمهای بر این تصنیف، آوردهاست:
« این تصنیف در دوره دوم مجلس شورای ایران در تهران ساخته شدهاست. بواسطه عشقی که حیدرخان عمواوغلی بدان داشت، میل دارم این تضنیف به یادگار آن مرحوم طبع گردد. این تصنیف در آغاز انقلاب مشروطه ایران بیاد اولین قربانیان آزادی سروده شده است »
همانطور که میدانید از وظایف اصلی ادبیات مقاومت، ستایش مبارزان و دلاورانی است که برای احیای دوباره ی جامعه ی خویش از خود گذشتگی و ایثار می کنند. همان هایی که از عزیزترین هدیه ی الهی که همان جان شیرین است می گذرند و برای زنده نگه داشتن آرمان های والای خویش که ریشه در اعتقاداتشان دارد پا به میدان می گذارند و تمام قد در برابر ظلم و بیداد ایستادگی می کنند.«منبع خبرگزاری فارس»
این تصنیف توسط چه کسانی اجرا شده است؟
گفته شده است که این تصنیف را برای اولین بار خود عارف خوانده است و خود نیز آهنگ آن را با یک سه تار نواخته است اما متاسفانه هیچ فایل صوتی که مربوط به آن باشد درحال حاضر یافت نشده است.از آن پس این تصنیف بارها توسط خوانندگان مختلف و در دوره های مختلف خوانده شده است. خوانندگانی چون: افتخار و زری امجد(۱۲۹۱)، عبدالله دوامی (۱۲۹۳) و عسگر عبدالله یف (در تفلیس و در همان سالها).
یکی از مشهورترین و زیباترین آثار ضبط شده مربوط به تصنیف از خون جوانان وطن لاله دمیده را می توان به اجرای حدود سال ۱۳۴۰ در برنامه رادیویی گلهای رنگارنگ و توسط الهه و با همکاری یک ارکستر ۵۰ نفره دانست. این اجرا بر اساس روایتهای شفاهی از اجرای خود عارف تنظیم شدهاست.
اما مشهورترین اجرای تصنیف از خون جوانان وطن که شاید شما نیز آن را شنیده باشید مربوط به اجرای استاد محمدرضا شجریان و همکاری گروه شیدا باشد که در سال ۱۳۵۱ اجرا گردیده است. همچنین در سال ۱۳۵۸ این اثر با تنظیم متفاوتی از فرامرز پایور و صدای محمدرضا شجریان بازخوانی گردید.
از دیگر اجراهای مشهور این اثر میتوان به اجرای سالار عقیلی، پریسا و حتی پرویز پرستویی اشاره نمود. « منبع ویکیپدیا »
دانلود اجراهایی که از این تصنیف ماندگار صورت گرفته است:
دانلود تصنیف از خون جوانان وطن استاد شجریان
دانلود تصنیف از خون جوانان وطن با صدای سالار عقیلی
دانلود تصنیف از خون جوانان وطن از علیرضا قربانی
دانلود از خون جوانان وطن لاله دمیده محمدرضا هدایتی mp3
متن کامل شعر از خون جوانان وطن لاله دمیده | عارف قزوینی
از خون جوانان وطن لاله دمیده
از ماتم سرو قدشان، سرو خمیده
در سایه گل بلبل از این غصه خزیده
گل نیز چو من در غمشان جامه دریده
چه كجرفتاری ای چرخ ،
چه بد كرداری ای چرخ
سر كین داری ای چرخ
نه دین داری ،
نه آیین داری ای چرخ
از اشك همه روی زمین زیر و زبر كن
مشتی گرت از خاك وطن هست بسر كن
غیرت كن و اندیشه ایام بتر كن
اندر جلو تیر عدو، سینه سپر كن
چه كجرفتاری ای چرخ ،
چه بد كرداری ای چرخ
سر كین داری ای چرخ
نه دین داری ،
نه آیین داری ای چرخ
از دست عدو ناله ی من از سر درد است
اندیشه هر آنكس كند از مرگ، نه مرد است
جان بازی عشاق، نه چون بازی نرد است
مردی اگرت هست، كنون وقت نبرد است
چه كجرفتاری ای چرخ،
چه بد كرداری ای چرخ
سر كین داری ای چرخ
نه دین داری ،
نه آیین داری ای چرخ
― عارف قزوینی