سرویس تجسمی هنرآنلاین: جشنواره هنرهای تجسمی جوانان در بیست و هفتمین دوره خود تجربهای متفاوت را از سر گذراند. تأثیرات شیوع بیماری کرونا بر همه فعالیتهای گروهی و اجتماعی باعث شد این جشنواره که هر سال در یکی از شهرهای ایران میزبان جمع کثیری از هنرمندان بود، امسال به فضای آنلاین محدود شود تا ارتباط میان اساتید و هنرجویان شرکتکننده در جشنواره از طریق سیمها و نرمافزارها و دستگاههای الکترونیکی برقرار شود.
در روزهای 24 تا 26 شهریورماه خانه هنرمندان ایران به پایگاه بیست و هفتمین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان تبدیل شد تا استادان کارگاهها به همراه یک دستیار از پشت مانیتورها با 149 شرکتکننده در بیش از 40 شهر ایران در ارتباط باشند و روند شکلگیری آثار آنها را هدایت کنند. هرکدام از اساتید در یک سالن خالی پشت میزی نشست تا به وسیله انواع امکانات ارتباطی مانند لپتاپ، تلفن و اپلیکشینهای مختلف، نظارت دقیقی بر کار شرکتکنندگان داشته باشد و در هرلحظه بتواند راهنماییهای لازم را نهتنها بهصورت گفتاری که حتی با رسم کردن نکات لازم روی کاغذ، به آنها برساند.
در کارگاه کاریکاتور، بهمن عبدی موضوع "امروز کرونا، فردا ..." را برای شرکتکنندگان در نظر گرفته بود تا آنها بتوانند با توجه به شرایط اخیر خود، جنبههای مثبت یا منفی این موضوع را به تصویر بکشند و هر شرکتکننده سه تا پنج اثر را برای داوری نهایی بفرستد. عبدی با اشاره به اینکه این موضوع دست بچهها را برای انتخاب سوژههای موردنظرشان باز میگذارد، گفت: بعضی از شرکتکنندگان بهصورت مستقیم و بعضی غیرمستقیم به موضوع کرونا پرداختهاند. انتظاری که ما از بچهها داریم در حد حرفهای نیست بلکه این رویداد یک مشق برای آنهاست و هرکسی با توجه به امکاناتی که دارد کار میکند. آثار آنها ادغام کار دستی و عدهای هم کاملاً به سمت فضای دیجیتال رفتند. جوانان راه اینکه چگونه سریعتر کار کنند و نتیجه بهتری بگیرند را یاد گرفتهاند.
عبدی درباره ویژگیهای این دوره از جشنواره گفت: این جشنواره در سالهای گذشته علاوه بر اینکه جنبه آموزشی زیادی برای جوانان داشت، فرصتی را فراهم میکرد که آنها از یکدیگر ایده بگیرند، به کارگاههای دیگر بروند و نکاتی را بیاموزند، اما در این رویداد آنلاین امکان صحبت کردن با یکدیگر و تبادل افکار و آرا وجود ندارد. جشنواره هنرهای تجسمی جوانان یک اردو بود که ارتباطهای زیادی را برای جوانان ایجاد میکرد و ما نیز از آن شور و شوق جوانی لذت میبردیم، اما امسال چنین فرصتی از دست رفت. کارگاههای مجازی نیز هیچوقت نمیتوانند جایگزین کارگاه حضوری شوند زیرا ارتباط متقابل در آنها وجود ندارد. بااینحال همه ما در حال آزمایش هستیم و با توجه به اینکه همهچیز در دنیا در حال تغییر است، این تجربه هم چیزی است که باید بگذرانیم.
بیژن غنچهپور، استاد کارگاه مجسمهسازی، موضوع خاصی را برای شرکتکنندگان در نظر نگرفت و آنها را آزاد گذاشت تا با شیوهای که در آن تبحر دارند و به پختگی رسیدهاند، کار کنند. غنچهپور در این زمینه به هنرآنلاین گفت: در این سه روز مرحلهبهمرحله با شرکتکنندگان در ارتباط بوده و تصاویر کارهای آنها را میدیدیم و تمام سعی خود را کردم که این فاصله تا حد امکان حس نشود. این کارگاهها در عین اینکه یک مسابقه است، جنبه آموزشی هم دارد، بنابراین از نخستین مرحله اتودها، تائید شدن طرحها و آغاز مرحله ساخت، مشاورههایی در حین کار به شرکتکنندگان میدادم.
غنچهپور افزود: تأثیرات شرایط فعلی و شیوع کرونا کاملاً در این آثار مشهود است و حسهای ناشی از قرنطینه، دوری و تنهایی در کارها دیده میشود. حتی در انتخاب متریال نیز این مسئله مشهود است و با توجه به اینکه شرکتکنندگان همگی جوان هستند و امکانات خاص و کارگاهی در اختیار ندارند، بیشتر کارهای آنها به سمت متریالهای ارزان و دمدستی که در خانه قابلاستفاده است رفته و از موادی مانند چوب، کاموا، نمد، پلاستیک و... استفاده کردهاند.
او با اشاره به اینکه آنلاین بودن ویژگی خاص جشنواره امسال است، گفت: یکی از قابلیتهای جذاب و متفاوت جشنواره امسال این است که کارها از طریق یک فاصله و رابطه مجازی شکل میگیرد. فکر میکنم به واسطه این نوع رابطه، جشنواره امسال پهلو به پهلوی یک شرایط معاصر میزند و آن تعاریف سنتی که در هنر وجود داشته به دلیل این نوع ارتباط کمرنگتر شده است. سالهاست که صحبتهایی درباره هنر معاصر و نوع رابطه آن با مخاطب وجود دارد و در این جشنواره این مسائل مشهودتر و روشنتر در کارهای بچهها دیده میشود. این مسئله وجه متمایز جشنواره امسال نسبت به سالهای گذشته است.
بابک برزویه در کارگاه عکاسی موضوع مواجهه با بیماری کرونا را انتخاب کرده است. او درباره نحوه کار شرکتکنندگان به هنرآنلاین گفت: با توجه به اینکه سلامت شرکتکنندگان در درجه اول اهمیت بود، معیار اصلی خود را مستند اجتماعی قرار دادیم، ولی با دید خلاقانه گفتیم که هنرمندان میتوانند در داخل منزل به چیدمان پرداخته و فتومونتاژ نیز کار کنند تا آزادی عمل داشته و به خاطر این جشنواره درگیر فضای بیرون و بیماری نشوند. با توجه به اینکه بر بحث خلاقانه بودن تاکید کردم از همه خواستم یک استیتمنت مناسب تهیه کنند و تاکیدم روی ارتباط بصری استیتمنت و آثار آنها بود. شرکتکنندگان در این زمینه بسیار موفق بودند و کارهای خارقالعادهای به وجود آوردند.
برزویه با بیان اینکه نرمافزار adobe connect برای برگزاری کارگاه عکاسی کاملاً کاربردی و مفید بوده است گفت: من در یک سال اخیر درگیر آموزش از راه دور بودم و مشکلی در این زمینه نداشتم. خوشبختانه شرکتکنندگان در کارگاه نیز افراد باهوشی بودند که راحت با این قضیه کنار آمدند و به مشکلی برخورد نکردیم.
برزویه ادامه داد: با توجه به اینکه جشنواره هنرهای تجسمی جوانان به کشف استعدادهای هنری جوانان این کشور میپردازد، به نظرم باید تمهیدی اندیشیده شود که شرایط سنی کمی گسترش پیدا کند تا عده بیشتری بتوانند در آن شرکت کنند.
در کارگاه نقاشی نیز موضوع به کرونا مربوط است و احمد وکیلی از شرکتکنندگان خواست حس خلاء و فشاری که به مردم آمده است را در آثار خود مورد توجه قرار دهند. وکیلی درباره نتیجهای که به دست آمد به هنرآنلاین گفت: آنقدر کارهای خوبی انجام گرفت که تعجب کردم. با توجه به اینکه نخستین تجربه ما از این رویداد آنلاین بود، هیچ پیشزمینهای نداشتیم که چه اتفاقی میافتد، اما خروجی آن کاملاً قابلقبول بود. حتی نگران این بودیم که ممکن است شخص دیگری برای آنها کار کند، اما در لحظات مختلف آنها و مراحل کار را دیدم و خروجی کارها آنقدر خوب بود که داوری را سخت میکند.
وکیلی ادامه داد: آنلاین بودن جشنواره نکات مثبت و منفی در کنار هم داشت، اما نتیجه آن مثبت شد. جدا از آنکه در سالهای گذشته فضایی برای ارتباط میان بچهها و آشنایی و کسب تجربیات بیشتر برای آنها فراهم میشد، اما در این دوره تمرکز آنها بر روی کارهایشان بیشتر شد. البته در این فضای آنلاین هم امکانی فراهمشده بود تا بچهها کارهای یکدیگر را ببینند و چندان از هم دور نباشند، اما در نهایت جشنواره حقیقی فضای خاصی به وجود میآورد که بسیار جذاب است.
جواد نوبهار هم در کارگاه طراحی موضوع کرونا، قرنطینه، تنگناها و مشکلاتی که برای انسان به وجود آمده است را مطرح کرد. نوبهار با بیان اینکه کم شدن ارتباطات و دور شدن آدمها از یکدیگر، فضای کلی کارها را تشکیل داده است، به هنرآنلاین گفت: هدف ما این نبود که شرکتکنندگان مستقیماً به این مسئله بپردازند و هرکسی میتوانست برداشت خود از این شرایط یا تجربیاتی که در این دوران داشته است را نمایش دهد. این موضوع از یک سو محدودکننده و از سوی دیگر آنقدر گسترده است که از هر طرف میتوان به آن نگاه کرد.
او با ابراز خوشحالی از اینکه با وجود همه مشکلات این جشنواره برگزار شد، افزود: فضای مجازی هیچوقت نمیتواند جای کارگاهها و حس و حال حضور جوانان را بگیرد، اما از طرفی هم تجربه جدیدی بود که برای اولین بار جشنواره را به این شکل برگزار میکنیم و نقاط ضعف و قوت آن به دست میآید. درعینحال بودن شرکتکنندگان در خانه باعث شد راحت و بدون وقت تلف کردن کار خود را انجام دهند.
در کارگاه ارتباط تصویری، ساعد مشکی موضوع "من جوان هستم" را انتخاب کرد و از شرکتکنندگان خواست یکی از آثار خود را بر اساس یک عکس که خودشان تهیه کردهاند انجام دهند. او با اشاره به اینکه شرایط فعلی بسیار در کارها تأثیرگذار بوده است، به هنرآنلاین گفت: طبیعتاً هنرمندان جوان هم از این شرایط و سختیهای آن تأثیر گرفتهاند، اما هیچ چارهای نیست و وضعیت موجود در همه دنیا یکسان است. جشنواره امسال نمیتوانست به شکل دیگری برگزار شود، اما قطعاً ارتباط رو در رو با هنرجو و گفتگوهایی که میان آنها شکل میگیرد تأثیرات بهتری دارد. نرمافزارها و سیستمهای ارتباطی ما خوب بود و مشکلی نداشتیم، اما تنها مشکل ما این بود که ارتباط عاطفی میان معلم و شاگردان شکل نمیگیرد. البته شاید برای نسل جوان این ارتباط بسیار راحتتر باشد چون دائماً با همین ابزارها سر و کار دارند.
مشکی ادامه داد: کارهایی که توسط هنرمندان جوان ارائه شد بسیار خوب است، اما متاسفانه بچهها آموزش درست ندیدهاند. به دلیل کثرت دانشگاهها، معلم خوبی در آنها نیست و حتی شیوه آموزشی و استراتژی خوبی در دانشگاههای ما وجود ندارد. بنابراین هنرجویان بسیار ناشیانه بار میآیند و با بسیاری از مسائل اصلاً آشنا نشدهاند. با اینحال آنقدر باهوش هستند که در همین فرصت کم میتوانند این مسائل را یاد بگیرند و با آن کنار بیایند. این ضعف از بچهها نیست بلکه تقصیر سیستم فاجعهبار آموزشی ماست.
یادگار خیام نیز در کارگاه خوشنویسی به هنرآنلاین گفت: با اینکه امسال جشنواره به شکل مجازی برگزار میشود ولی ما سعی کردیم روال آن بر اساس همان سالهای گذشته باشد و نرمافزاری که به کار رفت این امکان را به ما میداد که شرکتکنندگان و نحوه کار آنها را کاملاً ببینیم. از شرکتکنندگان خواستم یک قطعه چلیپا و یک کار آزاد در قالب قطعه یا سیاهمشق ارائه دهند. آثار باید باکیفیت مناسبی عکاسی و ارسال میشد و آنها از روز اول شروع به اتود زدن کردند و من با دیدن اتودها، مواردی که لازم بود برای اصلاح ترکیببندی و ارتباط میان عناصر صفحه رعایت شود را اعلام میکردم. اغلب دوستان کارهای خوبی را ارائه دادند و حتی تعدادی از آنها کارهایی داشتند که بالاتر از سطح سنی آنهاست. البته کاری که در دو، سه روز انجام میشود طبیعتاً کیفیت لازم را نخواهد داشت و زمانی که کسی با فراغ بال اثر هنری را ایجاد میکند متفاوت با کاری است که در زمان فشرده و همراه با استرس انجام میدهد. دیدن عکس آثار با دیدن اصل آنها بسیار متفاوت و ممکن است احتمال خطا را بالا ببرد، اما از بچهها خواستم که بهجای عکاسی، کارهای خود را اسکن کنند تا کیفیت تصویر بالا رود و با دقت لازم بتوانیم کارها را قضاوت کنیم.
خیام افزود: جای تبریک دارد که جشنواره هنرهای تجسمی جوانان توانسته ۲۷ سال برگزار شود زیرا این رویداد برای هنرمندان جوانی که در حوزههای مختلف کار میکنند بسیار تأثیرگذار است. اینکه مسئولین همت کردند جشنواره را در این شرایط برگزار کنند جای تشکر دارد، زیرا برگزار نکردن آن آسیبی بسیار بیشتر از مجازی بودن آن داشت.
در کارگاه نگارگری، امیر طهماسبی به بررسی آثاری پرداخت که شرکتکنندگان در سه گرایش نگارگری، تذهیب و گل مرغ به وجود آوردند. طهماسبی درباره این آثار به هنرآنلاین گفت: در دو بخش امکان انتخاب موضوع نیست، اما در بخش نگارگری سعی کردم موضوع کرونا به نوعی لحاظ شود و عدهای توانستند کارهای قابل توجهی در این زمینه انجام دهد که با توجه به سن و سال کم آنها تجربیات جالبی شده است. با توجه به اینکه اغلب این آثار برای کامل شدن به زمانی بیشتر از سه روز نیاز دارند، قرار شد شرکتکنندگان یک بخش اصلی از کار را اجرا کنند و بخشهای تکراری آن را بعداً کامل کنند.
طهماسبی ادامه داد: جشنواره آنلاین ویژگیهای مثبتی داشت مانند اینکه هنرجوها در فضایی آشنا و با استرس کمتری کار کردند. اما متاسفانه نمیتوانستیم به صورت حضوری کار آنها را رصد کنیم و این جزء معایب این رویداد بود. با توجه به اینکه این بچهها در شهرستانهای مختلف هستند و کمتر دسترسی به معلم دارند، در کارهای آنها کمتجربگی کاملاً مشهود است. اما خوشبختانه با توجه به استعداد و ذوقی که دارند با هر سختی کار خود را به نتیجه میرسانند. اگر معلمی میتوانست آنها را از نزدیک هدایت کند آنها سریعتر به نتیجه میرسیدند. اما این راه سختی است که همیشه برای کسانی که در حوزه هنر هستند وجود داشته و باید زحمت را به جان بخرند تا با یک استاد ارتباط بگیرند و بتوانند شرایط بهتری را در آینده برای خود درست کنند.
محمدعلی بنی اسدی در کارگاه تصویرگری داستان" مهمان ناخوانده" را برای شرکتکنندگان انتخاب کرده است. او درباره انتخاب این موضوع به هنرآنلاین گفت: قصد داشتم یک داستان کاملاً ایرانی باشد تا کسی که این قصه را کار میکند در این فضا؛ معماری ایرانی، اشیاء ایرانی، شخصیتها و روحیات ایرانی را تصویر کند. میخواستم بچهها به سنتهای ما برگردند و به فضاهای ایرانی توجه کنند و اگر هم از تصویرسازیهای خارجی تأثیر میگیرند این تأثیر عین به عین و مستقیم نباشد.
بنی اسدی ادامه داد: با توجه به اینکه امسال نتوانستیم در جریان کار کنار بچهها باشیم و قدمبهقدم با هم پیش رویم، احتمال بسیار اندکی وجود داشت که کسی از جای دیگر الگو بگیرد و بعداً شائبه راستی آزمایی پیش آید. به همین دلیل تصمیم گرفتم یک قصه کاملاً ایرانی را انتخاب کنم که نمونه آن در کشورهای دیگر موجود نباشد و تاکید کردم که در یک تصویر همه حیوانات با هم حضور داشته باشند.
بنی اسدی ادامه داد: این تضاد ذهنی برایم وجود داشت که آیا کرونا وارد داستان بشود یا نه، اما تصمیم گرفتم که بیشتر به یادآوری مهربانیها و دور هم جمع شدنها بپرداریم و بیشتر به آینده فکر کنیم. خوشبختانه از همان ابتدا هنرمندان فضای کار را پذیرفتند و این کارگاهها باعث شد که برخلاف روزهای رخوت آلود قرنطینه، به زندگی طبیعی برگردند و در روز سوم کارگاه تصاویری دیدم که باعث خوشحالی من شد.
او با اشاره به اینکه در طول کار به گفتوگو با شرکتکنندگان پرداخته است، افزود: من به رفع ایراد عقیدهای ندارم زیرا احساس میکنم بخشی از کار به سلیقه افراد برمیگردد و من اجازه ندارم سلیقه خود را درباره کار دیگران اعمال کنم. بنابراین بیشتر درباره قصه و سازوکار آن صحبت میکنم و ویژگیهای آن و خصوصیات بصری آن را مطرح میکنم. قرار نیست من کلیت کار را تعیین کنم، بلکه باید مسیر را به آنها نشان دهم تا این راه را با آرامش بروند. افرادی توانمندی در این کارگاه انتخاب شدند که شیوه خود را بلد هستند، پس باید بگذاریم کار خود را بکنند و پیشنهادهایی که میدهیم نباید خیلی ریشهای باشد چون آنها را دچار استرس میکند.
بنی اسدی افزود: با شرایطی که داشتیم جشنواره خیلی خوبی شکل گرفت و باعث شد همه ما از رخوتی که در آن رفته بودیم بیرون بیاییم. بسیاری از ما به این فکر میکردیم که در این شرایط اصلاً باید جشنواره برگزار شود یا نه، اما این جشنواره همیشه حس خوبی به افراد میدهد.