سیستم طبقاتی (caste system) هند یکی از قدیمی ترین سیستم های طبقه بندی و ارزش گذاری اجتماعی در جهان است. این سیستم که هندوها را به گروه هایی با جایگاه اجتماعی متفاوت به شکل سلسله مراتبی تبدیل می کند بر اساس کارما (کار) و دارما (واژه هندی به معنای دین اما در اینجا به معنای وظیفه است) شکل گرفته و گمان می رود بیش از ۳,۰۰۰ سال قدمت داشته باشد.
سیستم جایگاه طبقاتی در هند چگونه شکل گرفت؟
مانوسمریتی که مهم ترین و اصلی ترین کتاب قانون و شریعت هندو شناخته شده و قدمت آن دستکم به هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد، سیستم طبقاتی را به عنوان پایه نظم و قاعده جامعه تصریح و توجیه می کند. سیستم طبقاتی هندوها را به چهار دسته اصلی تقسیم می کند: برهمین ها، کشاتریاها، وایشیاها و شودراها. بسیاری بر این باورند که این گروه ها از برهما، خدای خالق هندو نشأت گرفته است. در رأس این سلسه مراتب طبقاتی برهمین ها قرار دارند که به طور عمده معلمان و روشنفکران را در بر گرفته و گفته می شود که از سر برهما نشأت گرفته است. بعد از آن نوبت به کشاتریاها می رسد یا همان جنگجویان و فرمانروایان که به باور هندوها نماد دست های برهما هستند.
سومین گروه وایشیاها یا تاجران هستند که از پهلوها و ران های برهما به وجود آمده اند. در انتهای این سلسله مراتب نیز شودراها هستند که از پاهای برهما خلق شده و تمام امور کاری و خدماتی (نوکرانه) را انجام می دهند. این چهار گروه اصلی به حدود ۳,۰۰۰ دسته و ۲۵,۰۰۰ دسته فرعی تر تقسیم می شوند که هر یک بر اساس شغل و حرفه شان رده بندی می شوند. خارج از سیستم طبقه بندی اجتماعی هندوها نیز آچهوت ها قرار دارند که با نام دالیت ها یا نجس ها نیز شناخته می شوند.
سیستم طبقات اجتماعی هند چگونه عمل می کند؟
برای قرن ها، سیستم طبقاتی افراد تمام جنبه های زندگی اجتماعی و دینی هندوها را کنترل می کرده است و هر گروه جایگاه ویژه و خاصی در این سلسله مراتب اجتماعی پیچیده داشته است. جوامع روستایی همواره به عنوان پایه و بنیان این سیستم انگاشته شده و طبقات بالا و پایین تقریباً همیشه در جوامع منفک و متمایز زندگی می کرده اند به طوری که چاه های آب شان با هم متفاوت بوده ، برهمین ها غذا یا نوشیدنی از شودراها قبول نمی کردند و ازدواج نیز تنها در طبقه اجتماعی خاص خود ممکن بوده است. این سیستم برتری ها و منافع زیادی در اختیار طبقات بالا قرار داده در حالی که سرکوب طبقات زیردست و پایین توسط آن ها را تضمین می کند.
این سیستم طبقاتی که همواره به خاطر رعایت نشدن عدالت و غیرانسانی بودنش مورد انتقاد بوده، برای قرن ها در هند تقریباً دست نخورده باقی مانده و مردم را در طبقات اجتماعی که فرار از آن ها غیرممکن بوده گرفتار کرده است. با این وجود و علیرغم موانع بسیار، برخی از دالیت ها یا همان نجس ها و دیگر طبقات فرودست هند، مانند بی آر آمبدکار که قانون اساسی هند را نوشته است و همچنین کی آر نایارانان که به اولین رییس جمهور نجس کشور تبدیل شد، خود را بالا کشیده و جایگاه ویژه ای در کشورشان به دست آورده اند.
تاریخ نگاران اما بر این باورند که تا قرن هجدهم، تمایزات طبقاتی برای مردم هند از اهمیت اندکی برخوردار بوده، هویت های اجتماعی بسیار منعطف بوده و افراد می توانستند براحتی از طبقه ای به طبقه دیگر بروند. مطالعات جدید نشان می دهد که محدودیت های دشوار این عرصه توسط قانونگذاران بریتانیایی صورت گرفته که برای ایجاد یک جامعه متحد با یک قانون که بتوان آن را براحتی اعمال کرد دست به تثبیت سیستم طبقاتی هند به شکلی سختگیرانه نمایند به طوری که رفتن از طبقه ای به طبقه دیگر را دشوار یا حتی غیرممکن می ساخت.
آیا سیستم طبقاتی در هند قانونی است؟
قانون اساسی هند مستقل هر گونه تبعیض بر اساس سیستم طبقاتی را ممنوع کرده و مقامات این کشور در سال ۱۹۵۰ تمام حق و حقوق شهروندان هندی بدون توجه به جایگاه طبقاتی شان را به منظور پایان دادن به نابرابری ها و تبعیض ها را مشخص کرده اند. در دهه های اخیر با رواج سیستم آموزشی سکولار و افزایش شهرنشینی، تاثیر سیستم طبقاتی در هند رو به کاهش بوده است، به خصوص در شهرهایی که طبقات مختلف در کنار هم زندگی کرده و ازدواج بین طبقات نیز رفته رفته به یک موضوع پذیرفته شده تبدیل می شود. در برخی از مناطق جنوبی و همچنین ایالت شمالی بیهار، مردم بعد از جنبش های اصلاح اجتماعی تنها از یک نام استفاده می کنند. علیرغم این تغییرات اما هویت های طبقاتی همچنان در هند قوی بوده و اسم فامیل افراد همانند سابق نمایانگر جایگاه طبقاتی وی و خانواده اش است.
بیشتر بخوانید: مرد هندی شکم زن باردارش را شکافت تا ببیند بالاخره پسردار شده است یا نه!
