دعا و نیایش چقدر در درمان بیماری‌ها موثر است؟

به گزارش بهداشت نیوز، افزایش علاقه و توجه دانشمندان علوم پزشکی به تاثیر دعا در درمان بیماری‌ها از یک سو حاکی از دردمندی جسم و روان بشر به‌دلیل کمرنگ شدن ارتباط با پروردگار و تمایل فطری و باطنی برای بازگشت به سوی معبود است و از سوی دیگر، تغییر نظر پژوهشگران علوم پزشکی را که چنین فرصت و امکانی، یعنی استفاده از دعا و روحانیت برای درمان بیماری‌ها را بیش از این پذیرفتنی نمی‌دیدند، نشان می‌دهد.
حتی مجامع علمی غربی که اعتقادهای مذهبی در آنها نسبتا کمرنگ‌تر است، اخیرا مقاله‌هایی را منتشر و در آن اذعان کرده‌اند پزشک نمی‌تواند به باورهای مذهبی بیماران در درمان بیماری بی‌تفاوت باشد.

در مقابل به نظر می‌رسد سیستم‌های بهداشتی ما در زمینه استفاده از دعا در امر درمان بیماران و به‌طور کلی ارتقای سلامت افراد جامعه، برنامه جدی و رویکرد مبتنی بر شواهد ندارد. این درحالی است که آیات شریفه قرآن کریم و سخنان و توصیه‌های معنوی رسول مکرم اسلام (ص) و معصومان (ع) ما غنی‌ترین ذخایر در این زمینه هستند.
 
در صحیفه سجادیه، در دعای پانزدهم امام سجاد (ع) و نیایش آن حضرت هنگام بیماری، این‌گونه می‌خوانیم: «خدایا! شیرینی تندرستی را در من پدید آور و گوارایی سلامت را به من بچشان و چنان کن که چون از این بیماری به در روم، خود را به آمرزشت رسانم و بهبود حالم با گذشت تو از گناهانم پیوند خورد.»

علت غفلت از گنجینه معنوی و دعا در سیستم بهداشتی- درمانی ما شاید این باشد که رویکردهای درمانی ما عمدتا مبتنی بر سیستم پزشکی غربی است. مثلا در تعالیم اسلامی خود می‌بینیم که برای فردی که در حال مرگ است، توصیه‌ها و دعاهای خاص و حتی در مورد وضعیت قرارگیری بیمار، دستورالعمل‌های خاصی وجود دارد ولی در سیستم بهداشتی ما در حال حاضر، بیشتر توجه به داروها و اصول احیای قلبی- ریوی است. عنوان یکی از مقاله‌هایی که در زمینه دعادرمانی منتشر شده، «تاثیر حلقه دعا در بهبود یک نوزاد رو به موت» است. این گزارش در مورد نوزاد زودرسی بود که پس از مدتی بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان و موفقیت‌آمیز نبودن اقدام‌های درمانی و احیا، کشیش را بر بالین وی آوردند و کادر پزشکی و پرستاری و پدر و مادر نوزاد مشغول دعاکردن برای آرامش ابدی کودک شدند تا دستگاه‌های تنفس مصنوعی را از بدن طفل جدا کنند. به دنبال تشکیل این حلقه دعا، علایم بهبود در نوزاد ایجاد و پس از آن نیز وضعیت وی بهتر شد به‌طوری که در زمان چاپ این مقاله، کودک سالم و زنده بود.(اسپرینگر و ایچر، 1999)

یکی از نکته‌های جالب دیگری که در ادعیه ما به چشم می‌خورد، اشاره به گذاشتن دست در موضع بیماری و دعاخواندن بر آن است. این روش در تکنیک‌های جدید دعادرمانی به اسامی مختلف از جمله hand-on-techniques شناخته می‌شود.

جدیدترین منابع علمی نشان داده‌اند در روش‌های درمانی کمکی که درمانگر دست خود را روی عضو بیمار می‌گذارد و برای بهبود او دعا می‌کند، میادین الکترومغناطیس نبضی یا فرکانس بسیار پایین در کف دست درمانگر ایجاد می‌شود که با دستگاه‌های خاصی از جمله وسیله‌ای به نام squid قابل نمایش و مشخص شدن است. جالب این است که این طول موج‌ها در فرکانس‌هایی است که نقش درمانی آنها برای بافت‌های بدن قبل از این ثابت شده است. (اوشمن، 2000) این امر شاید یکی از دلایلی باشد که در تعالیم دینی ما توصیه شده قبل از خواندن دعا روی عضو بیمار دست بگذارند. (شیخ قمی، 1366)

یکی دیگر از جنبه‌هایی که در دعاهای ما زیاد به چشم می‌خورد، این است که در بیشتر دعاهایی که هنگام بیماری توصیه شده‌اند، فرد به پروردگار خود که تنها قدرت برتر و شفادهنده است، رجوع می‌کند و رسول اکرم(ص) و معصومان(ع) را واسطه این ارتباط قرار می‌دهد. فرد بیمار در این دعاها به ضعف و ناتوانی خود اعتراف می‌کند ولی در عین حال به خود یادآوری می‌کند بیماری و حتی مرگ آخر و نهایت زندگی نیست. این نکته‌ها نشان می‌دهد ادعیه رسیده به ما برای انسان معتقد به آنها، نوعی ابزار حمایتی برای برخورد و تحمل برای بیمار فراهم می‌آورد. در این شرایط، فرد با اعتراف به قدرت لایتناهی خداوند از وضعیت خود ناامید نمی‌شود و به خدا توکل می‌کند. این مکانیسم مقابله‌ای، به‌خصوص در افراد دچار بیماری‌های مزمن یا بیماری‌هایی که متاسفانه درمان قطعی شناخته‌شده‌ای ندارند، می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود ببخشد.

در مجموع می‌توان گفت ذخیره معنوی دعا و آداب یاد خداوند، به‌خصوص ادعیه‌ای که از زبان معصومان(ع) وارد شده و به ما رسیده، آنقدر عظیم است که بهره‌برداری نکردن از آن در بهبود بیماری‌ها و ارتقای سلامت، به قول یکی از دانشمندانی که در این زمینه تحقیق می‌کند، محروم کردن افراد از پتانسیل و نعمت محسوب می‌شود؛ همان‌گونه که پروردگار خود می‌فرماید: «ادعونی استجب لکم»