معاینه لگن، معاینه اندام های داخلی و خارجی در لگن از جمله واژن، فرج، رحم، دهانه رحم، مقعد، تخمدان ها و لوله های فالوپ و از جمله چکاپ های ضوروری خانم ها است. در طول معاینه، متخصص زنان برای اطمینان از اینکه همه چیز طبیعی است، ناحیه لگن را دستی و بصری بررسی می‌کند. همچنین ممکن است همزمان پاپ اسمیر و آزمایش برخی از بیماری‌های مقاربتی (STD) را انجام دهد.
معاینه لگن به چه دلیل انجام می شود؟
معاینه لگن اغلب به عنوان بخشی از مراقبت های پیشگیرانه در طی معاینه روتین انجام می شود تا علائم احتمالی اختلالاتی چون سرطان، کیست، فیبروم و بیماری‌های مقاربتی در مراحل اولیه بررسی شود. اگر باردار هستید، احتمالاً در طول دوره بارداری چندین معاینه لگن انجام خواهید داد.
همچنین در معاینه لگن در صورت مشاهده علائم زیر برای کمک به تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌شود:
ترشحات واژینال غیرمعمول یا مداوم
خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
خونریزی بعد از مقاربت جنسی
درد لگن
دوره‌های سنگینی که در آن هنگام باید نوار بهداشتی را بیشتر از هر دو تا سه ساعت یک بار عوض کنید.
درد، ورم یا خارش در واژن یا پایین شکم
هر یک از این علائم، عفونت واژینال را نشان می دهد که می‌تواند در باروری آینده شما تأثیر بگذارد. همچنین این علائم ممکن است بیماری‌های دیگری مانند اندومتریوز، بیماری التهابی لگن یا تعدادی دیگر از اختلالات تناسلی را نیز نشان دهند.
معاینه لگن به طور کلی از سه بخش تشکیل می‌شود: معاینه بصری خارجی، معاینه بصری داخلی و معاینه دو دستی.
پاپ اسمیر، آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم است که معمولا همراه با معاینه لگن انجام می‌شود. اکثر خانم‌ها در 21 سالگی و بعد دوباره هر سه تا 5 سال یکبار نیاز به انجام تست پاپ دارند.
اگر علائم بیماری‌های مقاربتی را دارید یا در معرض خطر انقباض شدید هستید، پزشک ممکن است یک نمونه برای آزمایش بیماری های مقاربتی بگیرد.
در حال حاضر هیچ اجماعی در بین متخصصان وجود ندارد که چه مدت یکبار باید معاینه لگن را به عنوان مراقبت‌های پیشگیرانه انجام داد. اما توصیه می‌شود که زنانی که متوسط 21 سال یا بیشتر دارند، هر 3 سال یکبار معاینه لگن را انجام دهند تا سرطان و عفونت و غربالگری انجام شود و زنان زیر 21 سال فقط در صورت داشتن علائم پزشکی معاینه لگن را انجام دهند.
اما در آخر این متخصص شماست که بر اساس پیشینه پزشکی و سلامت عمومی شما تعیین می‌کند تا چند بار به معاینه لگن نیاز دارید.
نحوه انجام معاینه لگن چگونه است؟
بهترین زمان برای معاینه یک یا دو هفته پس از پریود است. دوش واژینال که یک روش برای شستن واژن است به دلیل خطرعفونت موجود در آن هرگز ایده خوبی نیست. به خصوص بسیار مهم است که حداقل دو یا سه روز قبل از معاینه لگن خود را لمس نکنید. همچنین باید حداقل 24 ساعت قبل از معاینه از مقاربت جنسی خودداری کنید. قبل از معاینه لگن، مثانه خود را تخلیه کنید تا بتوانید در طول معاینه راحت‌تر باشید. معاینه لگن در مطب پزشک متخصص انجام می‌شود و فقط چند دقیقه طول می‌کشد.
قبل از انجام معاینه، شما را راهنمایی می‌کنند تا لباس زیر خود را درآورید و تا زمانی که معاینه شروع شود، ملحفه یا پارچه‌ای برای پوشاندن خود به شما می‌دهند. پزشک متخصص زنان پیشینه پزشکی شما را مطالعه می‌کند اما شما هم می‌توانید درمورد علائم خود صحبت کنید. همچنین اگر درمورد روش معاینه لگن سوالاتی دارید حتما با پزشک متخصص زنان در میان بگذارید.
پزشک ممکن است قبل از شروع ضربان قلب و عملکرد ریه‌ها را بررسی کند و سینه‌ها و ناحیه شکم را معاینه کند.
در طول هر قسمت از معاینه، پزشک احتمالاً به شما می‌گوید چه کاری انجام می‌دهد، به خصوص اگر این اولین معاینه لگن شما باشد. پس نگران نباشید.
ابتدا باید دراز بکشید و پای خود را روی رکاب قرار دهید و زانوها را از هم جدا کنید. شاید برای اولین بار احساس ناراحتی کنید، اما به خاطر داشته باشید که پزشک معاینات لگن را مرتباً انجام می‌دهد. پس در صورت احساس تنش، نفس‌های عمیق بکشید تا به آرامش عضلات کمک کند.
مراحل معاینه لگن
مرحله اول
در مرحله اول که معاینه بصری خارجی است، پزشک متخصص زنان قسمت خارجی دستگاه تناسلی را معاینه کرده تا آن را از هرگونه سوزش، تورم، زخم یا ناهنجاری‌های دیگر بررسی کند.
مرحله دوم
در مرحله بعد که معاینه بصری داخلی است، پزشک متخصص زنان با یک اسپکولوم دیواره‌های واژن را از هم باز کرده تا بتواند واژن و دهانه رحم را مشاهده کند. باز کردن واژن با استفاده از اسپکولوم می‌تواند فشاری ایجاد کند که برای بعضی از خانم‌ها ناراحت‌کننده باشد اما اگر احساس درد داشتید حتما به پزشک اطلاع دهید.
اگر معاینه شامل پاپ اسمیر باشد، پزشک قبل از خارج کردن اسپکولوم یک نمونه هم از بافت دهانه رحم می‌گیرد. همچنین برای آزمایش بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک یا سایر عفونت‌ها مانند عفونت قارچی، بیماری التهابی لگن یا واژن باکتریایی، از یک سواب پنبه‌ای استفاده می‌کند تا از ترشحات دهانه رحم نمونه برداری کند.
مرحله سوم
مرحله بعدی معاینه دودستی است. برای انجام این کار، پزشک با استفاده از دستکش و ژل روان‌کننده، دو انگشت خود را وارد واژن می‌کند و دست دیگرش را از روی بدن در قسمت پایین شکم قرار می‌دهد، سپس بافت بین دو دست خود را فشرده می‌کند. در این مرحله پزشک اندازه و شکل رحم را بررسی می‌کند تا هرگونه تغییر در تخمدان‌ها مانند کیست و هر گونه ناهنجاری در رحم یا بافت‌های اطراف آن مانند آندومتریوز، تومورهای فیبروئیدی یا سایر شرایط رحم را حس کند. این معاینه می‌تواند کمی ناخوشایند باشد، اما از آنجا که می‌تواند اطلاعات مهم را به پزشک ارائه دهد، ارزش کمی ناراحتی موقت را دارد.
مرحله آخر
بعد از بررسی ناحیه واژن، پزشک متخصص زنان با وارد کردن یک انگشت در مقعد معاینه رکتوم را نیز انجام می‌دهد تا هرگونه درد یا ناهنجاری در آنجا مانند بواسیر یا تومور را بررسی کند.
همچنین بعد از معاینه، پزشک متخصص نتایج آزمایش لگن را با شما در میان خواهد گذاشت.
نتایج معاینه لگن چه خواهد بود؟
اگر پزشک متخصص زنان هنگام معاینه لگن مشکلی یا ناهنجاری مشاهده کرده باشد، بلافاصله می‌تواند شما را در جریان قرار دهد.
اما در مواردی که پزشک در طی معاینه از ترشحات واژینال نمونه گرفته تا به دنبال عفونت مخمر یا واژینوز باکتریایی باشد، این نمونه در زیر میکروسکوپ برای علائم قارچ، باکتری یا ویروس مورد بررسی قرار می‌گیرد. پزشک حتی ممکن است بعد از معاینه لگن به خود اسلایدها نگاه کند. حضور این میکروارگانیسم‌ها بلافاصله مشخص می‌شود. بنابراین احتمالاً اگر یکی از این عفونت‌ها را داشته باشید، پیش از رفتن به خانه خواهید فهمید و پزشک با دادن یک نسخه برای درمان آن اقدام خواهد کرد.
نتایج حاصل از پاپ اسمیر و سواب دهانه رحم برای بررسی سوزاک و کلامیدیا نیز چند روز طول خواهد کشید.
اگر معاینه لگن طبیعی باشد، باید یک سال دیگر یا در یک بازه زمانی که پزشک توصیه می‌کند، دوباره معاینه لگن را انجام دهید. اما اگر معاینه لگن ناهنجاری را نشان داد، پزشک در مورد آنچه که این یافته‌ها ممکن است معنی داشته باشند و همچنین در مورد آزمایش‌های اضافی، با شما صحبت خواهد کرد.
نتایج مشکوک
به عنوان مثال، در صورت بروز علائم اندومتریوز، پزشک ممکن است در طی معاینه لگن، کیست یا زخم در اندام‌های تناسلی احساس کرده باشد. با این وجود، برای تأیید این تشخیص به احتمال زیاد به آزمایش‌های بیشتری مانند سونوگرافی، ام آر آی و در برخی موارد، لاپاروسکوپی نیاز دارد. درمان آندومتریوز به طور معمول شامل دارو یا جراحی است.
عفونت باکتریایی و قارچی واژن
اگر معاینه لگن یا نمونه گیری نشان داد که شما به عفونت قارچی یا واژینوز باکتریایی مبتلا هستید، درمان به نوع این عفونت بستگی دارد. واژینوز باکتریایی به طور معمول با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شود، در حالی که عفونت‌های قارچی به خودی خود یا با تجویز داروهای ضد قارچ بدون نسخه درمان می‌شوند اما اگر مکرر به عفونت‌های مخمری مبتلا می‌شوید، پزشک ممکن است نمونه ترشح واژن شما را به آزمایشگاه بفرستد تا بررسی شود که دقیقاً چه نوع قارچی باعث عفونت می‌شود تا بتوانید آن را خاص‌تر و موثرتر درمان کنید.
بیماری های التهابی لگن
در صورت مشکوک بودن به بیماری التهاب لگن، پزشک دستورات اضافی را روی ترشحات واژن و دهانه رحم ترتیب می‌دهد و ممکن است سونوگرافی، آزمایش خون و ادرار و لاپاروسکوپی را برای تأیید تشخیص، پیدا کردن اینکه چه چیزی باعث عفونت شده و دیدن میزان گستردگی آن، توصیه کند. احتمالاً چند روز طول خواهد کشید تا نتایج آن برسد. درمان بیماری التهابی لگن شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی است که شما و همسرتان هردو باید مصرف کنید.
کیست تخمدان
اگر پزشک کیست تخمدان را در طول معاینه لگن احساس کرده باشد. در این صورت، آزمایش‌های بیشتری را تجویز می‌کند تا ببیند نوع آن چیست تا آن را درمان کند. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش بارداری، لاپاروسکوپی و آزمایش خون باشد. درمان کیست تخمدان به عواملی مانند سن، سابقه پزشکی، علائم و اندازه و نوع کیست بستگی دارد، اما با تحت نظر بودن و دارو یا جراحی قابل درمان است.
فیبروم رحم
فیبروم رحم اغلب در طول معاینه لگن نیز تشخیص داده می‌شود این غده‌های غیرسرطانی در رحم به ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند. این فیبروم‌ها در بیشتر زنان علائمی ندارند. اگر پزشک نیاز به تأیید وجود فیبروم داشته باشد، ممکن است آزمایشات دیگری مانند سونوگرافی، آزمایش خون و احتمالاً آزمایش تصویربرداری دیگری مانند MRI را برای بررسی بیشتر انجام دهد. برای درمان این بیماری باید تحت نظر متخصص زنان باشید تا روند رشد و درمان مناسب را تحت نظر داشته باشد. همچنین با استفاده از داروهایی می‌توان سایز فیبروم‌ها را کاهش داد یا به طور کامل از بین برد.
معاینه لگن می‌تواند اولین قدم برای تشخیص سرطان‌هایی باشد که در تخمدان‌ها، رحم، مقعد، فرج، دهانه رحم، لوله‌های فالوپ و مثانه ایجاد می‌شود. بعضی اوقات تومورها یا سلول‌های غیرطبیعی می‌توانند در طول معاینه دیده یا احساس شوند. در مواردی که سرطان تشخیص داده شده یا مشکوک است، پزشک احتمالاً آزمایش‌های اضافی انجام می‌دهد. بسته به نوع سرطان، آزمایشات ممکن است شامل سونوگرافی، بیوپسی، هیستروسکوپی، آزمایشات تصویربرداری، آزمایش خون و ادرار باشد.
نتایج مثبت در تست‌های سوزاک و کلامیدیا نشان می‌دهد کدام عفونت را دارید (اگرچه می‌توانید هر دو را همزمان داشته باشید). در نتیجه برای پاکسازی عفونت باید آنتی بیوتیک مصرف کنید.
همچنین اگر در مورد نتایج معاینه لگن خود یا موارد دیگر مانند بارداری، راه‌های پیشگیری از بارداری، سلامت جنسی و… سؤال یا نگرانی دارید، می‌توانید آن‌ها را با پزشک متخصص خود در میان بگذارید.
