شلختگی و بی نظمی همیشه ناخوشایند است. والدین از شلخته بودن و نامرتبی فرزند خود همراه ناراحت و عصبی می شوند. برخی والدین نمی دانند در برخورد با کودک شلخته و نامنظم چطور رفتار کنند و ممکن است نوع برخورد آنها نه تنها کمکی به منظم شدن کودک نکند بلکه آثار سوئی نیز داشته باشد. در این مطلب به معرفی رفتار مناسب در برخورد با کودک شلخته می پردازیم.
بررسی رفتار با کودک شلخته
ممکن است والدین نیز گاهی اوقات بی نظم و شلخته باشند. کودک در زمان نوزادی نیاز به توجه و رسیدگی کامل والدین دارد، حال اگر والدین نسبت به یک کودک ۵ یا ۶ ساله همان رفتار ها را نشان بدهند مسلما کودک نیازی به تغییر رفتار و نوع زندگی خود نمی بیند. مثلا فرض کنید که شما پیشخدمتی دارید که تمام کارهایتان را انجام دهد و بی نظمی هایتان را مرتب نماید، مطمئنا شما نیز از این نوع زندگی رضایت کامل را داشته و شکایتی ندارید. پس برای کودکان نقش پیشخدمت را بازی نکنید.
علت بی نظمی و شلخته گی در کودکان
برای رفتار با کودک شلخته در مرحله اول باید بدانید که آیا بی نظمی کودک دلیل خاصی دارد یا خیر؟ مسلما شلخته بودن کودک دلایل مختلفی دارد، اولین علت آن نوع تربیت کودک توسط والدین است که شرایط بی نظمی را برای او به وجود می آورند. علت دیگر این موضوع بی نظم بودن والدین است کودک وقتی الگوی مناسبی برای مرتب بودن نداشته باشد مطمئنا رفتار مناسبی از خود نشان نمی دهد. برای اصلاح رفتار کودک خود اول خودتان را اصلاح نمایید چون کودک بی تردید رفتار والدین خود را تقلید می کند. به جز والدین سایر اعضای خانواده و دوستان کودک نیز در الگو برداری کودک نقش دارند. موضوع دیگر در شلخته بودن کودکان معترض بودن آنها نسبت به رفتار و برخورد والدینشان است. به عنوان مثال کودکانی که مورد تنبیه قرار می گیرند و یا از نظر عاطفی حمایت نمی شوند بیشتر از بقیه بی نظم و نامرتب هستند. فریاد زدن، تنبیه و کتک زدن کودکان باعث شلخته شدن کودکان می شود. علت دیگری که به شلخته گی کودک می انجامد وابسته و لوس بار آوردن کودکان است. بعضی از پدر و مادرها طوری با کودک خود رفتار می کنند که باعث وابستگی بیش از حد آنها به والدین می شود. و این وابستگی به لوس شدن او می انجامد. کود لوس و ناز پرورده در انجام دادن کارهای کوچک و شخصی دچار مشکل شده و توانایی انجام آن را ندارد. علت دیگر شلختگی و بی نظمی در کودکان وجود اختلالات روانی و یا مشکل روحی و عاطفی در آن هاست. عواملی مثل استرس، افسرده بودن، پیش فعالی، مرگ والدین یا دیگر اعضای خانواده باعث می شود تا کودک برای مدت کوتاه یا طولانی بی نظم و شلخته شود.
روش های برخورد با کودک شلخته و بی نظم
بعد از یافتن علت بی نظمی در کودک، در رفتار با شلخته بودن او باید راهکارهای را برای تغییر رفتار کودک به کار بست. در ادامه با ارائه این روش ها همراه ما باشید.
اصلاح رفتار والدین
همانطور که گفته شد یکی از دلایل بی نظمی در کودکان رفتار والدین است. والدین نا مرتب و بی نظم کودکانی شلخته خواهند داشت. کودکان همیشه در حال الگو برداری از رفتار اطرافیان به ویژه والدین خود هستند. در رفتار با کودک شلخته قبل از اصلاح فرزندتان خود را اصلاح نمایید تا الگویی مناسب برای او باشید.
نظم و ترتیب را به صورت عملی به کودک آموزش دهید
در رفتار با کودک شلخته باید عملا به او یاد بدهید که چطور باید هر وسیله ای را در جای مناسب خود قرار دهد. کودک با مشاهده رفتار شما با اولویت بندی در جمع آوری وسایل آشنا می شود. برای کودک خود مرتب و نامرتب بودن را توضیح داده و برایش یک الگوی نمونه به وجود آورید. یعنی کاری کنید تا کودک با چگونگی مرتب کردن و قرار دادن وسایل در جای خود آشنا شود.
از کودک مشارکت بخواهید
در رفتار با کودک شلخته از کودک خود در جمع کردن و مرتب کردن وسایل کمک بگیرید و از روش مشارکت استفاده نمایید. در انجام کارها از کودک تعریف کرده و تشکر کنید. همچنین در جمع آوری اتاق کودک با او مشارکت کرده و این کار را تا زمانی که بتواند به تنهایی تمام اتاقش را مرتب کند ادامه دهید. این را بدانید که اگر کودک مطمئن باشد که والدینش اتاقش را مرتب و جمع می کنند دیگر اتاقش را مرتب نخواهد کرد. تهریف و تمجید از کودک را فراموش نکنید اینکار انگیزه را در کودکان بالا می برد.
زمانی را برای مرتب کردن تعیین نمایید
انجام هر عملی زمان مخصوص به خود را دارد. مثلا وقتی کودک در حال بازی کردن است نباید از او انتظار مرتب بودن را داشت. در زمان بازی به کودک کاری نداشته باشید و نخواهید که همان موقع وسیله بازی خود را سر جایش بگذارد. باید به کودک یادآوری کرد که بعد از اتمام بازی اسباب بازی ها را در جای مناسب خود قرار دهد. یادآوری این مطلب نباید با تهدید و دعوا همراه باشد. برای مرتب کردن اسباب بازی ها زمانی را به کودک بدهید مثلا بگویید ۳۰ دقیقه بعد از اتمام بازی باید اتاقش مرتب باشد. همچنین در طول روز زمان ثابتی را برای مرتب و تمیز بودن اتاق کودک اختصاص دهید. مثلا با کودک خود توافق کنید که هر روز ساعت ۶ عصر اتاقش مرتب باشد و حتما در آن ساعت به اتاق او مراجعه کرده و از مرتب بودن آن مطمئن شوید. این موضوع کودک را متوجه می کند که نظم و ترتیب چقدر برای والدینش حائز اهمیت است.
تشویق کودک به مرتب بودن
کودک بعد از انجام هر نوع کاری به واکنش و رفتار والدین دقت می کند. تشویق کردن کودک یکی از بهترین روش ها برای تقویت نظم و ترتیب در او و مقابله با شلخته گی کودک است. تشویق کودک به صورت معنوی و در قالب کلام بسیار سازنده است. تشویق های مادی باعث شده تا کودک شرطی شود. البته اگر از تشویق مادی استفاده می کنید حتما مشوق یا همان جایزه او باید کوچک باشد مثل یک شکلات. در زمانی که با اتاق مرتب و تمیز کودک خود مواجه می شوید احساس شادی و رضایت را از خود نشان داده و از کودک تشکر کنید و با کلام خود او را تشویق نمایید.
در جهت نظم و ترتیب با کودک بازی کنید
در رفتار با کودک شلخته از بازی کردن کمک بگیرید. گاهی اوقات مرتب و نظم دهی به وسائل اتاق خسته کننده است. کاری کنید تا مرتب کردن اناق برای کودک شادی بخش و سرگرم کننده باشد. حس رقابت را در کودک ایجاد کنید و در جمع کردن وسائل با او رقابت نمایید. ایجاد حس رقابت در کودکان عامل محذک بسیار خوبی برای کودک است.به عنوان مثال به کودک بگویید تا اتاقش را مرتب کرده و شما نیز به مرتب کردن خانه بپردازید و ببینید که چه کسی زودتر کارش را تمام می کرده و برنده می شود. در زمان نظافت و تمیز کردن به همراه کودک آواز بخوانید. خواندن آواز محرکی مثبت برای کودک در جمع کردن اتاقش محسوب می شود.
در برابر بی نظمی کودک منطقی و جدی باشید و دچار خشم نشوید
هر فرد با توجه به سن خود توانایی هایی دارد از کودک خود به اندازه ی توانش انتظار داشته باشید. فشار آوردن به کودک بی نتیجه بوده و ممکن است نتیجه ای عکس داشته باشد. در مقابل کودک خود منطقی رفتار کنید. استفاده از خشونت و تنبیه فیزیکی کودک نتیجه ای عکس در پی خواهد داشت. در مقابل رفتار کودک خود جدی باشید، جدی بودن برخورد خشک و خش نیست بلکه به کودک نشان می دهد که در مقابل رفتار اشتباه او کوتاه نمی آیید. در این کار صبور باشید و ناامید نشوید و کارهای کودکتان را انجام ندهید. چون ممکن است کودک برای مدت زیادی خواسته شما را انجام ندهد. کودک اگر بداند که با نامرتب بودن اتاقش شما ناچار هستید آن را تمیز کنید مطمئنا از مرتب کردن وسایل خود امتناع می کند. به کودک خود تاکید کنید که در مقابل شلخته بودن و نامرتبی اتاقش محرومیت هایی را برای تنبیه او در نظر می گیرید. مثلا دیدن دوستان و رفتن به شهر بازی را برای کودک ممنوع کنید.
مراجعه به روان شناس
همانطور که گفته شد رفتار شلخته در کودکان ممکن است بنا به دلایلی مثل اختلالات روانی و مشکلات روحی باشد. کودک در برخی موارد مثل بیش فعالی، افسردگی، استرس، مرگ والدین و همچنین عوض شدن محل زندگی ممکن است دچار شلخته گی شود. در این موارد حتما باید با یک روانشناس مشورت شود تا برای بهبود رفتار کودک به شما مشاوره دهد. درمان مشکلات در کودکی باعث جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر در آینده می شود.
نتیجه گیری:
در مواجهه با رفتار شلخته کودک، فرزند خود را با اهمیت و ضروری بودن نظم و مرتب بودن آشنا نمایید. به روش های مختلف با توجه به سن کودک اورا متوجه کنید که هیچ کس حس خوبی نسبت به شلخته گی و نا مرتب بودن ندارد و همیشه دیگران کودک مرتب و تمیز را دوست داشته و تشویق می کنند.
