بر دو بال خط و پژوهش/ در احوال و آثار خوشنویسی کاوه تیموری به بهانه نمایشگاه "آموزگار مهر"

81

1399/8/3

13:39


کامران کوهستانی: تیموری برای شناساندن خوشنویسی و خوشنویسان و معرفی مکاتب و جریان‌های خط و نقاشی‌خط از هر فرصتی بهره برده است.

بر دو بال خط و پژوهش/ در احوال و آثار خوشنویسی کاوه تیموری به بهانه نمایشگاه "آموزگار مهر"

سرویس تجسمی هنرآنلاین: نوشتن از کاوه تیموری و علایق متنوعش دشوار است. او دانش‌آموخته جامعه‌شناسی فرهنگی است و برگه ممتاز خوشنویسی را در سال 1364 دریافت کرده است. از همان سال او این رسالت را درک کرد که باید افزون بر سلوک خوشنویسانه، موضوع پژوهش در خوشنویسی را نیز جدی بگیرد. آثار پیشگامانی چون زنده‌یاد دکتر بیانی ، زنده‌یاد استاد فضائلی و استاد علی راهجیری پیش روی او بود. بر این اساس او با دستمایه‌ای از تحقیق روشمند و تلفیق آن با تجربه به جان زیسته هنری در عرصه پژوهش وارد شد.

حاصل حرکت او چند اثر تحقیقی است که ویژگی مهم آن‌ها در این است که محقق، در بیان هر نکته توصیفی و تحلیلی موضوع خود را در خلأ بیان نکرده است. در واقع اُنس دمادم وی با قلم نی و کاغذ و نگارش مدام و مکرر سیاه‌مشق و قطعه ، موجب همذات پنداری وی با خوشنویس موردمطالعه‌اش بوده است. تیموری در حین مطالعه و غرق شدن در موضوع تحقیق با همدلی و حس کردن فرایند تولید اثر هنری از منظر صاحب اثر نزدیک‌ترین تحلیل را که عطر و بوی واقعی را به مشام خواننده عرضه می‌کند ارائه داده است. این نگاه عمیق تحلیلی و تحقیقی را در سه کتاب مهم "راز خط" ، "راز نقاشی‌خط" و "رازهای خط و نقاشی‌خط" می‌توان به تماشا نشست.

به نظر می‌رسد راز این نکته در روش کاری تیموری نهفته است. او در مقام محقق خوشنویسی هیچ‌گاه خود را از نوشتن مدام و بی‌امان بی‌نیاز ندیده است. انبوهی از سیاه‌مشق نویسی های او این ویژگی را به خوبی نشان می‌دهد. ایجاد کشاکش‌های لذت آفرین در میان کاغذ و قلم راز اصلی و افق گشایی او برای دستیابی به مرزهای تحقیق در خوشنویسی بوده است. او از سال 1360 تا 1376 فقط آموخت و نگاشت و از سال 76 نوشتن آثار تحقیقی و تحلیلی به کار او افزوده شد.

بیست سال قلم زدن موثر در نقد کتاب، توصیف و تحلیل آثار خوشنویسان و نگارش کتاب‌های تحقیقی و آموزشی در حقیقت به‌مثابه یک بال او برای پرواز در دنیای خط بوده، اما بال دیگر او تمرین و نگارش و تعلیم در کلاس‌های خط است که این قدرت پرواز را برای وی به ارمغان آورده است.

تیموری در ارائه نکات تعلیمی خط آن هم به شکل دانش‌آموز پسند و جاذبه‌دار برای معلمان بی‌توفیق نبوده است. کتاب "هنر خوشنویسی در مدرسه " از تلاش‌های تعلیمی اوست که در سال 1392 کتاب برگزیده حوزه فرهنگ و هنر آموزش و پرورش شد. در این کتاب روش‌های آموزشی خط به شکل بدیع و نوآورانه همراه با انضباط هنری برای دبیران هنر و مدرسان خط معرفی شده و این نکته دغدغه او را برای ترویج و تعلیم روشمندانه خوشنویسی نشان می‌دهد. او به موازات تحقیق و تعلیم و تدریس خط ، سردبیری مجله "رشد آموزش هنر" را از سال 1388 در کارنامه خود دارد. مجله‌ای که به عنوان رسانه‌ای کمک‌آموزشی نکات مورد نیاز 25 هزار دبیر هنر کشور را در اختیار آنان قرار می‌دهد. بنا بر اذعان متولیان و مخاطبان ، به لحاظ محتوا و درون‌مایه و درج موارد کاربردی و کلیدی ، مجله به منبعی اثرگذار برای مخاطبان تبدیل شده است.

او در فن مصاحبه با بزرگان هنر به لحاظ سابقه تحصیلی و تحقیقی و درک دنیای هنرمندانه آنها به مهارت رسیده، به همین دلیل مصاحبه‌های او با استادانی چون احصایی، افجه ای، رسولی، خروش ، صادق تبریزی، آقامیری و... به خوبی بخشی از صحنه‌های هنرمندانه زندگی آنان را در پرده کلام ماندگار کرده و به چاپ رسانده است.

آخرین تلاش تیموری جمع‌بندی و انجام یک‌صد و پنجاه مصاحبه عمیق و تحلیلی با خوشنویسان کشور است که با عنوان "پیشگامان خوشنویسی معاصر ایران" در حال آماده شدن برای چاپ است. نگرش جامعه‌شناختی تیموری در این کتاب بیش از کتاب‌های دیگر خودش را نشان داده زیرا انجام مصاحبه‌های 5 صفحه‌ای تا مقاله‌های 50 صفحه‌ای کتاب نوعی "جامعه‌شناسی خوشنویسان کشور" را پدید آورده است.

در این اثر مفصل محور حرکت هنری هر خوشنویس در سایه‌سار عوامل اصلی و جزئی تبیین شده و با دوره بندی مراحل هنری هر خوشنویس، محقق افقی ورای سرگذشت نگاری صِرف را مدنظر داشته است. به همین سان در این اثر از هر خوشنویس به فراخور آثار و کتاب‌ها ، نمونه‌های زیادی چاپ می‌شود که خواننده به‌طور تقریبی آشنایی با سلوک هنری او را از مرز صفر تا صد روایت می‌کند. همین ویژگی داستان گونه مصاحبه‌ها و مقاله‌ها با نثری روان به گوارا شدن و خوش‌خوان بودن کتاب کمک شایانی کرده است.

تیموری برای شناساندن خوشنویسی و خوشنویسان و معرفی مکاتب و جریان‌های خط و نقاشی‌خط از هر فرصتی بهره برده است. در سال‌های 1389تا 1391 او برنامه‌هایی با عنوان "مشق عشق" و "نگارستان خط" در رادیو فرهنگ پایه‌گذاری کرد و خودش سردبیری و کارشناسی را عهده‌دار شد. شمار این برنامه‌ها به یک‌صد و پنجاه رسید و بسیاری از مردم و خوشنویسان با برنامه‌های وی انس گرفته بودند. در آن برنامه‌ها لحظات تاریخی مهم ثبت می‌شد که اکنون بخشی از حافظه جمعی جامعه خوشنویسی است. این نکته را باید اضافه کنم که وی به لحاظ درک سختی‌ها و مرارت‌های هنر خوشنویسی در قدردانی و بزرگداشت از دود چراغ خورده‌های این هنر همیشه پیشگام بوده است و انجام دادن این کار مهم را برای خود وظیفه و ارزش می‌داند.

نوشتن کتاب و مقاله و معرفی کتاب‌های خوشنویسان و ایراد سخنرانی برای منزلت آنان، همیشه دل‌مشغولی او بوده است. همچنین به لحاظ بیان گرم و گیرا علاوه بر ایراد کردن صحبت، اجراهای فنی و شایسته‌ای را در مراسم بزرگداشت خوشنویسان از وی شاهد بوده‌ایم.

انجام خدمات اداری سی‌وچندساله در کنار کارهای پژوهشی خوشنویسی و مشکلات و مرارت‌های چاپ سپاری کتاب‌ها یکی از عواملی است که برپایی نمایشگاه‌های خوشنویسی را با دشواری روبه‌رو می‌کند. اما اینک با فراغت حاصل آمده، تیموری آیینه‌ای در مقابل مجموعه‌ای از آثارش ، که دوره زمانی 1399-1398 را دربرمی گیرد قرار داده است. این آثار از دغدغه خوشنویسی حکایت دارد که به‌رغم انبوهی از گرفتاری‌های روزمره، آسایش ساعات بعد از نیمه‌شب را به فراموشی سپرده و قطعاتی را در حد و توان و ذوق خویش قلمی کرده است. تجربه آزمایی تیموری در شانزده سال گذشته نشان می‌دهد او در چارچوب شیوه موردعلاقه‌اش اهتمام داشته اما در چند سال اخیر که تمرکز بیشتری به نگارش معطوف داشته، نگاه جدید و فضاهای تازه، تمام وجود او را در کام خود کشیده، بر این اساس با موتیف ها و بن‌مایه‌های آشنای خط نستعلیق به تلفیق و ترکیب اقلام متفاوت و درهم‌آمیزی حروف و کلمات پرداخته تا از این رهگذر اثری متفاوت را رقم زند. برآیند فعلی خوشنویسی تیموری حرکت برای دست یافتن به شیوه‌ای تلفیقی است که ردّ پای قدما و تاثیر معاصران در آن جمع شده باشد. این که توفیق او در این میان چیست، باید به تفسیر بیننده و ایده‌های جمال شناختی او نظر کنیم. بااین‌حال این نکته نیز ضمن اهمیت والایی که دارد اما تمام مسئله را در برنمی‌گیرد. تمام مسئله را وقتی می‌توان درک کرد که میزان تلاش تیموری را در کنار لذتی که از کارهایش می‌برد قرار داده و در نهایت آن را با اقبال اهل هنر ارزیابی و ارزش‌گذاری کنیم.

به نظر می‌رسد تلاش تیموری در سلوک خط و پژوهش خط ، به دست دادن توازنی از این دو کفه ترازو است. سختی این نکته بر خواننده بصیر زمانی بهتر نمایان می‌شود که دریابیم هنرمندانی که "خطاط-مولف" بوده‌اند در تاریخ خوشنویسی ما اندک شمارند زیرا کار ، برای آنان دشواری مضاعف می‌یابد. کارهای خوشنویسی و نمایشگاهی تیموری را با این قید مهم باید بررسی کرد و زمانی که آثارخوشنویسانه او را می‌نگریم هم‌زمان باید حجمی از کتاب‌ها و نوشته‌های تحلیلی او را نیز از نظر گذراند و به برآیند و معدل نهایی کار توجه کرد. او تاکنون با همین دستمایه، نمایشگاه آثار خوشنویسی خود را در ایران و نقاط دیگری مانند دانشگاه خارطوم، کاخ هنر کاستیف آلماتی-قزاقستان، موزه هنر‌های معاصر مسکو-روسیه، قرقیزستان، پاکستان، بوسنی هرزگوین، هلند، افغانستان، هندوستان و... برپا داشته و به سخنرانی و برپایی کارگاه‌های آموزشی پرداخته است.

همچنین از تیموری تاکنون آثاری مانند تاریخ پیدایش و تکامل خط، زندگی و آثار خوشنویسی غلامحسین امیرخانی، راز نقاشی‌خط در آثار جلیل رسولی، راز خط در آثار غلامحسین امیرخانی، رازهای خط و نقاشی‌خط در آثار رضا مافی، هنر خوشنویسی در مدرسه ، قلم‌اندازهای عاشقانه، تحلیل زیباشناختی یک هزار سرمشق استاد امیرخانی، احوال و آثار خوشنویس کویر محمود رهبران، آلبوم بهاریه های نوروزی شامل 14 تابلوی نوروزی، نشر نوآوران علم، خوشنویسی و کتابت مجموعه چهل حدیث نماز با عنوان معراج سبز، آلبوم آموزگار مهر شامل 14تابلو در شأن مقام معلم، آموزگار و استاد، به چاپ رسیده و دو کتاب "خوشنویسی در کلاس" و "خورشید جاودان" را نیز در دست چاپ دارد. در حوزه مباحث اجتماعی نیز وی دارای 6 تألیف است که چاپ‌های مکرر را تجربه کرده‌اند.

آثار تألیفی تیموری در خوشنویسی و به‌طور ویژه تک‌نگاری‌های او روشمند و بر مبنای روش تحقیقی آزموده و کیفی استوار است. شماری از اهل خط بر این باورند که تألیفات او افق تازه‌ای در پژوهش‌های خوشنویسی معاصر ایران فراهم آورده و به همین دلیل این آثار در ردیف منابع معتبر و قابل‌استفاده برای اهل خط  درآمده است. وقتی نوشته‌های هنری تیموری را در فضای مجازی دنبال می‌کردم افزون بر 139عنوان از مقالات ، نقدها ، مصاحبه‌ها ، نوشته‌ها و سرمقاله‌های او درج شده بود که نشان می‌دهد برای او همیشه نوشتن، زیستن در جهان معناست. تیموری دارای طبع لطیفی است و با شعر مؤانست تام و تمامی دارد. به همینسان نیز می‌توان او را خوشنویس شاعر نامید. دستمایه‌هایی که او برای مضامین قطعات، سرمشق‌ها و آثار خود انتخاب می‌کند حاصل مطالعه مستمر او در گزیده‌های ناب ادب فارسی است. تاکنون مجموعه غزلخط‌های خوشنویسی او که شامل صد غزل با مضامین خط است عرصه ذوق آزمایی او بوده است که در کنار آن نیز به سایر موارد پراکنده می‌توان اشاره کرد.

نمایشگاه خوشنویسی آموزگار مهر در مقطع فعلی نوید تمرکز و تلاش او در دوره جدید تولیدات هنری است. به‌طور حتم مطالعه بی‌امان و مشق مکرر و برخورداری از الهام و خیالی نویسی های عاشقانه می‌تواند برای او افق‌های تازه‌ای را نمایان سازد.

در این نمایشگاه بیننده اهل ذوق و کارشناسان هنری می‌توانند پیوستار تلاش و پویایی وی را در دوره زمانی 15 ساله مطالعه و مشاهده کنند. بر این باورم که برای تیموری با برپایی این نمایشگاه همه‌چیز از نو آغاز شده و باید منتظر گام‌های تازه وی باشیم. نمایشگاه خوشنویسی آموزگار مهر حاصل تلاش تخصصی استاد تیموری برای ارج نهادن و احیای سنت حسنه شاگردی –استادی است. همت مستدام او را در ارائه سی اثر ارزشمند تقدیر نموده و امیدواریم جامعه فرهنگی و هنری کشور با حُسن استقبال خود این تلاش شایسته را ارج نهند. به همین سان توفیق روزافزون ایشان را از خالق زیبایی‌ها طلب می‌کنم.

گفتنی است نمایشگاه "آموزگار مهر" تا 8 آبان ماه در گالری هنری برج میلاد برپاست.

مطالب مشابه


نظرات


تصویری


ویدئو