چهره امام خمینی (ره) در عکس‌ها و نقاشی‌های هنرمندان

سرویس تجسمی هنرآنلاین: امام خمینی (ره) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران از جمله افرادی است که مورد توجه عکاسان و نقاشان مختلف قرار داشته و تصاویر چهره ایشان علاوه بر ثبت در تاریخ، وجهه‌ای هنری نیز پیدا کرده است. ایشان به دلیل نقش مهمی که به عنوان رهبر انقلاب داشتند، از سالها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مورد توجه عکاسان قرار داشتند و تصاویری از چهره ایشان به ثبت رسیده است.

شاهرخ حاتمی که به عنوان پدر فتوژورنالیسم ایران شناخته می‌شود و سابقه عکاسی از کودتای 28 مرداد، انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی را نیز در کارنامه خود داشت، در زمان انقلاب به نوفل‌لوشاتو رفت و از امام خمینی (ره) عکس گرفت و بعد با همان هواپیمای ایرفرانس اختصاصی ایشان به ایران بازگشت. عکسی که امام از پنجره بیرون را نگاه می‌کنند، اثر شاهرخ حاتمی است.

رسول اولیازاده نیز از جمله افرادی است که در سال‌های اول انقلاب از امام خمینی (ره) عکس گرفت. او درباره این تجربه به هنرآنلاین گفت: "اردیبهشت سال ۶۱ گفتند امام (ره) وقت ویژه‌ای را قرار داده است که عکاسان دعوت شوند و از ایشان عکس بگیرند. ما رفتیم و شروع کردیم به عکس گرفتن از امام (ره). دوربین من کمی مجهزتر بود و توانستم ۳۲ فریم عکس بگیرم. بعد نگاتیوها را پیش دوست و استاد خودم آقای شقاقی بردم تا عکس‌ها با وسواس و دقت بیشتری ظهور شوند. وقتی عکس‌ها آماده شدند آقای شقاقی به من گفت رسول دستت درد نکند، عکس‌های خوبی است! وقتی ایشان این حرف را به من زد خیلی انرژی گرفتم و متوجه شدم که عکس خوبی گرفته‌ام. من احساس غرور می‌کنم که آن زمان به عقلم رسید با دفتر امام خمینی (ره) ارتباط برقرار کردم و عکسی که از امام گرفته بودم را در سایز 20 در 25 چاپ و پاسپارتو کردم و به آقای انصاری دادم تا عکس را به امام خمینی بدهند و امام عکس را برای من امضاء کنند و امام هم لطفشان را شامل حال من کردند و امضای "روح‌الله موسوی خمینی" را گوشه عکس زدند. الان 37 سال از آن ماجرا می‌گذرد. امضای امام یک مقدار کمرنگ شده است ولی هنوز زینت‌بخش آن عکس است و خیلی ارزشمند و دوست‌داشتنی است."

کیخسرو خروش هنرمندی است که به او لقب "نقاش امام" را داده‌اند. او در خصوص کشیدن پرتره‌هایی از امام خمینی (ره) به هنرآنلاین گفت: از ابتدا که امام خمینی (ره) را شناختم، به ایشان دلبستگی پیدا کردم و برای اولین بار یک پرتره از ایشان برای دل خودم کشیدم. این پرتره را به موزه شهدا هدیه کردم که البته نخست‌وزیر وقت کشور هم از این پرتره خوشش آمده بود و می‌خواست آن را به دفتر نخست‌وزیری ببرد. بعد از کشیدن اولین پرتره از امام خمینی (ره)، پرتره‌های دیگری هم از ایشان کشیدم که همه آن‌ها سفارشی بودند اما پرتره اول را برای دل خودم کشیدم.

او که آثارش در بسیاری از موزه‌های کشور وجود دارد به کشیدن پرتره‌های مختلف از امام خمینی (ره) و دیگر چهره‌های مؤثر در انقلاب اسلامی، شهرت دارد. او هشت پرتره از امام خمینی (ره) کشیده است که امروز در موزه‌ها یا نهادهای مختلف نگهداری می‌شوند. مشهورترین اثر خروش، پرتره‌ای از امام خمینی (ره) است که سالها در ابتدای کتب درسی به چاپ رسید و برای همه ایرانیان آشناست.

نخستین پرتره‌ای که او از امام خمینی (ره) نقاشی کرده است به همان نخستین روزهای انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. خروش در خاطرات خود نقل می‌کند: "زمانی که امام تازه به ایران آمده بودند، یک شاگرد داشتم که کارمند اداره ارشاد بود و به کلاس خطاطی من می‌آمد. همین‌طور که به او تعلیم می‌دادم پرسیدم شما چه کاره هستید؟ گفت من عکاس هستم. من هم سؤال کردم از امام (ره) هم عکس دارید؟ گفت بله و بعد از چند روز برای من چهار یا پنج عکس آورد. یکی از عکس‌ها بود که فکر کردم برای نقاشی مناسب است. البته عکس سیاه و سفید بود و چون میکروفن جلوی امام بود دست ایشان دیده نمی‌شد. در یکی دیگر از عکس‌ها دست‌ها مشخص بود، بنابراین با تلفیقی از این دو عکس یک پرتره کامل بیرون آوردم."

آخرین پرتره‌ای که این هنرمند از امام خمینی (ره) به تصویر کشید سال 1393 در نمایشگاه آثارش به نمایش درآمد. به گفته این هنرمند، این پرتره با رویکردی ساده‌تر و رهاتر اجرا شده و برخلاف بقیه پرتره‌های امام، در این اثر به صورت آگاهانه به جزییات توجه کمتری کرده است.

غلامعلی طاهری نیز هنرمند نقاشی است که به دلیل تصویرکردن پرتره‌های متعدد حضرت امام خمینی (ره) شناخته شده است. از ابتدا یکی از شخصیت‌هایی که به دلیل افکار، اندیشه‌ها و راهبرد در جریان انقلاب اسلامی ایران برای او جذاب بود، امام خمینی (ره) بود و تصمیم گرفت به نقاشی از چهره ایشان بپردازد. او که نقاشی‌های متعددی از چهره امام خمینی (ره) کشیده است، تلاش کرده چهره ایشان را از دو وجه سیاست‌مدار و عارف به تصویر بکشد تا نقاشی او بیان‌کننده شخصیت و خلق و خوی ایشان باشد.

مانند بسیاری دیگر از نقاشان، طاهری نیز چهره امام (ره) را از روی عکس نقاشی کرده است، اما او فرصت این را داشته که ایشان را از نزدیک ملاقات کند و شناخت بهتری درباره ایشان به دست آورد. طاهری درباره این موضوع به هنرآنلاین گفت: "من امام را از نزدیک دیدم و حس قوی نسبت به ایشان داشتم. در ضمن وقتی قصد دارم شخصیتی را نقاشی کنم در ذهن خودم تصویر او را شکل می‌دهم و تمام آن افکار، اندیشه، رفتار و... برایم تداعی معانی شده و در پرتره‌ای که نقاشی می‌کنم منعکس می‌شوند. تصویری که از شخصیت امام (ره) انتخاب می‌کنم در راستای بیان کاراکتری است که قصد نشان دادن آن را دارم. در عکس‌های مختلفی که در زمان رویدادهایی مانند سخنرانی، از دست دادن یک عزیز، واقعه سیاسی، مراسم مذهبی و... از ایشان ثبت شده‌اند حالت‌ها و حس‌های مختلفی وجود دارد که من نقاش باید همه آنها را مرور کنم؛ وگرنه صرفا یک چهره را روی بوم کپی کرده‌ام.

جدیدترین پرتره‌ای که غلامعلی طاهری از حضرت امام خمینی (ره) نقاشی کرد هم‌زمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی رونمایی شد. طاهری در این تابلو تمامی تجربیات خود را به کار برده است و ایشان را به شکلی نمایش داده که در حال نگاه به مخاطب است و اجزای صورت و خطوطی که چهره ایشان را تشکیل می‌دهد در مجموع یک نگاه قاطع و مصمم را ایجاد کرده است.

به جز تصاویری که از چهره امام خمینی (ره) ثبت شده است، شکوه و عظمت مراسم ارتحال ایشان نیز مورد توجه عکاسان مختلف قرار گرفت. کاوه کاظمی یکی از افرادی است که عکس‌های او از این مراسم به بخشی از اسناد تاریخی ایران تبدیل شده است. او که در چهار دهه گذشته به‌عنوان عکاس خبری با رسانه‌های بین‌المللی بزرگ جهان همکاری کرده است عکس‌هایی از مراسم ارتحال امام خمینی (ره) ثبت کرد که در سایت اینترنتی آژانس عکس گِتی نیز قرارگرفته‌اند.

ژان گومی عکاس فرانسوی نیز یکی از مهم‌ترین عکاسان جهان است که روایتگر مراسم تشییع‌ امام خمینی (ره) بوده است. او به دلیل علاقه‌اش به تحولات ایران در فرانسه به دیدن امام خمینی(ره) رفت و از او عکاسی کرد. با بازگشت امام خمینی (ره) به ایران او نیز خود را در کانون تحولات ایران قرار داد و عکس‌های زیادی از انقلاب ایران گرفت؛ او هفت سال بعد نیز بار دیگر به ایران سفر کرد و بی‌شک پربارترین عکس‌های او از ایران مربوط به ارتحال امام (ره) و مراسم تشییع ایشان است.