در حال حاضر روش های مختلفی برای زیبا سازی دندان ها و مرتب کردن آنها وجود دارد، ارتودنسی یکی از این روش ها است که به منظور حرکت دندان ها در فضای مناسب و تنظیم دندان های شلوغ و اصلاح روابط دندان های دو فک به کار گرفته می شود.
ارتودنسی ثابت دندان
ارتودنسی ثابت روشی از ارتودنسی می باشد که در طی آن بیمار نمی تواند دستگاه ارتودنسی را از دهان خود خارج کند، زیرا در این روش براکت های ارتودنسی به روی دندان ها به شکل ثابت قرار می گیرند و با کمک کش های ارتودنسی به هم وصل می شوند. در این روش براکت های ارتودنسی تا تمام شدن دوره درمان ارتودنسی در بر روی دندان های فرد در دهان او باقی می مانند و سیم ارتودنسی هر چند جلسه به کمک متخصص ارتودنسی عوض خواهند شد، به این روش از ارتودنسی بریس نیز گفته می شود، افرادی که از بریس استفاده می کنند، باید بدانند که مهمترین قسمت این روش قرار دادن ارتودنسی بر روی دندان ها می باشد، بریس ها بیشتر به شکل فلز نقره ای رنگ هستند اما علاوه بر بریس های فلزی قدیمی انواع متفاوتی از آنها وجود دارد، مانند بریس های سرامیکی، بریس های خود تنظیم یا دیمون و بریس های پشت دندانی.
بریس های ثابت فلزی
این نوع ارتودنسی از گذشته در دسترس بوده و استفاده می شده است، اما نوع امروزی آن سبک تر از گذشته بوده و جنس آن از استیل با رنگ ثابت است. این نوع بریس ها دارای براکت های فلزی می باشند که با سیمان مخصوص بر روی هر دندان نصب می شوند و در نهایت با وارد کردن فشار بر روی دندان ها به آرامی دندان را به جای درست خود باز می گردانند. در این نوع از ارتودنسی ثابت سیم های ارتودنسی با کمک نوارهای لاستیکی یا همان کش های ارتودنسی به براکت ها وصل می شوند. همانطور که گفته شد این کش ها در هر نوبت به وسیله دندانپزشک محکم شده و یا تعویض می شوند.
بریس های خود تنظیم یا دیمون
در برخی از روش های ارتودنسی، بریس ها به کش های ارتودنسی نیاز ندارند که به آنها بریس های خود تنظیم می گویند. این برس ها نیز مانند بریس های فلزی کار می کنند اما جنس آنها از نوع سرامیک شفاف و روشن می باشد، این بریس ها به دلیل اینکه کمتر دیده می شوند در بین جوانان بیشتر محبوب هستند. تولیدگنندگان محصولات ارتودنسی انواع مختلفی از بریس های دیمون را تولید می کنند که ممکن ست فلزی یا سرامیکی باشد که هر کدام مزایای خاص خود را دارند. در بریس های دیمون به جای کش از مکانیسمی یکپارچه استفاده می گردد که به سیم ارتودنسی امکان راحت تر حرکت کردن را می دهد، در این روش زمان تعویض سیم کمتر می شود و احتمال تغییر رنگ آنها بسیار پایین است.
بریس های پشت دندانی
این نوع از بریس ها همانطور که از نماش مشخص است بر روی سطح داخلی دندان قرار می گیرند که از دید عموم مخفی هستند. اغلب دندانپزشکان این نوع را به خاطر تاثیرگذار بودنشان پیشنهاد می دهند. البته این بریس ها امکان دارد مشکلات زیادی مثل دشواری در تکلم، درد زبان و عدم توانایی برای تمیز کردن بریس ها را به همراه داشته باشند. همچنین در این روش هزینه بیشتری باید پرداخت شود و مدت زمان بیشتری برای نصب مورد نیاز است.
مزایای بریس ثابت
مزایای ارتودنسی ثابت شامل موارد زیر می باشد:
- از این روش می توان به شکل گسترده برای تمامی دندان ها استفاده کرد.
- این روش تقریبا در کلیه ترمیم هایی که با هدف تشکیل قوس انجام می شود، قابل استفاده است.
- طول دوره درمان در این روش حتی در موارد حاد نسبتا کم است و برای بیماران قابل کنترل می باشد.
- تمام وسیله های مورد نیاز در این روش از قبل آماده شده اند و مستقیما در دهان بیمار قرار گرفته و نصب می شوند.
- ترمیم در این روش می تواند به سرعت و مستقیما از جلسات بعد شورع شود.
- این روش برای کامل شدن دوره درمان نیازی به همکاری بیمار ندارد.
- در صورت رسیدگی غلط یا نامناسب توسط بیمار تخریب یا آسیب به دندان ها وارد نمی شود.
- صاف شدن دندان ها به تدریج در طول درمان ارتودنسی اتفاق می افتد.
مضرات بریس ثابت
ار مضرات این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اندازه فشار بر دندان ها به صورت عینی قابل کنترل نمی باشد.
- عملکرد بریس ها بدن وقفه ادامه می یابد.
- در این روش امکان آسیب به بافت ها مانند تحلیل ریشه و کوتاه شدن رگ های الوئولار وجود دارد.
- به دلیل محدود شدن تمیزی دندان ها امکان کرم خوردگی و خرابی دندان بیشتر می شود.
- در این روش رادیوگرافی و عکس برداری باید دائما انجام شود.
- ظاهر این روش شاید برای برخی از افراد به ویژه بزرگترها ناخوشایند باشد.
مراقبت و نگهداری
بعد از نصب بریس ها بر روی دندان، مهمترین کار برای رسیدگی به دندان ها مسواک زدن و استفاده از تمیز کننده های بین دندانی می باشد، بعلاوه در این روش باید به فضاها و بین بندها و لثه ها بیشتر توجه و رسیدگی گردد. جمع شدن مانده های غذا روی بندها و سیم های ارتودنسی ممکن است باعث لک شدن دندان یا پوسیدگی و بوی بد در دهان شود، باید بعد از هر وعده غذایی به خوبی و در زمان طولانی مسواک زده شود. انتخاب خمیر دندان و وسیله های تمیز کننده در این روش مهم است و باید از پزشک راهنمایی گرفته شود. ارتودنسی امکان دارد باعث تغییراتی در تغذیه فرد شود.
هدف از انجام بریس
استفاده از روش های درمانی ارتودنسی، چه ثابت و چه ارتودنسی متحرک رسیدن به بهترین جایگاه دندانی و اصلاح ناهنجاری های فک و دندان است. برای رسیدن به این هدفمراقبت و رعایت بهداشت بیمار و همکاری او با متخصص ارتودنسی نیاز است در غیر اینصورت روند کار ممکن است طولانی تر شود و یا آسیب هایی به دندان وارد شود. تمام افرادی که این روش را انتخاب می کنند به دنبال داشتن دندان هایی مرتب و صاف هستند و ظاهر زیبا برایشان پر اهمیت است.
روش ارتودنسی ثابت به منظور درمان ناهنجاری های مختلف دندانی استفاده می شود، می توان برای ارتودنسی فک بالا یا پایین و یا هر دو فک از این روش استفاده کرد، ارتودنسی بریس برای هر دو فک به آسانی انجام نمی شود و در روزهای اولیه بیمار احساس ناراحتی در دهان خود خواهد داشت.
طول دوره درمان
طول دوره درمان در ارتودنسی با توجه به شرایط بیمار متفاوت است، عوامل تاثیر گذار بر طول دوره درمان شامل موارد زیر می شود:
- نوع ناهنجاری بر طول دوره درمان تاثیر گذار است، ناهنجاری های دندانی فکی نسبت به مشکلات دندانی زمان بیشتری را برای مداوای کامل نیاز دارند.
- شدت ناهنجاری نیز باعث تغییر در طول دوره درمان می شود، هر چه شدت ناهنجاری بیشتر باشد طول درمان افزایش می یابد.
- سن بیمار از دیگر عوامل تاثیر گذار بر طول دوره درمان می باشد، در دوران کودکی و نوجوانی نسبت به سنین بالاتر به خاطر دانسیته کمتر استخوان فکین و متابولیسم فعالتر حرکت دندان ها با سرعت بیشتری انجام می شود و طول دوره درمان کمتر خواهد شد.
- میزان همکاری بیمار یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار بر طول دوره درمان می باشد، دقت بیمار و رعایت نکات بهداشتی و انجام درست دستورات پزشک در طول درمان و بیشتر یا کمتر شدن آن موثر می باشد.
- میزان تخصص دندانپزشک و صلاحیت او برای انجام ارتودنسی نیز بر روی دوره درمان تاثیر گذار است، دندانپزشک غیر متخصص باعث کاهش کیفیت کار و همچنین طولانی تر شدن دوره درمان می شود.
- نوع دستگاه ارتودنسی نیز در طول دوره درمان موثر می باشد، مثلا استفاده از براکت های سیمانی نسبت به براکت های سرامیکی ممکن است مدت درمان را افزایش دهد.
اجزای بریس ثابت
در ارتودنسی بریس اجزاء زیر مورد استفاده قرار می گیرند:
- براکت ارتودنسی: براکت های ارتودنسی، نگین های فلزی می باشند که بر روی دندان ها چسبیده می شوند، این براکت ها در انواع مختلفی مثل سرامیکی یا فلزی وجود دارند.
- بند: بندها حلقه های فلزی هستند که دور دندان های آسیای اول یا دوم قرار می گیرند.
- جدا کننده: جداکننده ها حلقه های لاستیکی هستند که قبل از تعبیه بندها بین دندان های عقب قرار داده می شوند تا فضای کافی برای قرار دهی بندها به وجود آید.
- اورینگ: اورینگ ها حلقه های کشی هستند که رنگ های مختلفی دارند و بعد از قرار دادن سیم روی تک تک براکت ها قرار می گیرند و سیم را به براکت ها گره می زنند.
- سیم ارتودنسی: سیم پیوسته ای است که از عقب به جلو بر روی تمامی براکت ها قرار داده می شود و با اعمال نیرو باعث حرکت دندان ها خواهد شد.
- هدگیر: هدگیر دستگاه خارج دهانی می باشد که به صورت یک میله فلزی بر روی صورت قرار می گیرد که یک قطعه پارچه ای نیز دارد که بر روی سر یا گردن نصب می شود، این قطعه در موارد خاص استفاده می شود.
- لاستیک ها: لاستیک ها در واقع حلقه های کشی کوچکی هستند که در قطر و ضخامت های مختلفی وجود دارند و بر طبق دستور متخصص برای حرکت دندان ها در جهت های مختلف به وسیله بیمار استفاده می شوند.
کشیدن دندان در ارتودنسی
کشیدن دندان در ارتودنسی ثابت با توجه به نظر متخصص بعد از انجام معاینه و بررسی کامل انجام می شود، ارتودنسی ممکن است با کشیدن دندان یا بدون کشیدن دندان انجام شود. کشیدن دندان در ارتودنسی شامل دندان نیش نمی شود و در اغلب موارد دندان آسیای کوچک در فک پایین و بالا با تشخیص متخصص ارتودنسی کشیده می شود. کشیدن دندان به عوامل مختلفی مثل سن بیمار بستگی دارد.
نکات مهم و قابل توجه در بریس ثابت
طول دوره درمان در این روش تقریبا بین ۱۲ ماه تا ۳ سال می باشد که با توجه به نوع ناهنجاری متفاوت استف در زمان استفاده از این روش باید به موارد زیر توجه داشته باشید:
- مراجعه منظم فرد به مطب پزشک و همکاری او برای فعال نمودن سیم و فنرهای ارتودنسی لازم است.
- بعد از چسباندن سیم های ثابت در دهان، تا چند روز در صحبت نمودن و غذا خوردن دچار مشکلاتی خواهید شد که بعد از مدتی برطرف می شود.
- بهتر است تا چند روز بعد از نصب براکت از غذاهای نرم مصرف کنید.
- روزهای اول از مصرف غذاهای رنگی مانند پفک، سس، سبزی، نوشابه، چای، قهوه و … خودداری نمایید.
- از جویدن ادامس و غذاهای سفت و چسبنده مانند ته دیگ و آدامس در طول دوره درمان جلوگیری نمایید، زیرا امکان صدمه به ارتودنسی وجود دارد.
- تنقلاتی مثل تخمه و بادام را با دندان نشکنید.
- بهداشت دندان ها و مسواک زدن درست را فراموش نکنید.
- در زمان انجام های ورزش سنگین و یا شنا برای پیشگیری از وارد شدن ضربه به دهان و دندان از محافظ استفاده کنید.
- اگر براکت ها شل شد یا افتاد سریعا به پزشک مراجعه نمایید.
