کاشت جوز هندی و تکثیر آن و شناخت شرایط لازم برای رشد و نگهداری این درخت

جوزهندی درختی گرمسیری بوده که در نواحی پرباران هر دو نیمکره جهان رویش دارد. امروزه این درخت در کشورهایی مانند اندونزی، جزایر آنتیل ، هندوستان بیشتر تحت کشت می باشد. برای باردهی این درخت بین ۵ تا ۸ سال باید صبر کنید اما در عوض بین ۳۰-۷۰ سال می توانید از محصول آن بهره ببرید. قابل ذکر است از هسته میوه  این درخت ادویه ای با رایحه معطر و تند به نام جوز هندی یا جوزبویا استخراج می شود که در آشپزی و طب سنتی بسیار پرطرفدار است.

آشنایی با شرایط کاشت درخت جوز هندی

جوز هندی یا جوزبویا با نام علمی  Myristica fragrans درختی همیشه سبز و دوپایه از خانواده Myristicaceae می باشد. این درخت بومی جزایر ادویه اندونزی(ملوکاس) بوده و به صورت عمده در این منطقه و هند غربی تحت کشت قرار می گیرد. البته در در برخی مناطق گرمسیری نظیر مالزی، اندونزی، هند، سریلانکا، آمریکای جنوبی چین و … نیز به صورت خودرو رشد می کند. ارتفاع این درخت بین ۸ تا ۱۰ متر گزارش شده و در شرایط بهینه ممکن است به ۱۸-۲۰ متر نیز برسد.

گلها زنگوله ای شکل و زردرنگ هستند. برگهای درخت بسیار شبیه برگ درخت نارنج بوده و به صورت متناوب، چرمی، ساده، موجدار، نوک تیز و بیضوی به رنگ سبز تیره روی شاخه های متعدد قرار گرفته و میوه آن نیز شبیه به میوه زردآلو بوده به این صورت که بعد از رسیدن، پوسته میوه به دو قسمت تقسیم می شود. درخت جوزبویا بین ۵ تا ۸ سالگی شروع به باروری نموده و متوسط حدود ۳۰ تا ۷۰ سال محصول دهی دارد.

از هسته میوه درخت جوز بویا به عنوان ادویه مورد استفاده قرار می گیرد. ادویه جوز هندی رایحه ای تند و مطبوع دارد که در آشپزی جزو مهمترین ادویه ها محسوب می شود. همچنین علاوه بر کاربردش در آشپزی در طب سنتی نیز دارای اهمیت ویژه ای بوده و از دانه و روغن آن برای درمان بیماریهای دستگاه عصبی یا گوارشی بهره می گیرند. در گذشته میوه جوز را نماد ثروت، شانس، سلامتی و وفاداری می دانستند.

در حال حاضر سالانه بیش از ۱۰ هزار تن جوزهندی تولید و  روانه بازار می شود. از جمله بزرگترین مصرف کنندگان این ادویه کشورهایی مانند آمریکا، اروپا، هند و ژاپن هستند. امروزه درخت جوزبویا به صورت تجاری در غرب هند مورد تکثیر قرار می گیرد. در ادامه با شرایط مورد نیاز برای کاشت درخت جوز هندی آشنا می شوید.

شرایط محیطی مورد نیاز برای کاشت جوز هندی

خاک

این درخت برای رشد به خاکی غنی از مواد آلی با بافت متوسط تا سنگین و شوری کم نیاز دارد. و در خاکی با زهکش خوب بهترین رشد را دارد. اسیدیته خاک نیز بین ۶-۷ باشد، البته قادر است PH حدود ۵.۵ تا ۷.۵ را نیز تحمل کند. در ضمن در خاک کم عمق عملکرد خوبی ندارد.

دما

جوز هندی به عنوان یک درخت گرمسیری طرفدار گرما می باشد اما نهالهای جوان برای رشد به مکانی روشن با سایه جزئی نیاز دارند. این درخت با دمای بالا سازگار بوده ولی چنانچه هنگام رشد فعال دما به صفر برسد احتمال از بین رفتن گیاه وجود دارد. در ضمن گیاه به وزش باد شدید حساس بوده و چنانچه در منطقه شما بادهای شدیدی می وزد محل مناسبی را برای کشت در نظر بگیرید.

آبیاری

 همانطور که قبلا اشاره شد جوز هندی برای داشتن بهترین رشد به خاکی با زهکشی خوب نیاز دارد. بنابراین طرفدار خاک مرطوب است. به جز فصول بارانی ، درخت جوز هندی به میزان آب کافی برای مرطوب نگه داشتن خاک و ریشه ها احتیاج دارد. و دوره خشکی  کمی را قادر است تحمل کند. این درخت در خاستگاه اصلی اش به طور کلی فصل خشکی را تجربه نخواهد کرد. اگر خاک اطراف درخت خشک باشد برگ و شاخه های درخت حالت پژمرده پیدا می کنند و نشانه این است که به آبیاری نیاز دارد. به این ترتیب اجازه ندهید خاک کاملا خشک شود. در ضمن می توانید از مالچ برای حفظ رطوبت خاک بهره بگیرید.

کاشت و  تکثیر جوز هندی

  بذور برای جوانه زنی باید تازه و مرطوب باشند و چنانچه انکان کاشت فوری ندارید می توانید دانه یا بذرها را از میوه جدا کرده و در کیسه پلاستیکی در بسته به مدت ۴۵ روز در یخچال نگهداری کنید تا قوه نامیه خود را از دست ندهند. چرا که احتمال دارد بذور در کمتر از یک هفته قدرت جوانه زنی خود را از دست دهند . قبل از کاشت بذور را به مدت ۲۴ ساعت در آب تمیز بخیسانید. 

سپس در گلدانی با زهکش مناسب در عمق حدود ۲-۲.۵ سانتی متری خاک کاشته و در دمای ۲۵-۳۰ درجه سانتی گراد قرار دهید. خاک باید همواره مرطوب و نه غرقابی باشد. بعد از حدود ۳۰ روز یا کمی بیشتر بذرها جوانه می زنند. بعد از اینکه جوانه های جوزهندی را مشاهده کردید نهال جوان را در محیطی سایه دار ولی گرم و مرطوب قرار دهید و در ضمن گلدان در مکانی قرار بگیرد که در طی روز بین ۴ تا ۶ ساعت نور خورشید را دریافت کند. به طور منظم نهال را آبیاری کنید و گلدان را هر روز ۱۸۰ درجه چرخانده تا نهال به سمت نور خم نشود.

با بزرگ شدن نهال گلدان خود را تعویض کنید و بعد از اینکه برای کشت در زمین آماده شد آن را در فواصل ۱۰-۱۲ متری از یکدیگر در خاک قرار دهید. این درخت بین ۵-۸ سالگی به محصول دهی می رسد. از نشانه های رسیدن میوه این است که پوست سخت آن شروع به شکاف برداشتن می کند.شاید زمان باردهی کمی طولانی به نظر برسد اما می توانید بین ۳۰-۷۰ سال از میوه های آن بهره بگیرید.

در ضمن این درخت دو پایه بوده(پایه نر با گلهای نر و پایه ماده با گلهای ماده) و برای بارروی نیاز است از هر دو پایه در مزرعه یا باغچه خود داشته باشید البته در برخی درختان گل های نر و ماده روی پایه حضور دارند. برای تکثیر جوزبویا از راه بذر نیاز است ۵۰ درصد نهال های بذری نر و ۵۰ درصد ماده باشد و از آنجا که روشی برای تشخیص درخت نر از ماده تا قبل از باردهی وجود ندارد بهترین روش تکثیر استفاده از پیوند است. البته از خوابانیدن هوایی هم برای تکثیر می توان بهره برد.