فارنژیت؛ التهابی خفته در گلو

تقریبا همه ما در طول زندگی خود بارها ابتهاب و چرک گلو را تجربه کرده ایم اما برخی از التهابات گلو 
زمینه ساز بیماری های عفونی هستندالتهاب گلو ی همان فارنژیت یکی از بیماری های التهابی و عفونی در دستگاه تنفس است که برای
فرد بسیار آزار دهنده خواهد بود ما در ادامه مطلب از پرشین وی قصد داریم اطلاعات کاملی پیرامون التهاب گلو و فارنژیت
را برایتان به اشتراک خواهیم گذاشت

التهاب گلو

التهاب گلو یا فارنژیت، به عنوان یک علامت در بسیاری از بیماری ‌های عفونی و التهابی دستگاه تنفس فوقانی دیده
می ‌شود.این علامت بسیار شایع می‌ باشد.

همه ی ما چندین بار در طول زندگی خود، التهاب و درد گلو را تجربه کرده‌ ایم.
بسیاری از عوامل ویروسی و باکتریال و حتی غیرعفونی باعث گلودرد می ‌شوند.
شیوع سنی: گلودرد عفونی بیشتر در سنین کودکی رخ می ‌دهد ولی آنژین چرکی حتی ممکن است تا سنین نوجوانی
نیز دیده شود.

شایع ‌ترین عوامل ایجاد کننده: شایع ‌ترین نوع فارنژیت، فارنژیت استرپتوکوکی است.
در فارنژیت استرپتوکوکی همان طور که از نامش پیدا است، عامل ایجاد کننده، یک باکتری به نام استرپتوکوک می ‌باشد.
علایم فارنژیت استرپتوکوکی: استرپتوکوک باعث ایجاد گلودرد، قرمزی و اگزودا(پوشش زرد روی لوزه ‌ها)، پتشی یا دانه ‌های قرمز روی
فضای خلفی حلق می‌ شود.

همراه با تب، بزرگ شدن غدد لنفاوی قسمت قدامی گردن، سردرد ، دل ‌درد و استفراغ هم وجود دارد.
در این بیماری معمولا سرفه، عطسه و آبریزش بینی فراوان وجود ندارد.

عوارض عدم درمان: وجود استرپتوکوک در حلق انسان و رشد آن در صورت عدم درمان و کنترل بیماری، ممکن است
منجر به تب روماتیسمی و گلومرولونفریت شود و از این نظر، درمان آن حائز اهمیت بسیار است، تب روماتیسمی دارای
علایم مفصلی، ی و قلبی می ‌باشد و گلومرولونفریت با درگیری کلیوی همراه است.
تشخیص فارنژیت استرپتوکوکی: تشخیص قطعی این بیماری با کشت حلق و یا تست سریع ترشحات حلق از نظر وجود استرپتوکوک
است.

تست سریع به طور وسیع در دسترس پزشکان نیست و کشت حلق هم در صورت اعتماد به آزمایشگاه و بیمار
باید انجام شود، بنابراین تشخیص فارنژیت استرپتوکوکی در کشور ما بیشتر بر مبنای بالینی استوار است.

درمان فارنژیت استرپتوکوکی

پزشکان در صورت شک به این فارنژیت درمان با پنی ‌سیلین و یا جایگزین‌ های آن را
در صورت لزوم آغاز می ‌نمایند.
سایر علل فارنژیت: سایر عوامل ایجاد کننده ی فارنژیت، ویروس ‌ها هستند که می ‌توانند با تب و ضایعات تاولی
در ناحیه حلق و دهان، خستگی و عطسه و سرفه همراه باشند.

این ویروس ‌ها از گروه آنتروویروس ‌ها می ‌باشند و می ‌توانند ضایعات جلدی نیز ایجاد کنند.
سایر ویروس ‌های درگیر کننده دستگاه تنفس مثل رینوویروس و کروناویروس را نباید فراموش کرد.

ویروس آبشتین بار نیز به عنوان یکی از علایم خود باعث ایجاد فارنژیت اگزوداتیو در ناحیه حلق می ‌شود.
ویروس هرپس سیمپلکس تیپ I، در صورت ایجاد عفونت اولیه ممکن است باعث ضایعات زخمی و تاولی در داخل دهان
همراه با تب و بی‌ اشتهایی شود، این ضایعات ممکن است حتی به کنار لب نیز تجاوز نمایند و درمان
علامتی برای درد، التهاب شدید و درمان ضد ویروس در این گونه موارد انجام می‌ شود.

عفونت ‌های شدیدتر در ناحیه فارنکس می ‌تواند به صوررت ژنژیویت نکروزان اولسراتیو(ضایعات زخمی شونده لثه‌ ها) توسط عوامل بی
هوازی دهان باشد و فرم شدیدتر آن آنژین لودویک به صورت سلولیت در ناحیه قسمت فکی و زیرزبانی است که
با درگیری عوامل بی هوازی همراه بوده و نیاز به بستری و درمان با آنتی‌ بیوتیک وریدی دارد.
آبسه ی لوزه‌ ها ممکن است به طور اولیه و یا بعد از فارنژیت رخ دهد و نیاز به درمان
آنتی ‌بیوتیکی و حتی دخالت جراحی برای تخلیه دارد.

بیشتر بدانید از بیماری فارنژیت

فارنژیت ( pharyngitis) به التهاب و عفونت ناحیه حلق و لوزه ها فارنژیت گفته میشود.

حلق را میتوان به سه قسمت :
۱) نازوفارنکس که در خلف حفره بینی قرار گرفته
۲ ) اوروفارنکس که در انتهای حفره دهان واقع شده
۳) هایپوفارنکس که ادامه حلق به طرف پایین تا ابتدای مری است تقسیم میشود.

نازوفارنکس و اوروفارنکس چون ابتدای ورود به دستگاه گوارش و تنفس را تشکیل
میدهند لازم است دارای مکانیسم های دفاعی کافی در برابر ورود عوامل بیماریزا
باشند. تراکم سلولهای لنفاوی و سلولهای ایمنی در این مناطق ارگانهای جداگانه ای
راتشکیل داده اند که مسئولیت آنها دفاع از تهاجم عوامل بیماریزا است.

در پشت نازوفارنکس لوزه سوم ( آدنوئید ) قرار گرفته که در اطفال زیر ۵ سال
در اثر عفونتهای مکرر دستگاه تنفس فوقانی میتواند بزرگ شده سبب انسداد
نسبی نازوفارنکس شود. در این موارد تنفس کودک مشکل شده و بخصوص در شب – هنگام خواب – با صدا همراه است .

گرفتگی مداوم بینی – صدای تودماغی – برجسته شدن گونه ها و گود شدن
سقف دهان از دیگر علائم هیپرپلازی آدنوئید ( لوزه سوم ) محسوب میشود.
در ناحیه اوروفارنکس یا به اصطلاح عادی  حلق  دو لوزه در طرفین قرار دارند
که هرگاه عفونتی در آنها ایجاد شود بزرگی ( تورم ) – قرمزی – درد و گاهی
تشکیل چرک ( اگزودا ) را بدنبال دارد. عفونت لوزه ها را تونسیلیت ( tonsillitis) مینامند.

عفونت حلق فارنژیت و عفونت حلق توام با لوزه ها را تونسیلوفارنژیت
(tonsillo-pharyngitis) مینامند. گرچه عوامل بیماریزا در هر سه گروه مشابه
هستند و عوارض و نتیجه بیماری نیز تفاوت چندانی ندارد ولی لازم است
تشخیص عفونت حلق به تفکیک موارد فوق بیان شود.

علائم بالینی التهاب گلو :

عمده ترین علامت بالینی عفونت حلق درد است. در موارد خفیف یا اولیه بیماری درد
در حین بلع وجود دارد ولی با گذشت بیماری و در موارد شدیدتر درد بطور مداوم وجود
دارد گرچه باز درحین بلع تشدید میشود. گاه بلع دردناک ( odynophagia) به حدی
شدید است که بیمار از فرودادن آب دهان نیز خودداری میکند و در نتیجه ترشحات
بزاق در دهان زیاد میشود وگاه از دهان جاری است. ( سیالوره ).

تب در اکثر موارد وجود دارد. درجه تب بر اساس عامل بیماریزا متغیر است.
در عفونتهای ویروسی ( بجز آدنوویروس ) تب خفیف و قابل تحمل است و در موارد
عفونت استرپتوکوکی بخصوص در بچه ها تب گاه تا ۴۰ درجه سانتیگراد نیز میرسد.
بلع دردناک یا اودینوفاژی که در فوق توضیح داده شد.

در معاینه بالینی قرمزی حلق و لوزه ها  شایعترین یافته ایست که جلب توجه میکند.
اگر اریتم محدود به لوزه ها باشد و سایر نقاط حلق درگیر نباشد اصطلاح تونسیلیت
بکار برده میشود و اگر نسج حلق نیز درگیر باشد اصطلاح تونسیلوفارنژیت را بکار میبریم.

وجود اگزودا روی لوزه ها یا حلق که در این مورد اصطلاح exudative pharyngitis
بکار برده میشود. در اکثر موارد اگزودا محدود به لوزه است و گاه از حدود لوزه فراتر
میرود و پیلار قدامی – خلفی و یا زبان کوچک ( اوولا ) را نیز درگیر میکند ( مثل دیفتری ) .

گاه از مشاهده ماهیت و رنگ اگزودا میتوان عامل بیماریزا را حدس زد. اگزودای
متراکم – غلیظ – خاکستری کثیف که به سختی به لوزه ها چسبیده است
بخصوص اگر ورای لوزه ها نیز دیده شود بیانگر عفونت دیفتری است.
اگزودای ناشی از استرپتوکوک بتا همولیتیک گروه A عموما کرمی رنگ است و محدود به لوزه باقی میماند.

گاه ماهیت فولیکولر دارد یعنی محدود به کریپت های لوزه ( حفرات لوزه )
باقی میماند و سایر نقاط لوزه به رنگ قرمز ملتهب دیده میشود
( follicular exudative pharyngitis) . آدنوویروس و هرپس سیمپلکس
میتوانند اگزودا روی لوزه ایجاد کنند. در مورد آدنوویروس اگزودا مشابه
استرپتوکوک است ولی در هرپس شروع بیماریزایی با وزیکول
( طاولهای کوچک حاوی مایع ) است که پس از باز شدن وزیکول اگزودای ملایمی روی لوزه ها پدید می آید.

آدنوپاتی یا بزرگی غدد لنفاوی در گلودرد چرکی شایع است.
در اکثر موارد عفونت استرپتوکوکی لنفادنوپاتی محدود به قسمت
تحت فکی ( submandibular) میباشد و عموما در لمس دردناک است.
درعفونت هرپس نیز چنین است ولی در عفونتهای ناشی از EBV لنفادنوپاتی  عموما در خلف گردن مشاهده میشود و دردناک نیست.

عفونت EBV (Epstein barr virus) میتواند اگزودا روی لوزه ها ایجاد کند و بندرت ممکن است این اگزودا ورای لوزه ها نیز دیده شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی / beytoote