زخم پای دیابتی یک عارضه رایج از دیابت کنترل نشده بوده که از درهم شکستن بافت‌ها و لایه‌های زیرین پوست تشکیل می‌شود. این زخم‌ها بیشتر در زیر انگشتان بزرگ و برآمدگی‌های پا ظاهر شده و بر استخوان فرد نیز تاثیر خواهند گذاشت. همه افراد مبتلا به دیابت ممکن است دچار زخم پا شوند اما مراقبت کردن از پا می‌تواند به جلوگیری از این وضعیت کمک کند. درمان زخم پای دیابتی بسته به علت آن متفاوت می‌باشد، از این رو فرد باید بلافاصله پس از بروز زخم حتما به پزشک مراجعه کند، زیرا زخم‌های آلوده منجر به قطع عضو می‌گردند.
شناسایی و تشخیص علائم زخم پای دیابتی
یکی از اولین نشانه‌های زخم پای دیابتی، جاری شدن خون از پا و لک شدن جوراب یا کفش می‌باشد. التهاب غیرطبیعی، تحریک، قرمزی و بوی بد نیز از علائم اولیه زخم پای دیابتی به شمار می‌روند. به گزارش مجله پزشکی آسان طب از علائم قابل مشاهده و جدی زخم پای دیابتی، می‌توان به سیاه شدن بافت‌های اطراف زخم اشاره کرد که به دلیل جریان خون ناسالم در ناحیه اطراف زخم رخ می‌دهند. گانگرین جزئی یا کامل نیز می‌تواند در اطراف زخم ایجاد شده و منجر به بروز چرک‌های بد بو، درد و بیحسی شود. این وضعیت به علت عفونت ظاهر شده و منجر به نابودی بافت‌ها می‌گردد. علائم زخم پای دیابتی همیشه آشکار نبوده و گاهی اوقات تا زمانی که به عفونت منجر نشوند، قابل تشخیص نخواهند بود، بنابراین به محض بروز هر گونه تغییر رنگ پوست، به ویژه بافت سیاه رنگ و احساس درد در اطراف آن، حتما به پزشک مراجعه نمایید. پزشک معمولا جدیت زخم‌ها را بر اساس معیارهای 0 تا 3 قید شده زیر تشخیص خواهد داد:
- فاقد هر گونه زخمی است اما در معرض خطر می‌باشد.
- زخم بدون هیچگونه عفونتی وجود دارد.
- زخم‌ها عمیق بوده و در معرض مفاصل و تاندون‌ها قرار دارند.
- زخم‌های گسترده یا آبسه‌هایی از عفونت وجود دارد.
معرفی عوامل تشدید کننده زخم پای دیابتی
همه افراد مبتلا به بیماری دیابت، در معرض خطر زخم پای دیابتی قرار دارند که می‌تواند به علت‌های متعددی رخ دهد. برخی از عوامل، خطر ابتلا به این وضعیت را تشدید می‌کنند که در زیر به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:
- پوشیدن کفش‌های بی‌کیفیت یا کیفیت پایین
- بهداشت ضعیف (شستشو ندادن پاها به طور مرتب)
- اصلاح نادرست ناخن‌های پا
- مصرف الکل
- بیماری چشمی ناشی از دیابت
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- چاقی
- مصرف دخانیات
لازم به ذکر است که زخم پای دیابتی در مردان مسن شایع‌تر می‌باشد.
4 علت ایجاد زخم پای دیابتی
زخم‌های دیابتی به دلایل مختلفی رخ می‌دهند که شایع‌ترین آن‌ها در زیر آورده شده است:
1. گردش ضعیف خون:
گردش ضعیف خون از یک بیماری عروقی نشات گرفته که در آن جریان خون به طور موثر به پاها نخواهد رسید.
2. قند خون بالا (هیپرگلیسمی):
سطح بالای قند خون می‌تواند روند بهبود زخم پا را کاهش دهد، از این رو مدیریت میزان قند خون، امری مهم و ضروری محسوب می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 برای مبارزه با عفونت ناشی از زخم‌ها، زمان بیشتری را صرف می‌کنند.
3. آسیب عصبی:
آسیب عصبی یک وضعیت بلند مدت بوده که می‌تواند منجر به از دست دادن بیحسی کامل در پاهای فرد گردد. عصب‌های آسیب دیده ممکن است در ابتدا منجر به احساس سوزن شدن و درد در پاها شوند اما به مرور حساسیت به درد پا را کاهش می‌دهند، در نتیجه زخم‌های بدون درد منجر به بروز عفونت می‌گردند.
4. پای زخمی و تحریک شده:
زخم‌ها می‌توانند توسط جاری شدن خون از ناحیه آسیب دیده شناسایی شوند و یا اینکه به صورت یک توده که الزاما همیشه هم دردناک نیستند، ظاهر گردند.
توجه داشته باشید که خشکی پوست در بیماری دیابت بسیار شایع می‌باشد، از این رو ممکن است پای فرد بیشتر در معرض ترک خوردگی و علائمی مانند زخم، خونریزی، پینه و میخچه قرار بگیرد.
بررسی روش‌های درمان این وضعیت
برای جلوگیری از درد و زخم پا، از پای خود محافظت کنید، این عمل تخلیه کردن نامیده شده و برای همه انواع زخم‌های دیابتی مفید است. فشار و راه رفتن می‌تواند عفونت را بدتر کند و زخم را گسترش دهد. افرادی که دارای اضافه وزن هستند نیز باید بسیار مراقب باشند زیرا اضافه وزن می‌تواند موجب فشار بر روی پا شده و درد را به همراه داشته باشد. پزشکان ممکن است برای محافظت از پاها، موارد نامبرده شده زیر را توصیه کنند:
- کفش‌های دیابتی (مناسب برای افراد مبتلا به دیابت)
- تغذیه مناسب
- قرار دادن کفش در جایی به دور از آلودگی برای جلوگیری از پینه و میخچه پا
یکی از عوارض جدی زخم پای دیابتی، عفونت است و نیاز به درمان فوری دارد، البته درمان همه عفونت‌ها به یک شکل نمی‌باشد، از این رو معمولا بافت اطراف زخم به آزمایشگاه فرستاده شده تا مشخص شود کدام یک از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان این وضعیت به کار گرفته می‌شوند. اگر عفونت جدی باشد، ممکن است پزشک اشعه ایکس را برای یافتن علائم عفونت استخوانی به فرد توصیه کند. جلوگیری از عفونت زخم پای دیابتی با رعایت نکات زیر امکان پذیر است:
- شستشوی پا
- تعویض مکرر جوراب
- ضد عفونی کردن پوست اطراف زخم
- تعویض پانسمان برای خشک نگه داشتن زخم
پزشک همچنین ممکن است برای درمان زخم، آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدپلاکت‌ها و داروهای ضدانعقاد را تجویز کند. برخی از درمان‌های موضعی نیز برای درمان زخم پا وجود دارند که در این قسمت از مقاله به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- پانسمان حاوی نقره یا کرم سیلور سولفادیازین
- ژل و یا پلی آنزای متیل بیگانیاید (PHMB)
- پماد یا ژل‌های مخصوص
یکی دیگر از روش‌های درمان زخم پای دیابتی، جراحی می‌باشد. جراحی می‌تواند فشار موجود در اطراف زخم را کاهش داده و با اصلاح کردن استخوان یا از بین بردن ناهنجاری‌های پا به درمان زخم پای دیابتی کمک کند. در اکثر مواقع نیاز به عمل جراحی نیست، اما اگر هیچ روش درمانی به بهبود وضعیت کمک نکرد و یا حتی موجب پیشرفت عفونت نیز شد، جراحی می‌تواند برای جلوگیری از عفونت زخم و قطع عضو، بسیار کمک کننده باشد.
زمان مناسب جهت مراجعه به پزشک
افراد مبتلا به دیابت باید به محض بروز هر گونه زخم بر روی پاهای خود، به پزشک مراجعه کرده و به دنبال درمان زخم باشند، در غیر این صورت زخم‌ها عفونت کرده و در نواحی دیگر پا نیز گسترش می‌یابند. زخم‌ها اغلب توسط جراحی، قطع عضو یا جایگزین کردن پوست مصنوعی بر روی پوست آسیب دیده درمان می‌شوند.
