عمل سرکلاژ ( دوختن دهانه رحم در بارداری) چیست و چه زمانی پزشک آن را پیشنهاد می‌دهد؟

یکی از مهمترین عملهای جراحی که برخی از خانمهای باردار باید به ناچار آن را انجام دهند، عمل سرکلاژ (cerclage) یا دوختن دهانه رحم است. برخی از خانم‌ها به علت داشتن مشکلاتی در ناحیه رحم، قادر به نگه داشتن جنین خود نیستند و ممکن است با افزایش وزن جنین، دهانه رحم آن‌ها باز شود و جنین خود را از دست بدهند. در برخی دیگر از خانمها، دهانه رحم توانایی تحمل فشار ناشی از بزرگ شدن جنین و کیسه آب و جفت را ندارد و ممکن است خود به خود باز شود و زایمان زودرس انجام گیرد و یا سقط جنین اتفاق بیفتد. در چنین مواقعی عمل سرکلاژ رحم توصیه می‌شود.

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست موضوعی زیر به موضوع دلخواه خود برسید.

عمل سرکلاژ چیست؟

در خانم‌هایی که دچار نارسایی دهانه رحم هستند، قسمت انتهایی رحم که به واژن ختم می‌شود، به کمک بخیه دوخته می‌شود تا با بسته شدن دهانه رحم، از تولد نوزاد نارس جلوگیری شود. هنگامی که رشد نوزاد کامل شد، حدودا در هفته ۳۷ بارداری، این بخیه‌ها کشیده می‌شوند و معمولا تا قبل از تولد نوزاد از بین می‌روند. اگر پزشک متخصص زنان تشخیص دهد که دهانه رحم زن باردار در معرض خطر باز شدن است، باید عمل سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم انجام شود. معمولا اولین جنینی که به علت این مشکل سقط می‌شود، سن حاملگی بالاتری نسبت به جنین‌های بعدی دارد، یعنی در هر بار حاملگی وضع بدتر می‌شود.

 انواع سرکلاژ:

از مهم‌ترین انواع عمل سرکلاژ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- mcdonald stitch

در این نوع سرکلاژ، مادر می تواند زایمان طبیعی انجام دهد.

2-shirodkar stitch

در این نوع سرکلاژ ممکن است مادر بتواند زایمان طبیعی انجام دهد و در غیر این صورت باید تحت جراحی سزارین قرار بگیرد.

 3- abdominal stitch

هنگامی که طول گردن رحم کوتاه باشد و یا آسیب ببیند، بافت کافی برای انجام عمل سرکلاژ وجود ندارد و از این روش استفاده می‌شود. در abdominal stitch، برشی در ناحیه شکم مادر ایجاد می‌کنند و قسمت‌های بالا و پایین دهانه رحم را به هم متصل می‌کنند. مادرانی که با این روش تحت عمل سرکلاژ قرار می‌گیرند، تنها از طریق سزارین می‌توانند زایمان کنند.

 4-lash cerclage

 سرکلاژی است که قبل از باردار شدن انجام می‌گیرد و مادرانی که با این روش عمل سرکلاژ انجام میدهند تنها از طریق سزارین می‌توانند زایمان کنند.

 چرا عمل سرکلاژ انجام می‌گیرد؟

قبل از بارداری، دهانه رحم بسته و سخت است. در دوران بارداری، دهانه رحم به تدریج نرمال می‌شود، طولش کم می‌شود و برای آماده سازی برای زایمان گشاد می‌شود. اگر دهانه رحم شما ناقص یا ضعیف باشد، به زودی باز می‌شود. در نتیجه، ممکن است سقط جنین یا زایمان زودرس را تجربه کنید. در صورت بروز موارد زیر، پزشک ممکن است در دوران بارداری سرکلاژ دهانه رحم را برای پیشگیری از زایمان زود هنگام توصیه کند:

• سابقه یک یا چند مورد از تلفات حاملگی سه ماهه دوم در ارتباط با گشادن شدن بدون درد دهانه رحم و در غیاب درد زایمان یا افتادگی جفت.
• سرکلاژ قبلی به دلیل گشاد شدن بدون درد دهانه رحم در سه ماهه دوم بارداری
•  تشخیص گشاد شدن بدون درد دهانه رحم در سه ماهه دوم پس از معاینه فیزیکی

سرکلاژ دهانه رحم برای افرادی که در معرض خطر زایمان زودرس قرار دارند مناسب نیست. در صورت وجود موارد زیر، پزشک انجام عمل سرکلاژ دهانه رحم را توصیه نمی‌کند:

•  خونریزی واژینال
• زایمان زودرس
• عفونت داخل رحمی
• پارگی زودرس غشاء - زمانی که کیسه آمنیوتیک (غشاء پر از مایعی که کودک را در دوران بارداری احاطه کرده است) نشت می‌کند و یا قبل از هفته ۳۷ بارداری پاره می‌شود.
•  بارداری چند قلو
• غشاهای جنینی پرولاپس - بیماری که در آن کیسه آمنیوتیک از طریق باز شدن دهانه رحم نشت می‌کند.

حال اگر در طول حاملگی، دهانه رحم ضعیف و شل شود، فرد در معرض سقط جنین و یا زایمان زودرس قرار می‌گیرد. اگر پزشک متخصص زنان، مشکلات زیر را در زن بارداری مشاهده کند، برای او عمل سرکلاژ را پیشنهاد می‌دهد:

- اگر فرد بی‌دلیل زایمان زودرس، سابقه سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری و یا دو سقط بی‌دلیل در سه ماهه دوم بارداری داشته باشد.

- اگر در سونوگرافی هفته ۲۰ تا ۲۴ بارداری مشاهده شود که طول گردن رحم در خانمی کوتاه است؛ به خصوص اگر این خانم سابقه سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری داشته باشد.

 - اگر قبل از هفته ۲۴ بارداری، اتساع (باز شدن) دهانه رحم در خانمی دیده شود. این مورد، حالت اورژانسی برای انجام عمل سرکلاژ محسوب می‌شود، در غیر این صورت ممکن است به از دست دادن جنین منجر شود.

- اگر فردی دچار سقط‌های مکرر شود و با وجود استفاده از راه‌های درمانی و دارویی تحت نظر پزشک متخصص، باز هم مشکوک به سقط جنین باشد، انجام عمل سرکلاژ قبل از آمیزش به او توصیه می‌شود. اگرچه انجام این عمل قبل از آمیزش، قدرت باروری فرد را کاهش می‌دهد، اما در این خصوص متخصص مربوطه با در نظر گرفتن شرایط بیمار و سقط‌های مکرر او، تشخیص صحیح خود را خواهد داد.

  فواید انجام سرکلاژ

از مهم‌ترین فواید عمل سرکلاژ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- افزایش مدت زمانی که زن باردار بتواند جنین را در رحم خود نگه دارد.

- جلوگیری از زایمان زودرس

- کاهش میزان سقط جنین

- افزایش احتمال به دنیا آمدن نوزاد سالم و کامل

آماده شدن برای سرکلاژ دهانه رحم

از مهم‌ترین مراحل آماده سازی برای عمل سرکلاژ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- قبل از سرکلاژ دهانه رحم، پزشک سونوگرافی انجام می‌دهد تا علائم حیاتی نوزاد را بررسی کند و هرگونه نقص مادرزادی را از بین ببرد. پزشک ممکن است یک سواب از ترشحات دهانه بردارد یا آمنیوسنتز انجام دهد- روشی که طی آن برای بررسی عفونت نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک از رحم برداشته می‌شود. اگر عفونتی دارید که نیاز به آنتی بیوتیک دارد، در صورت امکان قبل از انجام سرکلاژ، درمان را کامل کنید.

- در حالت ایده آل، سرکلاژ دهانه رحم بین هفته ۱۲ تا هفته ۱۴ بارداری انجام می‌شود. با این حال، سرکلاژ دهانه رحم می‌تواند تا هفته ۲۴ بارداری نیز انجام شود. از انجام سرکلاژ دهانه رحم معمولا بعد از هفته ۲۴ بارداری اجتناب می‌شود، زیرا خطر پاره شدن کیسه‌های آمنیوتیک و زایمان زودرس وجود دارد. در برخی موارد، سرکلاژ دهانه رحم می‌تواند قبل از بارداری انجام شود.

- اگر پرولاپس غشاء جنین - وضعیتی که برای آمنیوتیک از طریق باز شدن دهانه رحم پیش می‌آید – دیده شود، پزشک سرکلاژ دهانه رحم را توصیه می‌کند.

- سرکلاژ دهانه رحم معمولا به عنوان یک روش سرپایی در مرکز بیمارستان یا جراحی تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می‌شود. اکثر روش‌های سرکلاژ دهانه رحم از طریق مهبل انجام می‌شود. اگر سرکلاژ واژینال نامناسب و یا دشوار باشد، این عمل ممکن است از طریق شکم انجام شود.

عمل سرکلاژ چگونه انجام می‌شود؟

در طول عمل سرکلاژ اتفاقات زیر رخ می‌دهد:

- در طول سرکلاژ دهانه رحم واژینال، پزشک یک اسپکولوم را به واژن وارد می‌کند و دهانه رحم را با زنجیرهای حلقه‌ای می‌گیرد. او ممکن است برای راهنمایی از سونوگرافی استفاده کند. 

- در عمل McDonald، پزشک با استفاده از نخ بخیه مخصوص دهانه رحم را می‌بندد.

- در عمل Shirodkar پزشک در حالی که دیواره‌های جانبی واژن را به سمت عقب می‌کشد، از فورسپس استفاده می‌کند تا دهانه رحم را به سمت خود بکشاند، سپس بر روی دهانه رحم بخیه‌های کوچکی ایجاد می‌کند. پس از آن، سوزن را با نوار از طریق برش برداشته و دهانه رحم را می‌بندد. پزشک ممکن است بافت‌هایی برای تغییر محل آسیب‌های واژن که تحت تاثیر برش قرار دارد ایجاد کند.

- در طول سرکلاژ دهانه رحم شکمی، پزشک شکافی بر روی شکم ایجاد می‌کند. او ممکن است رحم را بالا ببرد تا دسترسی بهتری به دهانه رحم داشته باشددر مرحله بعد پزشک از سوزنی برای قرار دادن نوار در اطراف گذرگاه باریکی که قسمت تحتانی رحم را به دهانه رحم شما متصل می کند استفاده می کند و دهانه رحم را میبندد. سپس رحم را به جای خود برمی‌گرداند و برش را می‌بندد. این روش همچنین می‌تواند توسط لاپاراسکوپی انجام شود.

نکات مهم بعد از عمل سرکلاژ

نکات و مراقبت‌های بعد از عمل شامل موارد زیر می‌شوند:

- پس از سرکلاژ دهانه رحم، پزشک سونوگرافی انجام می‌دهد تا سلامت جنین را بررسی کند.

- ممکن است بیمار لکه بینی، گرفتگی و ادرار دردناک را به مدت چند روز تجربه کند. استامینوفن برای درد یا ناراحتی توصیه می‌شود. اگر پزشک از بخیه‌ها برای تغییر محل قرارگیری بافت واژن، تحت تاثیر برش در دهانه رحم، استفاده کند ممکن است پس از گذشت دو تا سه هفته، بخیه برداشته شود.

- اگر شما سابقه سركلاژ دهانه رحم داشته باشید، بعد از بهبود بيهوشي، به احتمال زياد قادر به رفتن به خانه خواهيد بود. برای احتیاط بیشتر، ممکن است پزشک توصیه کند حداقل یک هفته از داشتن رابطه جنسی اجتناب کنید و بعد از آن از کاندوم در طول رابطه جنسی استفاده کنید.

- اگر سرکلاژ دهانه رحم انجام داده‌اید و دهانه رحم شما شروع به باز شدن کرده یا سونوگرافی نشان داده است که دهانه رحم شما کوتاه است، ممکن است لازم باشد در بیمارستان بمانید. به عنوان یک اقدام احتیاطی، پزشک ممکن است فعالیت بدنی و جنسی را تا هفته ۳۴ بارداری محدود کند.

- پزشک ممکن است توصیه کند هفته‌ای یک بار یا هر دو هفته یک بار به او مراجعه کنید.

برداشتن سرکلاژ دهانه رحم

- سرکلاژ دهانه رحم واژینال معمولا در حدود هفته ۳۷ بارداری یا در هنگام زایمان زودرس برداشته می‌شود.

- برداشتن سرکلاژ McDonald معمولا در مطب پزشک بدون بیهوشی انجام می‌شود در حالی که برای سرکلاژ Shirrodkar  نیاز به عمل جراحی در بیمارستان است. پس از برداشتن سرکلاژ می‌توانید فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیرید.

- اگر انتظار سزارین دارید و می‌خواهید در آینده دوباره باردار شوید بهتر است سرکلاژ  Shirodkar را انتخاب کنید. با این حال احتمال دارد سرکلاژ بر روی باروری شما تاثیر بگذارد. 

- اگر سرکلاژ شکمی داشته باشید، برای برداشتن سرکلاژ، باید یک شکاف شکمی دیگری ایجاد شود. در نتیجه، سزارین معمولا در هفته ۳۷ تا هفته ۳۹ بارداری توصیه می‌شود. کودک شما از طریق برش ایجاد شده در سرکلاژ زایمان می‌شود. در سزارین می‌توانید سرکلاژ را بردارید یا بگذارید برای بارداری بعدی بماند.

آیا نشانه هایی وجود دارد که بعد از سرکلاژ مشکل ساز شود؟

اگر علائم زیر را پس از سرکلاژ تجربه کردید، با پزشک خود تماس بگیرید:

•  انقباض یا گرفتگی 
• درد شکم یا پشت مشابه درد زایمان
• خونریزی واژینال
•  تب بیش از 37.8  درجه سانتی گراد، یا لرز
• تهوع و استفراغ
•  ترشحات بدبوی واژن 
• پاره شدن کیسه آب و یا نشتی آن

عوارض انجام سرکلاژ چیست؟

اگرچه این عمل برای برخی افراد لازم می باشد، اما همان طور که می دانید انجام هر عمل جراحی عوارضی دارد که بیمار باید از آنها مطلع باشد. عوارض احتمالی عمل سرکلاژ شامل موارد زیر می باشد :

•  زایمان زودرس
•  عفونت داخل رحمی
•  پارگی زودرس کیسه آب جنین
• پرولاپس و یا افتادگی کیسه آب جنین
•  بارداری چند قلویی
• سقط جنین به دلیل ناهنجاری های شدید جنینی
• عفونت
•  انقباضات رحم
• خونریزی واژینال
• پارگی دهانه رحم
• ناتوانی دهانه رحم در کوتاه یا باز شدن
•  تنگی گردن رحم
•  مجرای غیر طبیعی بین مثانه و واژن (فیستول مثانه)
•  پارگی رحم
• تب
• شل شدن بخیه
•  سقط جنین

- در نظر داشته باشید اگر در سه ماهه دوم دهانه رحم گشاد شده باشد ممکن است این مشکلات را تجربه کنید حتی اگر سرکلاژ دهانه رحم نداشته باشید.

- پس از انجام سرکلاژ دهانه رحم، اگر نشت مایعات از واژن دارید یا نشانه‌ای از پارگی زودرس نارس در غشاها دیده می‌شود بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. 

- قبل از بارداری، دهانه رحم در زنان حالت سفت و محکمی دارد. در اواخر بارداری سفتی دهانه رحم کاهش می‌یابد تا شرایطی فراهم شود که دهانه رحم حین زایمان باز شود و نوزاد به دنیا بیاید.

 میزان موفقیت سرکلاژ دهانه رحم چقدر است؟

میزان موفقیت کلی سرکلاژ دهانه رحم 80٪ است.

علائم دهانه رحم نامناسب چیست؟

از مهم‌ترین علائم دهانه رحم نامناسب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس فشار لگن
• کمر درد.
• گرفتگی خفیف در شکم
• تغییر در ترشحات واژن
•  خونریزی واژینال خفیف

 چه چیزی باعث ضعف دهانه رحم می شود؟

 ناهنجاری های مادرزادی رحم و ترومای قدیمی در دهانه رحم ناشی از کورتاژ بعد از سقط جنین.

زمان برداشتن سرکلاژ و نحوه انجام آن

 سرکلاژ دهانه رحم از نوع ترانس واژینال معمولا در حدود هفته 37 حاملگی یا در شروع زایمان زودرس برداشته می شود. سرکلاژ McDonald  معمولا در مطب پزشک بدون بیهوشی انجام می شود، اما سرکلاژ Shirodkar  باید در بیمارستان یا مرکز جراحی برداشته شود.

سوالات رایج شما درباره عمل سرکلاژ(دوختن دهانه رحم)

۱ -چه چیزی پس از جراحی سرکلاژ در انتظار شما است؟

زمان لازم برای بازیابی بستگی به نوع روش سرکلاژ دارد. پزشک می‌تواند به شما بگوید چه چیزی در انتظار شما است. برای جلوگیری از عفونت ممکن است بعد از سرکلاژ، آنتی بیوتیک ها تجویز شوند.

۲ - سرکلاژ در بارداری دوم چگونه است؟

اکثر زنانی که در یک حاملگی نیاز به سرکلاژ دارند، در حاملگی‌های آینده نیز به آن نیاز خواهند داشت.

۳ -بخیه سرکلاژ چقدر داخل بدن باقی می‌ماند؟

به طور کلی، بخیه در هفته ۳۷ بارداری حذف می‌شود، اما در صورت پارگی کیسه آب یا شروع انقباض نیز می‌توان آن را برداشت. بیشتر بخیه‌ها در مطب دکتر بدون هیچ مشکلی برداشته می‌شوند. این روش شبیه به گرفتن پاپ اسمیر است و ممکن است سبب خونریزی خفیف شود.

۴ -بعد از عمل سرکلاژ چه چیزی در انتظار بیمار است؟

 ممکن است چند ساعت یا یک شب در بیمارستان بمانید تا انقباضات زودرس یا درد زایمان مورد نظارت باشد.  بلافاصله پس از انجام این عمل، ممکن است خونریزی خفیف و گرفتگی خفیف داشته باشید که بعد از چند روز متوقف می‌شود. ممکن است بعد از آن، ترشحات واژینال افزایش یافته که ممکن است برای بقیه بارداری ادامه یابد.  برای جلوگیری از آلودگی یا زایمان زودرس ممکن است دارو مصرف کنید. برنامه ریزی کنید ۲-3 روز پس از انجام عمل در منزل استراحت کنید و از فعالیت فیزیکی اجتناب کنید.

۵ -جایگزین عمل سرکلاژ دهانه رحم چیست؟

اگر تغییرات در دهانه رحم بسیار دیر هنگام در بارداری دیده شود، یا اگر دهانه رحم در حال حاضر به طور قابل توجهی باز شده باشد، بهترین جایگزین استراحت مطلق است.

۶ - مصرف شیاف بعد از سرکلاژ چگونه است؟

بعد از انجام سرکلاژ اگر خونریزی و لکه بینی نداشتید، نیازی به استفاده از شیاف پروژسترون نیست، در صورت داشتن علائم زایمان زودرس پزشک تجویز میکند . شیاف مانند قبل از سرکلاژ استفاده میشود. 

7- خونریزی بعد از سرکلاژ طبیعی است؟

بعد از سرکلاژ لکه بینی به مدت کوتاه و مقدار جزیی ممکنه رویت بشه اما در صورت خونریزی، ترشحات عفونی و آبریزش باید به پزشک مراجعه کنید

8- نحوه خوابیدن بعد از سرکلاژ چگونه است؟

نحوه خوابیدن بعد از سرکلاژ مانند سابق است ، بهتره بعد از هقته 12 بارداری طاق باز نخوابید. پهلوی چپ بهترین حالت خوابیدن است. برای پهلو به پهلو شدن هم نیازی به برخاستن و نشستن نیست و تنها به آرامی جابجا شوید.

9 -بعد از سرکلاژ استراحت مطلق لازمه؟

تا دو هفته بعد از انجام سرکلاژ باید استراحت نسبی داشته باشید و نزدیکی ممنوع است . بعد از دو هفته در صورت نرمال بودن شرایط، نیازی به استراحت مطلق نیست و بصورت روتین به فعالیت ادامه می دهید و تنها مراقبت نسبی دارید.

- اگر عمل سرکلاژ را انجام دادید، به محض مشاهده نشت مایع از واژن خود، فورا به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید، زیرا ممکن است علامتی از پارگی زودرس کیسه آب جنین باشد. پارگی این کیسه قبل از هفته ۳۷ بارداری بسیار خطرناک است.

- گاهی با وجود دوختن دهانه رحم مادر، پزشک مجبور می‌شود در موارد اضطراری مادر را سزارین کند. لذا به زنانی که این عمل را انجام می‌دهند، توصیه اکید می‌شود که فعالیت‌های شدید خود را در طی روز کاهش دهند تا انقباضات رحمی و مشکلات بعدی برایشان ایجاد نشود. نقش استراحت در این زمینه آن‌قدر مهم است که حتی برای زنانی که با مشکل نارسایی دهانه رحم روبرو هستند و نمی‌توانند عمل سرکلاژ را انجام دهند، استراحت زیاد به آن‌ها توصیه می‌شود.