به گزارش بهداشت نیوز، توصیه می شود تغذیه تکمیلی در پایان شش ماهگی آغاز شود. چرا که شروع غذای کمکی پیش از این زمان، خطر ایجاد آلرژی های غذایی، اسهال و عفونت را به همراه دارد. از سوی دیگر تاخیر در این زمان نیز موجب تأخیر در آشنایی کودک با مزه غذاها و اختلال در یادگیری جویدن و بلعیدن مواد غذایی می شود.
شیر مادر؛ همچنان غذای اصلی شیرخوار
در نتیجه تمایل کودک به مصرف غذاهای جامد کاهش یافته و کمبودهای تغذیه ای نظیر کمبود روی، آهن و ویتامین های گروه B بروز می یابد. در عین حال باید توجه شود که در سن ۶ تا ۱۲ ماهگی شیر مادر همچنان غذای اصلی شیرخوار است و باید بر حسب میل و تقاضای شیرخوار و به دفعات زیاد ادامه داشته باشد. غذای کمکی نیز بعد از تغذیه با شیر مادر به کودک داده شود.
دفعات تغذیه تکمیلی در پایان ۶ ماهگی از یک بار در روز شروع می شود و به تدریج افزایش یافته و در پایان ماه هفتم به سه بار در روز می رسد. یک یا دو میان وعده نیز می توان به وعده های اصلی اضافه کرد.
دفعات تغذیه و مقدار غذای کمکی با افزایش سن کودک بیشتر می شود؛ به طوری که در سن ۹ تا ۱۲ ماهگی سه تا چهار وعده اصلی غذای کمکی در روز خواهد داشت و اگر کودک میل داشت یک یا دو میان وعده می توان افزود.
مقدار شروع تغذیه تکمیلی
در شروع، مقدار غذای کمکی حدود یک تا دو قاشق مرباخوری است. سپس بر حسب میل شیرخوار مقدار غذا افزایش می یابد. باید توجه داشت که نباید غذا با تحمیل و اجبار به کودک خورانده شود. همچنین مقدار غذای کودک خیلی زیاد نباشد که مشکلات گوارشی مانند استفراغ ایجاد کند و یا منجر به کاهش دریافت شیر مادر و یا طولانی تر شدن فواصل شیر خوردن شود.
در تهیه غذای کمکی توجه به چند نکته حائز اهمیت است. غذاهایی که در ابتدا به کودک معرفی می شود باید بافتی نرم داشته و سهل الهضم باشد. غذای کمکی در شروع تغذیه تکمیلی شیرخوار، باید کمی غلیظ‌تر از شیر مادر باشد.
پس از چند روز، غلظت آن افزایش یافته و مانند غلظت ماست معمولی شود. طی چند روز دیگر و برحسب توان بلع شیرخوار، غلظت آن افزایش یافته؛ به طوری که هنگام کج کردن قاشق به راحتی از آن نریزد. بنابراین، افزایش مقدار مواد غذایی و همچنین افزودن غذای جدید به رژیم کودک باید به تدریج باشد.
پرهیز از افزودن نمک و شکر به غذای کودک
معرفی مواد غذایی مختلف باید با فاصله سه تا پنج روزه باشد که در صورت بروز حساسیت و نبود تحمل، نوع آن شناسایی و حذف شود. ممکن است شیرخوار به یک ماده غذایی بی میل بوده و علاقه ای نداشته باشد. به مدت یک تا دو هفته آن ماده غذایی حذف شود و مجدد به کودک داده شود. همچنین می توان آن ماده غذایی را با غذاهای دیگر ترکیب کرد. توصیه می شود نمک، شکر و ادویه به غذای کودک اضافه نشود.
برای نرم شدن غذای کمکی توصیه نمی شود از مخلوط کن یا آسیاب برقی استفاده شود. زیرا نرم شدن بیش از حد مواد غذایی باعث می شود کودک مهارت جویدن را فرا نگرفته و در آینده از پذیرش غذاهای معمولی خودداری کند، اما می توان غذا را با پشت قاشق، چنگال و یا گوشت کوب نرم کرد که خوردن غذای کمکی برای کودک راحت تر باشد. همچنین گوشت را بهتر است به تکه های بسیار ریز تقسیم کرد یا از گوشتی که در منزل چرخ شده است استفاده کرد تا پختن آن سریع تر و نرم کردن آن راحت تر و خوردنش برای کودک آسان تر باشد.
چرا باید به کودک آب جوشیده خنک بدهیم؟
با شروع غذای کمکی، حتی زمانی که کودک به مقدار کافی از شیر مادر تغذیه می کند لازم است به شیرخوار آب جوشیده خنک شده داد تا ادرار کودک پر رنگ و مدفوع او سفت و سخت نشود.
مصرف زیاد آبمیوه در شیرخواران ممکن است سبب اسهال و یا کاهش اشتها به غذا و حتی شیر مادر شود. همچنین مصرف مکرر آبمیوه به ویژه اگر با بطری و هنگام خواب مصرف شود موجب پوسیدگی دندان می شود.
محدودیت های غذایی در نوزادان
مصرف برخی مواد غذایی به دلیل ایجاد حساسیت و یا احتمال خفگی برای کودکان زیر یک سال توصیه نمی شود. این گروه مواد غذایی شامل شیر گاو، عسل، سفیده تخم مرغ، ماهی، مرکبات، چیپس، پفک، قهوه، همبرگر، سوسیس، کالباس، انواع نوشابه ها، آبمیوه های صنعتی، شکلات، بادام زمینی، ذرت بوداده، کشمش، دانه انگور، دانه های انار، گیلاس، آلبالو، توت سفید، توت فرنگی، نخودچی، ذرت، نقل، آبنبات، تکه های بزرگ شیرینی، حبوبات نرم نشده، تکه بزرگ گوشت سفت یا جگر، استیک، غذاهای آماده صنعتی و انواع غذاهای کنسرو شده است.
توصیه می شود در همه کودکان مصرف قطره آهن از پایان ۶ ماهگی تا ۲ سالگی و قطره ویتامین A+D یا مولتی ویتامین از ۱۵ روزگی تا ۲ سالگی ادامه داشته باشد. هرگز نباید به دلیل احتمال سیاه شدن دندان ها از مصرف قطره آهن پرهیز کرد.
«زهرا حسن زاده» دکترای تخصصی تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز
