اگر شما در دوران بارداری به سر می برید یا تصمیم به باردار شدن گرفته اید حتما واژه کیسه آب جنین بارها به گوشتان خورده است و می دانید که اهمیت زیادی دارد. جنس مایعی که در این کیسه هست از آمنیوتیک می باشد که کاملا دور جنین را فرا گرفته است. در طول بارداری معمولا مشکلی برای این کیسه پیش نمی آید اما در اواخر بارداری باید مراقب باشید که قبل از زایمان این کیسه پاره نشود و مجبور به زایمان زودرس نشوید.

در این مقاله سعی کردیم تمام سوالات مربوط به مایع آمنیوتیک و هرچه باید در مورد آن بدانید را برای شما اومایی عزیز توضیح دهیم. پس تا پایان مطلب همراه باشید.

در این مقاله می خوانیم:

مایع آمنیوتیک

مقدار آب دور جنین یا همان مایع آمنیوتیک یکی از نگرانی های دیگر دوران بارداری مخصوصا در ماه های آخر بارداری است. زیرا مقدار مایع و کم و زیاد شدن مایع آمنیوتیک یا آمنیون در تعیین زمان زایمان و رشد جنین نقش دارد. پس بهتر است همه مامان های اومایی عزیز با مایع آمنیوتیک آشنا شوند.

مایع آمنیوتیک چیست و چه کاری انجام می دهد؟

در دوران بارداری، جنین در داخل یک کیسه مایع (کیسه آمنیوتیک) در رحم رشد می کند. دیواره کیسه آمنیوتیک از دو غشاء کوریونی و آمنیون تشکیل شده است. این غشاها جنین را در کیسه مایع آمنیوتیک خود حفظ می کنند. غشا معمولا در طول زایمان، زمانی که جنین آماده تولد است پاره می شود و مایع آن که مانند آبی غلیظ است خارج می شود. به این عمل پاره شدن کیسه آب می گویند.

وظایف مایع آمنیوتیک در رحم:

• جنین را در برابر ضربه هایی که به شکم شما وارد می شود محافظت می کند. (البته همیشه نمی تواند جلوی ضربه های خیلی شدید مثل تصادف یا زمین خوردن از چند پله را بگیرد.)
• به ریه ها و سیستم گوارش جنین کمک می کند تا بالغ شوند.
• جنین را در برابر عفونت محافظت می کند.

مایع آمنیوتیک چه رنگی است؟

این مایع رنگ خاصی ندارد و معمولا به حالت بی رنگ و شفاف تا نسبتا سفید خواهد بود و کاملا گرم و روان است و هنگام پاره شدن کیسه آب مانند آب دوش یا همان ادرار از واژن خارج می شود.

حجم مایع آمنیوتیک چقدر باید باشد؟

پس از مدتی که از بارداری گذشت و جنین کمی بالغ شد جنین برای تنفس و ادامه حیات مایع آمنیوتیک را می بلعد و از طریق ادرار آن را خارج کرده و بیشترش می کند. البته تغذیه رسانی و اکسیژن رسانی اصلی از طریق جفت انجام می شود. بنابراین این مایع دائما کم و زیاد می شود. ولی به طور کلی با پیشروی بارداری افزایش می یابد. در واقع در ابتدا مایع آمنیوتیک تنها چند میلی لیتر است، اما تا هفته سی و ششم بارداری به 800 تا 1000 میلی لیتر می رسد. از هفته سی و هشتم بارداری، مایع به تدریج شروع به کاهش می کند، تا زمانی که جنین آماده تولد شود.

حجم مایع آمنیوتیک بسته به سن و جثه جنین متفاوت است، اما طبق گزارشات و آمار پزشکی به طور کلی به شکل زیر تغییر می کند: 

• هفته 10 بارداری، حدود 30 سی سی 
• هفته 16 بارداری، حدود 200 سی سی
• و هفته 34 به بعد حدود 1000 سی سی 

تغییرات مایع آمنیوتیک و ناهنجاری های جنین

 در هفته 18 بارداری بیشترین مقدار مایع آمنیوتیک از ادرار جنین تولید می شود، بنابراین اگر مایع آمنیوتیک جنین خیلی کم شد، ممکن است ناشی از اختلالات کلیوی جنین باشد. همچنین اگر در اواخر بارداری، میزان این مایع نسبت به حد طبیعی خود تغییر کند و کم و زیاد شود باید دستگاه گوارش و تنفس جنین مورد بررسی قرار بگیرید.

علائم کم شدن آمنیوتیک و یا نشت مایع

اگر شکم یا جنین کوچک تر از حد انتظار باشد، پزشک نسبت به سطح مایع آمنیوتیک مشکوک می شود و سطح آن را بررسی می کند. در موارد زیر احتمال کم شدن مایع داخل کیسه نسبت به مقدار طبیعی آن وجود دارد:

• فرزندی داشته باشید که وزن کمی داشته باشد.
• یک بیماری خاص مانند لوپوس داشته باشید. 
• مشکلات فشار خون داشته باشید.

اگر پزشک بخواهد بررسی بیشتری انجام دهد توصیه می کند سونوگرافی انجام دهید. فردی که سونوگرافی را انجام می دهد مقدار مایع را با نگاه کردن به کل کیسه آمنیوتیک و مقایسه آن با اندازه طبیعی بررسی می کند. 

ترشحات مایع آمنیوتیک چگونه است؟

جدول زیر به شما کمک می کند تا متوجه نشت مایع آمنیوتیک شوید:

کم شدن آب دور جنین چه پبامدهایی دارد؟

- این مسئله بستگی به مقدار مایع، دلیل کم بودن آن و زمان بارداری دارد. متأسفانه، مقدار کم مایع آمنیوتیک در سه ماهه اول بارداری و در اوایل سه ماهه دوم، باعث افزایش احتمال بروز سقط جنین یا تولد نوزاد مرده می شود. همچنین می تواند مشکلاتی را در نحوه رشد کودک و تکامل ریه هایش ایجاد کند.

- مایع آمنیوتیک کم می تواند مشکلاتی در طی زایمان نیز ایجاد کند. به عنوان مثال، کودک ممکن است در موقعیت پایین (بند) قرار داشته باشد و به اندازه کافی فضا برای تغییر موقعیت و حرکت به سمت کانال زایمان نداشته باشد و زایمان سخت شود.(حتما این مقاله را هم بخوانید: خطرات پایین بودن جفت جنین)

- اگر کیسه آب زودتر از زمان زایمان پاره شود، احتمال زایمان زودرس وجود دارد. همچنین در صورت پاره شدن کیسه آب احتمال ابتلا به عفونت در جنین وجود دارد که در این حالت برای جلوگیری از عفونت، آنتی بیوتیک تزریق می شود.

- هنگامی که در حال زایمان هستید، به احتمال زیاد در صورت کم بودن این مایع، جنین اذیت می شود. او اولین مدفوع خود را که یکی از انواع مدفوع نوزاد و ماده سیاه رنگی به نام مكونیوم است را وارد مایع آمنیوتیك می کند. اگر او مكونیوم را استنشاق کند، در آینده دچار مشكلات تنفسی خواهد شد.

- مشکل دیگر ممکن است این باشد که بند ناف به طور تصادفی توسط نوزاد در حین تولد له شده باشد. در این حالت کودک به دقت تحت نظارت قرار خواهد گرفت تا اطمینان حاصل شود همه چیز خوب است. اگر به نوزاد فشار وارد شود و احتمال خطر برای او باشد، زایمان سزارین انجام می شود.

علت کم شدن مایع آمنیوتیک

شایع ترین علت پایین بودن مقدار مایع آمنیوتیک پاره شدن کیسه آب است. دلایل دیگری نیز ممکن است باعث کاهش این مایع شود که عبارتند از:

• بارداری بیش از 42 هفته
• مشکلات جفت (نارسایی جفتی)
• تاثیر داروهایی که مصرف می کنید.
• مشکل ژنتیکی در رشد کلیه. 
• اگر یکی از دوقلوهای یکسان به خوبی رشد نکرده باشد.

در زیر دلایل کاهش مایع آمنیوتیک به خاطر هر کدام از این عوامل را بصورت خلاصه بیان می کنیم:

پاره شدن کیسه آب

- اگر شکافی کوچک در کیسه آب ایجاد شود منجر به نشت مایع داخل آن و در نتیجه کاهش مایع آمونیوتیک می شود. اگر مطمئن نیستید کیسه آب پاره شده است یا فقط چکه کردن است، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. اگر کیسه آب قبل از شروع انقباضات پاره شده باشد، در معرض خطر عفونت هستید و باید تحت نظارت قرار بگیرید.

اگر علائم عفونت داشته باشید پزشک برایتان آنتی بیوتیک تجویز می کند. اگر کیسه آب قبل از هفته سی و هفتم بارداری پاره شود آنتی بیوتیک برای طولانی شدن بارداری و محافظت در برابر عفونت تجویز می شود. خوشبختانه آنتی بیوتیک مورد استفاده برای جنین و مادر مشکلی ایجاد نمی کند.

مشکلات جفت

ممکن است یک بیماری ای داشته باشید که به جفت اجازه ندهد خون و مواد مغذی کافی را به جنین برساند. این بیماری ها شامل لوپوس، فشار خون بالا، پره اکلامپسی و دیابت است. همچنین اگر بارداری طولانی تر از 42 هفته شود نیز این مشکل ایجاد می شود.

اگر جفت به خوبی عمل نکند، بر رشد و سلامت جنین تاثیر می گذارد. در این حالت سلامتی شما و رشد جنین به دقت مورد بررسی قرار می گیرد و سونوگرافی های منظمی برای بررسی سطح مایع انجام می شود.

داروهایی که مصرف می کنید!

بعضی از داروها سبب کاهش مایع آمنیوتیک می شوند. این داروها بیشتر برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند و یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن هستند. به همین دلیل این داروها نباید در دوران بارداری تجویز شوند و پزشکان معمولا از داروهای جایگزین استفاده می کنند. 

بیماری جنین

جنین ممکن است به قدر کافی ادرار نکند. این مسئله نشان می دهد دستگاه ادراری یا کلیه جنین به خوبی عمل نمی کند و احتمال اختلال کروموزومی وجود دارد. در صورت بروز این اختلالات معمولا در حین سونوگرافی، بین هفته هجدهم بارداری و هفته بیستم بارداری تصاویر ناهنجار دیده می شود.

مشکل با دوقلو یکسان 

اگر دوقلوهای یکسان از یک جفت استفاده کنند، گاهی مقدار مایع آمنیوتیک آنها از تعادل خارج می شود. این اتفاق زمانی می افتد که یکی از دوقلوها خون بیشتری از طریق جفت دریافت کند. این مسئله منجر می شود جنین با خون زیاد، مایع بیشتر و جنین دیگر مایع کمتری داشته باشد.

کم بودن مایع آمنیوتیک بیشتر در تابستان دیده می شود، بنابراین علت آن می تواند کم آبی بدن مادر باشد. یکی از دلایل توصیه نوشیدن آب فراوان توسط مادران باردار نیز همین موضوع است. همچنین شما باید رژیم غذایی مناسب داشته باشید و به قدر کافی استراحت کنید.

عدد نرمال مایع آمنیوتیک در سونوگرافی

در سونوگرافی مایع آمنیوتیک ممکن است با واژه های AFI  و MVP روبرو شوید، که در زیر آن ها را برایتان توضیح می دهیم:

- AFI  شاخص مایع آمنیون است که قطر کیسه آب را در چهار قسمت بررسی می کند و در سونوگرافی ها بسیار استفاده می شود. حاصل جمع آن، عدد نرمالی است که باید بین 5 الی 24 سانتی متر باشد.

- MVP بزرگترین پاکه عمودی است که مقدار طبیعی آن 2 الی 8 سانتی متر است اما در سونوگرافی ها خیلی کاربرد ندارد.

اگر مایع آمنیوتیک کم باشد:

علاوه بر مصرف آب به میزان کافی، خوردن غذای سالم و استراحت لازم است.  باید در این زمان شما و فرزندتان به خوبی تحت مراقبت قرار بگیرید و از کسی بخواهید که در انجام امور روزانه تازمان زایمان به شما کمک کند.در صورت نیاز پزشک سرم تراپی و دارو تجویز میکند.

سخن آخر

اگر در دوران بارداری از یک رژیم غذایی مناسب استفاده کنید و استراحت کافی و آرامش داشته باشید بسیاری از عوارض بارداری خود به خود کاهش پیدا می کنند و یا اصلا به وجود نمی آیند. بنابراین باید به توصیه های پزشکی کاملا عمل کرده و بیشتر از قبل مراقب خودتان باشید تا این دوران را به سلامت و با نتیجه عالی طی کنید و از خطرات احتمالی برای خودتان و فرزندتان هم جلوگیری کنید.