ترشحات و خونریزی بعد از زایمان ابتدا قرمز رنگ است و بعد از چند روز میزان خونریزی کمتر شده و تقریبا به رنگ سفید درمی‌آیند یعنی بیشتر حاوی گلبول سفید است. معمولا یک هفته تا 10 روز طول می‌کشد که ترشحات از حالت خونریزی به ترشحات سفیدرنگ تبدیل و کم‌کم قطع شود. اگر ترشحات بعد از زایمان تا 4 هفته یا حداکثر 6 تا 8 هفته باقی ماند و تمام نشد یعنی غیرطبیعی است.
در این شرایط یا قسمتی از نسج جفت داخل رحم مانده و رحم جمع نشده یا همه نسج جفت خارج شده، ولی یک عفونت عامل این خونریزی است یعنی فرد سابقه عفونت داخل رحمی که دلیل آن هم بیشتر کلامیدیا بوده داشته و علایم بالینی شدید مانند تب در او ظاهر نشده است. برای این افراد معمولا آنتی‌بیوتیک مانند آلبیترامایسین تجویز می‌شود. در افرادی که سزارین می‌کنند چون جراح داخل رحم را با دست تمیز می‌کند، مقدار زیادی از بافت قابل ریزش آندومتر با دست برداشت می‌شود، پس میزان خونریزی کمتر است و زودتر از 10 روز خونریزی پایان می‌یابد، ولی به هر حال ترشحات بعد از زایمان حتی در افرادی که سزارین کرده‌اند حداقل به مدت یک هفته وجود خواهد داشت و بعد از 4 تا 6 هفته باید پایان یافته باشد.
مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
بدن در طول دوران بارداری تغییراتی می‌کند. این تغییرات لزوما بلافاصله بعد از زایمان رفع نمی‌شوند. بدن برای بهبود و بازگشت به حالت طبیعی نیاز به زمان دارد. این یعنی شاید بعد از روزها یا حتی هفته‌های بعد از زایمان هم دچار علائم و تغییرات بارداری باشید.
یکی از علائم بارداری که ممکن است تا مدتی بعد از به دنیا آوردن نوزاد هم شما را رها نکند، خونریزی بعد از زایمان است. خونریزی واژنی بعد از زایمان تاحدی طبیعی است. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
علت خونریزی بعد از زایمان چیست؟
خونی که بعد از تولد نوزاد ترشح می‌شود، زچگی نام دارد. این خون مشابه خون عادت ماهیانه است و معمولا چهار تا شِش هفته بعد از زایمان ترشح می‌شود. ترشحات یا خونریزی بعد از زایمان حاوی مواد زیر است:
- خون؛
- قطعاتی از پوشش داخلی رحم؛
- مخاط؛
- سلول‌های سفید خونی.
مانند عادت ماهیانه، ترشحات و خونریزی بعد از زایمان هم با کَنده شدن بافتهای کهنه دیواره رحم و ترمیم آن همراهند. در ابتدا، زچگی معمولا شامل خون است اما در روزها و هفته‌های بعدی بیشتر شاهد دفع مخاط خواهید بود.
خونریزی بعد از زایمان طبیعی چگونه است؟
یک تا سه روز بعد از زایمان، شاهد دفع خونی به رنگ قرمز روشن یا تیره خواهید بود. بوی این ترشحات تقریبا شبیه بوی ترشحات خونی در دروان عادت ماهیانه است. احتمالا تعدادی لخته خون هم در ترشحات‌تان وجود خواهد داشت.
اندازه این لخته‌ها از یک حبه انگور تا یک عدد آلو متغیر است.
بین روزهای چهارم تا هفتم بعد از زایمان، ترشحات و خونریزی از حالت قرمز به صورتی یا قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند و لخته‌ها هم کوچک می‌شوند یا کاملا از بین می‌روند و شاهد دفع آنها نخواهید بود. در پایان هفته نخست بعد از زایمان هم رنگ ترشحات به سفید یا زرد تغییر پیدا می‌کند.
سه تا شِش هفته بعد از زایمان هم این ترشحات به کلی متوقف خواهند شد.
خونریزی بعد از سزارین چگونه است؟
اگر به روش سزارین زایمان کنید، خونریزی کمتری نسبت به زایمان طبیعی خواهید داشت. با این حال، احتمال دارد که چند هفته بعد از زایمان، خونریزی داشته باشید. رنگ خون در این جا هم از قرمز به قهوه‌ای و به زرد یا بی‌رنگ تغییر خواهد کرد.
بعد از مشاهده خونریزی چه باید کرد؟
خونریزی بعد از زایمان در ابتدا شدید است. به‌طوری‌که باید از پَد بیمارستانی استفاده کنید. پد بیمارستان پارچه‌هایی هستند که باید هنگام دراز کشیدن برای جذب خون و ترشحات، زیر مادر قرار بگیرد.
احتمالا بعد از مرخص شدن از بیمارستان هم نیاز به بردن چند پَد به منزل دارید. با کُند شدن شدت خونریزی بعد از زایمان می‌توانید از پَدهای بهداشتی معمولی (نوار بهداشتی) استفاده کنید.
برای جلوگیری از بروز عفونت، بهتر است پدهای بهداشتی را مرتب عوض کنید. هرگز از تامپون‌ها بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید. اگر خونریزی سبک باشد و فقط ترشحات بدون خون دارید، به جای نوار بهداشتی از پدهای بهداشتی روزانه استفاده کنید.
چرا گاهی خونریزی بعد از زایمان افزایش پیدا می‌کند؟
بعد از گذشت چند هفته، خونریزی بعد از زایمان معمولا کاهش پیدا می‌کند، اما بنا به دلایلی به شرح زیر، امکان افزایش خونریزی هم وجود دارد:
- صبح‌ها از رختخواب بیرون آمدن؛
- شیر دادن به نوزاد (بدن هنگام شیر دادن به نوزاد، هورمون اکسی‌توسین ترشح می‌کند که انقباضات رحم را افزایش می‌دهد و به بهبود بدن کمک می‌کند)؛
- ورزش کردن؛
- فشار آوردن به بدن هنگام ادرار یا مدفوع.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر خونریزی به حدی است که تمام پد بیمارستانی را درکمتر از یک ساعت می‌پوشاند یا بعد از چند روز متوقف نمی‌شود باید با پزشک تماس بگیرید. ضمنا نکات زیر را هم در صورت وجود با دکتر مطرح کنید:
- علائم عفونت مانند وجود ترشحات بدبو؛
- تب بالای ۳۸ سانتی‌گراد یا لرز؛
- وجود خونی که در هفته دوم همچنان قرمز روشن و سنگین است؛
- وجود دردی ملایم در یک سمت یا طرفین شکم؛
- سرگیجه و حالت ضعف؛
- تپش و ضربان قلب غیرعادی.
اگر لخته‌های خونی بزرگ یا زیاد دارید هم باید با پزشک تماس بگیرید؛ چون چنین ترشحاتی به معنای ناتوانی رحم‌تان در بازگشت به اندازه پیشین خود است.
زایمان کردن، تجربه بسیار بزرگ و همراه با وقوع تغییراتی در بدن و زندگی است. برای اینکه روال زندگی و بدنتان بعد از این تجربه به حالت طبیعی بازگردد، به کمی زمان نیاز دارید. پس باید به خودتان کمی زمان بدهید و اگر دیدید که بدن و روحیه‌تان به حالت عادی بازنمی‌گردد، با مشاوران و پزشکان صحبت کنید.
مشکلات مربوط به خونریزی بعد از زایمان
اگر چه خونریزی پس از زایمان طبیعی است (حتی خونریزی شدید غیر معمول نیست)، بروز مشکلاتی پس از زایمان می‌تواند موجب تشدید خونریزی به صورت غیر طبیعی شود.
اگر خونریزی به قدری زیاد باشد که در هر یک تا دو ساعت، یک پد بهداشتی خیس شود، بایستی با پزشک یا ماما تماس بگیرید، زیرا ممکن است نشانه ای از هموراژی پس از زایمان (postpartum hemorrhage) باشد.
همچنین ممکن است بخشی از جفت در داخل رحم باقی مانده باشد و سبب بروز مشکلاتی شود.
افزون بر خونریزی بیش از حد، نشانه‌های دیگر نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد، این نشانه‌ها عبارتند از:
- افزایش خونریزی به جای کاهش آن
- تب
- خستگی بیش از حد
- ترشحاتی با بوی نفت
- ترشح مقدار زیادی لخته های خون، به ویژه پس از چند روز اول
اگر هر کدام از این نشانه‌ها را مشاهده کردید، بهتر است که با پزشک خود تماس بگیرید. اگر چه این احتمال وجود دارد که مشکلی وجود نداشته باشد و خونریزی طبیعی بعد از زایمان باشد، اما در صورت بروز هموراژی پس از زایمان یا مشکلات دیگر، بایستی به سرعت درمان آغاز شود.
هموراژی پس از زایمان
هموراژی پس از زایمان، به معنای خونریزی بیش از حد پس از تولد نوزاد است. حدود ۱ تا ۵ درصد زنان هموراژی پس از زایمان را تجربه می‌کنند هموراژی اغلب بعد از جدا شدن جفت رخ می‌دهد. میانگین میزان خونریزی پس از زایمان یک نوزاد در زایمان طبیعی حدود ۵۰۰ میلی لیتر و در زایمان سزارین تقریبا ۱۰۰۰ میلی لیتر (۱ لیتر) است. بیشتر اوقات هموراژی بعد از زایمان دقیقا پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد.
دلیل نگرانی پزشکان از هموراژی پس از زایمان این است که خونریزی بیش از حد و سریع می‌تواند منجر به کاهش شدید فشار خون مادر شود و در صورت عدم درمان، منجر به شوک و مرگ او می‌شود.
نشانه‌های هموراژی پس از زایمان
شایع‌ترین علائم هموراژی پس از زایمان، به شرح زیر است. با این حال، هر فردی ممکن است نشانه‌های متفاوتی داشته باشد.
- خونریزی غیر قابل کنترل
- کاهش فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- کاهش تعداد گلبولهای قرمز (هماتوکریت)
- تورم و درد در ناحیه واژن و پرینه، اگر خونریزی ناشی از هماتوم باشد.
نشانه‌های هموراژی پس از زایمان ممکن است شبیه سایر بیماری ها یا مشکلات پزشکی باشد. به همین دلیل مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق بیماری لازم است.
درمان هموراژی پس از زایمان
پزشک بر اساس اطلاعات زیر، درمان ویژه ای برای هموراژی پس از زایمان تعیین خواهد کرد.
- سابقه بارداری، وضعیت سلامتی و پزشکی
- شرایط کنونی بیمار
- امکان استفاده از داروها، روش‌ها یا درمان‌های خاص
- نظر و ترجیح بیمار
هدف از درمان هموراژی پس از زایمان این است که علت خونریزی به سرعت شناخته و درمان شود. درمان هموراژی پس از زایمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تجویز دارو (برای تحریک انقباض رحم)
- ماساژ دستی رحم (برای تحریک انقباض)
- خارج کردن باقیمانده های قطعات جفت که در رحم باقی مانده است
- بررسی رحم و سایر بافتهای لگن
استفاده از بالون Bakri یا کاتتر Foley برای فشردن رحم از داخل و قطع خونریزی. اگر یک بالون Bakri یا کاتتر Foley در دسترس نباشد، با استفاده از اسفنج و مواد استریل رحم بسته می شود.
- بستن رگ های خونی رحم به وسیله از فشرده سازی رحم
- لاپاراتومی. جراحی باز از راه شکم برای پیدا کردن علت خونریزی.
- هیسترکتومی. جراحی برای برداشتن رحم؛ در بیشتر موارد، این آخرین راه حل است.
جایگزینی خون و مایعات از دست رفته در درمان هموراژی پس از زایمان بسیار مهم است. برای جلوگیری از بروز شوک، مایعات داخل وریدی (IV)، خون و سایر محصولات خونی به سرعت به بیمار داده می‌شود. هم چنین ممکن است از ماسک اکسیژن نیز استفاده شود.
سخن آخر
خونریزی پس از زایمان می تواند کاملا جدی و خطرناک باشد. با این حال، تشخیص سریع و درمان به موقع خونریزی اغلب منجر به بهبودی کامل می شود.
