کاروانسرای رباط شرف، موزه آجرکاری ایران

کاروانسرای رباط شرف، موزه آجرکاری ایران

مجموعه: مكانهاي تاريخي ايران

 آشنایی با کاروانسرای رباط شرف

رباط شرف کجاست؟

رباط شرف کاروانسرایی در ۴۵ کیلومتری شهر سرخس است که به شیوۀ رازی ساخته شده است. این بنا در حاشیۀ جادۀ قدیم نیشابور-سرخس (جادۀ ابریشم) و شش کیلومتری جادۀ سرخس -مشهد بعد از تپه‌های کم ارتفاع روستای شورلق قرار دارد. واژه رباط برای کاروانسرایی به کار می رود که بیشتر برای نگهداری چهارپایان و اسب مورد استفاده قرار می گرفته است. این رباط ها علاوه بر حوض و آب انبار، اتاق های متعددی داشتند که مسافران می توانستند یک یا چند شب را در آن بگذرانند. بنابراین، رباط شرف نیز، کاروانسرای بوده که بیشتر برای نگه داری چهار پایان از آن استفاده می شده است.

ساخت کاروانسرای رباط شرف را به وزیر سلطان سنجر، شرف الدین ابوطاهر بن سعدالدین علی القمی، حاکم شهر مرو در آن زمان نسبت می دهند. این بنا، یادگاریست از عصر سلجوقیان که در میان دشتی فراخ جای خوش کرده است. نام معمار آن استاد محمد طرائقی سرخسی ذکر شده‌است. نام دیگر این کاروانسرا، ‌آبگینه یا رباط آبگینه بود.

معماری کاروانسرای رباط شرف:

رباط شرف بنایی ست با 4644 مترمربع وسعت که به دلیل معماری بی‌نظیر و تزئینات گچ کاری و آجرکار‌ی‌اش به عنوان یکی از شاهکارهای هنری ایران در دوره اسلامی شناخته می‌شود. این کاربرد آجر در بنا در کنار گچبری‌ها و کتیبه‌های آن باعث شده است تا از آن به عنوان موزه آجرکاری ایران نیز یاد کنند.

شکل این رباط از دور به دژی بزرگ شبیه‌است از داخل به مانند یک کاخ جلوه می‌کند. این بنا دو صحن دارد و هر صحن دارای چهار ایوان به شکل چلیپا (صلیب) و شبستان می‌باشد. در این رباط چند مسجد و محراب دیده می‌شود که همه با کتیبه‌های گلی و گچی تزئین شده‌اند. کتیبه‌ها عمدتاً باقی‌مانده از دوران سلجوقی هستند. در وسط رباط حوض بزرگ، در اضلاع جنوبی دو اصطبل برای استراحت اسب‌ها و در اطراف دهلیزهایی برای اسکان مسافران وجود دارد. 

بنا دارای 6 برج که دو تای آن در حیاط اول و بقیه در حیاط دوم بنا شده اند. محور اصلی بنا از جنوب‌شرقی به شمال‌غربی است و نشان می‌دهد بنا با توجه به قبله ساخته شده است. 

بر اساس بررسی ها و شواهد، حیاط اول کاروانسرا برای مردمان عادی و بعد از حیاط دوم (برای اعیان و ماموران عالی رتبه حکومتی) ساخته شده است.

گچبری‌های رباط شرف از جالب‌ترین نمونه‌های این هنر در سده ششم هجری است تا جایی که کتیبه‌های حاشیه محراب‌های دو نمازخانه کاروانسرا با بهترین کتیبه‌های محراب‌های مساجد ایران از لحاظ زیبایی و طرح برابری می‌کند.

بهترین زمان سفر به رباط شرف:

این منطقه روزهایی گرم و شب هایی سرد دارد. در تمام فصول سال می توان به این مکان رفت اما بهترین زمان اواخر بهار است.

گردآوری: بخش گردشگری بیتوته