قطره آهن نوزاد، زمان مناسب مصرف

ویتامین‌ها را چه زمانی از روز باید به نوزاد داد؟ همراه با صبحانه؟ ناهار یا شام؟ یا مهم نیست هر وقت که وقت کردیم؟
ویتامینها با یکدیگر فرق دارد بسته به این دارد که چه نوع ویتامینی به کودک قرار است داده شود! اگر صحبت بر سر مولتی ویتامین (یعنی مکملی که همه نوع ویتامینی در آن به هم آمیخته) است، آنوقت بهترین زمان برای مصرفش معمولا صبح و همراه با اولین وعده‌ی غذایی‌تان است.چرا که ویتامین‌ها موادی مصنوعی هستند، و زمانیکه همراه با غذا و ویتامین‌های طبیعی مصرف شوند، بهتر جذب خواهند شد.
مصرف آنها در صبح هم، این شانس را برای کودک بوجود خواهد آورد، که مقدار بیشتری از ویتامین، در طول روز، و همراه با هر وعده‌ی غذایی که مصرف می‌کند، جذب بدنش شود.
کند شدن روند افزایش وزن، رنگ پریدگی پوست، بی اشتهایی، بی قراری و تحریک پذیری از علایم کمبود آهن است. می توانید بجز مکمل آهن، موادی مانند حبوبات: نخود، عدس و لوبیا، اسفناج، کلم بروکلی، نخود سبز و لوبیا سبز را به نسبت سن کودک در برنامه غذایی او بگنجانید.

قطره آهن را چه زمانی از روز باید به نوزاد داد؟ هر وقت که وقت کردیم؟
بهترین زمان برای دادن قطره‌ی آهن در فواصل میان شیردهی‌ها است. زیرا کلسیم شیر مانع جذب آهن میشود. پس بهتر است بلافاصله قبل یا بعد شیر خوردن آهن را به کودک ندهیم. اما ویتامین ث جذب آهن را افزایش می‌دهد پس دادن مرکبات مجاز در این رده ی سنی راهکار خوبی است.
به عقیده بسیاری از متخصصان قطره آهن را با معده خالی باید به کودک داد. اینکار ممکن است باعث معده درد کودک شود پس بهتر است قطره آهن کودک را در بین دو وعده غذایی قرار دهیم.
با مصرف مواد غذایی همچون سبزی های تیره مانند اسفناج(+1 سال)، حبوباتی نظیر لوبیا و عدس، تخم مرغ، زردآلود و انجیر خشک (+1 سال) و گوشت قرمز و ماهی می توان تا حد زیادی از خطر فقر آهن در کودکان و بزرگسالان، پیشگیری کرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
زمان دادن قطره آهن به نوزاد به شرایط مختلفی از جمله نارس بودن یا تغذیه نوزاد و علت تجویز قطره آهن بستگی دارد.
آهن یک ماده معدنی ضروری است که نوزادان و کودکان برای حفظ سلامتی و رشد همه جانبه خود به آن نیاز دارند. گلبول‌های قرمز خون حامل هموگلوبین هستند.
پروتئینی که اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌کند. بدن برای تهیه هموگلوبین نیاز به آهن دارد، همچنین آهن موجب قرمزی گلبول‌های خون می‌شود. اگر بدن به میزان کافی آهن در اختیار نداشته باشد، گلبول‌های قرمز کوچک و کم‌رنگ می‌شوند.
در این شرایط آن‌ها نمی‌توانند اکسیژن کافی را به اندام‌ها و ماهیچه‌های بدن منتقل کنند و موجب کم خونی می‌شوند.

علائم کمبود آهن
آهن ماده ضروری برای رشد مغز نوزادان و کودکان است. کودکانی که آهن کافی دریافت نمی‌کنند، فعالیت جسمی کمتر و رشد آهسته تری دارند. دیگر نشانه‌های کمبود آهن عبارتند از:
کند شدن روند افزایش وزن
رنگ پریدگی پوست
بی اشتهایی
بی قراری و تحریک پذیری

سن شروع و زمان دادن قطره آهن به نوزاد
نوزادانی که پس از ۳۸ هفته بارداری متولد می‌شوند، تا سن چهار ماهگی ذخیره آهن کافی دارند.
برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند: شیر مادر دارای مقادیر اندکی آهن است. به همین دلیل نوزادانی که منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌کنند، پس از چهار ماهگی در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند.
پزشکان توصیه می‌کنند این نوزادان به میزان ۱ میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز از مکمل آهن مایع استفاده کنند. این روند تا سن شش ماهگی نوزاد و شروع غذای کمکی ادامه دارد.
پس از شش ماهگی با توجه به میزان مصرف مواد غذایی غنی شده از آهن، پزشک میزان مورد نیاز مکمل آهن را تجویز می‌کند.
نوزادانی که علاوه بر شیر مادر از شیر خشک نیز تغذیه می‌کنند: اگر عمده تغذیه نوزاد در روز از شیر مادر است و تنها گاهی اوقات از شیر خشک غنی شده از آهن تغذیه می‌کند، طبق دستورالعمل داده شده برای نوزادانی که تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند رفتار کنید.
نوزادانی که تنها از شیرخشک تغذیه می‌کنند: برای این نوزادان، توصیه می‌شود از زمان تولد تا یکسالگی از شیرخشک غنی شده با آهن (دارای ۴ تا ۱۲ میلی گرم آهن) استفاده کنید.
نوزادان نارس: این نوزادان دارای ذخیره آهن کمتری نسبت به دیگران هستند؛ بنابراین نیاز به دریافت آهن بیشتری دارند. پزشک با توجه به شرایط جسمی نوزاد، میزان آهن مورد نیاز او را تعیین می‌کند.

مواد غذایی غنی از آهن
دو نوع مختلف آهن در مواد غذایی وجود دارد:
Heme iron: آهنی که به راحتی جذب بدن می‌شود. این نوع از آهن در گوشت یافت می‌شود.
Non-heme iron: آهنی که در منابع گیاهی مانند حبوبات، سبزیجات و غلات وجود دارد.
غذا‌هایی که سرشار از آهن هستند عبارتند از:
گوشت: شامل گوشت گاو، گوسفند، جگر، مرغ، بوقلمون و...
ماهی
تخم مرغ
غلات: شامل غلات غنی شده با آهن، نان غله کامل، نان غنی شده، ماکارونی و برنج.

دیگر منابع آهن عبارتند از
حبوبات: نخود، عدس و لوبیا.
سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، کلم بروکسل، نخود سبز و لوبیا سبز.
برای کمک به جذب آهن در بدن بهتر است که این مواد غذایی با میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین C، مانند پرتقال، گوجه فرنگی و فلفل قرمز مصرف شوند.
برای نمونه غلات صبحانه غنی شده با آهن را با برش‌های پرتقال، یا ماکارونی را با گوشت و سس گوجه فرنگی سرو کنید.

شیر گاو و آهن
شیر گاو یا پاستوریزه منبع مناسبی برای جذب آهن نیست. حتی اگر شیر گاو به اندازه شیر انسان آهن داشته باشد، بدن نمی‌تواند آن را جذب کند.
پیش از شروع دادن شیر گاو به نوزاد، به میزان کافی آهن از منابع دیگر غذایی به همراه ویتامین C به او بدهید. با توجه به توصیه پزشکان، دادن شیر گاو به نوزاد را تا ۹-۱۲ ماهگی او به تاخیر بیندازید.
نوشیدن زیاد شیر گاو زیاد می‌تواند منجر به کمبود آهن در نوزادان شود. (نوزادان پس از ۱۲ ماهگی می‌توانند تا ۵۰۰ میلی لیتر شیر گاو در روز مصرف کنند نه بیشتر!)

مواقع نیاز به دادن مکمل آهن
نوزادانی که پس از ۳۸ هفته بارداری متولد می‌شوند، تا چهار ماهگی نیاز به مکمل آهن ندارند.
نوزادانی که از شیرخشک غنی شده با آهن تغذیه می‌کنند، نیاز به دریافت مکمل آهن ندارند.
نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، بایستی مکمل آهن مصرف کنند. انتخاب نوع مکمل، دوز و مدت زمان مصرف به وزن تولد و رژیم غذایی آن‌ها بستگی دارد. پزشک اطلاعات لازم را در این خصوص در اختیارتان قرار می‌دهد.
کودکان بالای یک سال نیازی به مصرف مکمل آهن ندارند، مگر اینکه در رژیم غذایی آن‌ها به میزان کافی غذا‌های غنی از آهن نباشند. اگر در مورد کمبود آهن مصرفی کودکتان نگران هستید، حتما با پزشک او مشورت کنید.

نکاتی برای زمان دادن قطره آهن به نوزاد
بهتر است قطره آهن را با معده خالی به نوزاد بدهید (حدود ۱ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از غذا). برای جلوگیری از دل درد در برخی از کودکان، می‌توانید قطره آهن را همراه با غذا به آنها بدهید.
ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند. قطره آهن را با یک لیوان آب پرتقال یا ماده غذایی دیگری که غنی از ویتامین C است، به نوزاد بدهید.
از زمان مصرف قطره آهن تا ۲ ساعت پس از آن به کودک شربت آنتی اسید، شیر یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار ندهید. نوشیدن این مایعات جذب آهن را متوقف می‌کنند.
مصرف قطره آهن ممکن است باعث سوزش سر دل، حالت تهوع، اسهال، یبوست و دل درد شود. به همین دلیل بهتر است کودک در طول روز مایعات زیادی بنوشد و میوه و سبزیجات کافی مصرف کند.
برای تقویت ذخیره آهن در بدن کودک باید چندین ماه متوالی (به مدت ۳ تا ۶ ماه) مکمل آهن مصرف کند.

عوارض جانبی
در موارد اندکی مصرف شیرخشک‌ها، سرلاک‌ها یا غذا‌های غنی شده آهن باعث بروز مشکلاتی در دستگاه گوارش مانند یبوست در نوزادان یا کودکان نوپا می‌شود.
عوارض جانبی رایج مصرف مکمل‌های آهن عبارتند از:
دل درد
حالت تهوع
اسهال
یبوست
سیاه شدن رنگ مدفوع
بیشتر کودکان بعد از چند هفته مصرف مکمل آهن به آن عادت می‌کنند و دیگر عوارض یاد شده را نشان نمی‌دهند.

مکمل آهن و لک دندان‌ها
یکی از مشکلات جانبی مصرف مکمل‌های آهن ایجاد لک سیاه روی دندان‌های نوزادان و کودکان است.
متخصصان توصیه می‌کنند که پس از مصرف مکمل آهن دندان‌های کودک را با دستمال تمیز مرطوب پاک کنید تا لک دائمی روی دندان‌ها ایجاد نشود.
از سوی دیگر برخی شرکت‌های دارویی نیز مکمل‌هایی به بازار عرضه کرده اند که ادعا می‌کنند باعث سیاه شدن دندان‌های کودکان نمی‌شوند.
مکمل‌های آهن سیدرال (Sideral) و فرامکس (FeraMAX) از این دسته اند.

یادآوری
مصرف مکمل‌های آهن مدفوع کودک را به رنگ سبز مایل به خاکستری یا سیاه در می‌آورد و کاملا طبیعی است.
مکمل‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه دارید. مصرف زیاد آهن موجب مسمومیت کودکان می‌شود و بسیار خطرناک است.

مشورت با پزشک
با توجه به تمام مواردی که گفته شد، پیش از دادن هر گونه مکمل به نوزاد، با پزشک او مشورت کنید تا بهترین زمان دادن قطره آهن به نوزاد را تعیین و دوز روزانه او را مشخص کند.

مبارزه با فقر آهن در کودکان با برنامه غذایی مناسب
در کودکان بزرگ‌تر، مصرف غذاهای غنی شده از آهن به همراه منابع غذایی دارای ویتامین C به جبران کمبود آهن کمک می کند. از جمله مواد غذایی سرشار از آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مصرف گوشت بدون چربی
گوشت قرمز از جمله گوشت گوسفند، مرغ، گاو و بوقلمون سرشار از آهن هستند. در هنگام درست کردن غذا برای کودک دقت کنید که چربی گوشت را جدا کنید چرا که چربی فاقد آهن است و برای سلامت کودک مضر است.

استفاده از غلات غنی شده در وعده صبحانه
غلات غنی شده مانند بلغور جو دوسر از غذا هایی است که تمام آهن مورد نیاز روزانه کودک را در یک وعده غذایی تامین می کند.
چند بار در هفته این صبحانه را برای کودک خود فراهم کنید تا مطمئن شوید که آهن مورد نیاز خود را دریافت کرده است.

مصرف حبوبات
اگر کودکتان از گوشت خوشش نمی آید و نمی خورد، می توانید به جای آن از حبوبات استفاده کنید.
حبوبات سرشار از مواد معدنی مغذی مثل آهن است. در صورتی که مقداری برنج نیز به همراه حبوبات برای کودک درست کنید، یک وعده غذایی کامل حاوی ویتامین و آهن برای کودک خود فراهم کرده اید.

اسفناج و بروکلی
سبزیجات دارای برگ تیره مثل اسفناج و کلم بروکلی سرشار از ویتامین و آهن هستند. بهتر است در وعده های غذایی مختلف کودک مقداری از این سبزیجات نیز استفاده کنید تا از فقر آهن در کودک پیشگیری کنید.

استفاده از میوه های خشک شده
میوه های خشک شده مثل کشمش سرشار از آهن هستند و بچه ها نیز معمولا از خوردن آن ها لذت می برند.
در صورتی که این میوه ها را به عنوان میان وعده به کودک بدهید هم از فقر آهن و هم از یبوست در کودک پیشگیری می کنید.

سیب زمینی با پوست
در صورتی که برای کودک تان سیب زمینی درست می کنید پوست آن را جدا نکنید.
چرا که بیش تر آهن سیب زمینی در پوست آن است. سیب زمینی یک منبع سرشار از ویتامین C نیز هست پس مصرف آن به جذب بالای آهن کمک بسیار می کند.