برترین‌ها: افت تقاضای جهانی نفت به دلیل شیوع شتابان ویروس کرونا در سراسر جهان موجب شد تا قیمت جهانی هر بشکه نفت پایه برنت دریای شمال طی یک ماه گذشته از حدود ۵۹ به ۲۷ دلار در جریان معاملات بازارهای جهانی سقوط کند. رخدادی که بهای هر گالن بنزین را در مبادلات بین‌المللی به ۱۶ سنت رسانده بود.
اما با وجود افزایش قیمت جهانی نفت برنت، قیمت هر لیتر بنزین در بازارهای بین‌المللی افزایش یافت.
شاید مهمترین اتفاق سال ۹۸ در آبان ماه رقم خورد. زمانی که از ساعت صفر ۲۴ آبان ماه بنزین سهمیه بندی شد و قیمت آن نیز افزایش یافت. از روز ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۸، قیمت بنزین سهمیه‌ای با رشد ۵۰ درصدی به ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد با رشد ۲۰۰ درصدی به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. آخرین باری که دولت قیمت بنزین را افزایش داده بود به سال ۱۳۹۴ باز می‌گشت که بنزین تک نرخی شد و به هزار تومان افزایش یافت.
بنابر آخرین گزارش منتشر شده در «یورونیور» قیمت جهانی هر لیتر بنزین بر اساس نرخ ۴۲۰۰ تومانی دلار مرجع معادل ۷۱۴ تومان، بر مبنای نرخ دلار سامانه نیما (۱۳۶۰۰ تومان) برابر با دو هزار و ۳۱۲ تومان و در نهایت بر اساس نرخ دلار آزاد ۱۶ هزار تومانی دو هزار و ۷۲۰ تومان است.
همزمان با سقوط قیمت جهانی نفت و آغاز جنگ قیمتی میان روسیه و عربستان، آژانس بین المللی انرژی نیز پیش‌بینی کرده که تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ به حد کم سابقه‌ای کاهش یابد. بر همین اساس، بانک سرمایه گذاری گلدمن سکس برآورد کرده که قیمت جهانی نفت همچنان در سطح فعلی باقی خواهد ماند.
دولت، آبان ماه گذشته به بهانه ارزان بودن قیمت بنزین در ایران بهای نوع یارانه ای آن را به ۵۰ درصد و قیمت بنزین آزاد را ۲۰۰ درصد افزایش داد.
با گران‌تر شدن قیمت بنزین در ایران نسبت به بازارهای جهانی، امکان قاچاق و سود ارزی ناشی از آن از میان رفته اما بار مالی تامین بنزین یارانه‌ای و کمک‌های نقدی مصوب برای کاهش تبعات گرانی بنزین بر دوش دولت ایران باقی مانده است.
برابری قیمت بنزین فوب خلیج فارس با قیمت بنزین در ایران چه مزایایی دارد؟
پس از آن که نشست اخیر اوپک و غیراوپک در اواسط اسفندماه سال جاری با کارشکنی روس‌ها به توافق خاصی نینجامید و پس از آن نیز عربستانی‌ها اعلام کردند که میزان تولید نفت خود را افزایش خواهند داد، قیمت نفت به حدود ۳۰ دلار سقوط کرد و همین عامل باعث شد تا قیمت بنزین فوب خلیج فارس از حدود ۳۸ سنت پیش از نشست اوپک به حدود ۲۰ سنت در روز‌های اخیر برسد؛ هر چند برای ایران خبر کاهش قیمت نفت، خبر خوبی نیست، از سوی دیگر این کاهش قیمت نفت باعث شده است تا قیمت بنزین فوب خلیج فارس به قیمت بنزین در ایران نزدیک شود. در حال حاضر، با توجه به قیمت دلار در بازار آزاد، قیمت هر لیتر بنزین آزاد در کشور به حدود ۲۰ سنت و قیمت هر لیتر بنزین سوپر به حدود ۲۵ سنت رسیده است.
نبود اختلاف قیمت بنزین بین ایران و سایر کشورهای همسایه قطعا انگیزه های قاچاق بنزین را به شدت کاهش خواهد داد.
از سوی دیگر با نزدیک شدن قیمت بنزین فوب خلیج فارس به قیمت بنزین ایران، هم اکنون بهترین موقعیت ایجاد شده است تا به گفته کارشناسان قیمت بنزین شناورسازی شود. باید اعتراف کرد که افزایش قیمت بنزین که همواره به عنوان یک راهکار جهت جلوگیری از قاچاق این سوخت و کاهش مصرف آن ارائه می شود، عملاً با افزایش نرخ تورم بی اثر بوده است؛ بنابراین، با در نظر گرفتن این موضوع کارشناسان بحث شناورسازی قیمت بنزین را مطرح کرده اند؛ بحثی که در سال ۱۳۹۴ نیز مطرح شد و در سال های اخیر نیز ادامه داشته است.
مقصود از شناورسازی این است که قیمت بنزین در ایران نیز وابسته به قیمت های جهانی این سوخت باشد و با کاهش آن کاهش و با افزایش آن افزایش یابد. این کار حداقل هم اکنون که بنزین دو نرخی داریم می تواند برای بنزین با نرخ آزاد اجرایی شود و به تدریج با توسعه اقتصادی و حمایت از قشرهای آسیب پذیر، به سمت بنزین تک نرخی بر مبنای نرخ فوب خلیج فارس حرکت کنیم.
البته باید ملاحظات پیرامون آن را نیز دید. به عنوان نمونه با نزدیک شدن قیمت بنزین به نرخ های جهانی به هر صورت باید در دستمزدها و سایر قیمت ها نیز بازنگری هایی انجام شود. (نکته ای که همواره از سوی مردم بیان می شود و خواستار واقعی شدن دستمزدها در کنار واقعی شدن قیمت ها به نرخ جهانی هستند.)
خوبی شناورسازی این است که قاچاق تا حد امکان کاهش خواهد یافت و دولت می تواند از این موقعیت برای صادرات بنزین استفاده کند. همچنین پرداخت یارانه های پنهان به بنزین نیز تا حد امکان کاهش خواهد یافت و این می تواند به کاهش کسری بودجه دولت کمک کند.
