سلامت نیوز-*عطیه میرزا امیری: یکی از دغدغه‌هایی که والدین در تربیت کودکشان دارند، این است که فرزندشان از همان کودکی اصول و قواعد اخلاقی را رعایت کند. در این صورت است که والدین از تربیت خود احساس رضایت می‌کنند. اما برخی از والدین هم فکر می‌کنند که هرچقدر آنها به فرزندشان اصول اخلاقی را آموزش دهند باز هم فرزندشان اخلاق خوب را از مدرسه، تعامل با دوستانش و محیط بیرون آموزش می‌بیند و دیگر نیازی نیست که آنها درباره اخلاق و اصول آن با کودک صحبت کنند. در صورتی که والدین باید توجه داشته باشند آموزش مفاهیم اخلاقی همزمان با رشد کودک و در دوران خردسالی شروع شود و در این حالت قطعاً نتیجه بهتری خواهد داشت.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ضمیمه خانواده روزنامه اطلاعات، برای یاد دادن اصول اخلاقی به کودک دو آموزش اصلی وجود دارد. اولین اصل این است که والدین باید مفهوم متمرکزی را در مورد ارزش‌های مهم برای خانواده داشته باشند. در واقع ارزش‌های مهم خانواده را مشخص کنند و بر اساس آن به فرزند خود اخلاق خوب را آموزش دهند. این بدان معنی است که باید یک پکیجی از اخلاق خوب را برای خودشان مشخص کنند و طبق آن پیش بروند. این جور نباشد که هر والدی هرچیزی را که خواست به کودک آموزش دهد و بعد مشخص شود که هر دو آنها متضاد هم پیش می‌رفتند یا اینکه کودک تضاد آن آموزش را در اخلاق یکی از والدین ببیند. اصل دوم این است که به طور مداوم پیامدهای مثبت و منفی کارهای فرزند خود در نظر بگیرند و بر اساس آن ارزش‌های مهم خانواده را اجرا کنند. به بیان خیلی ساده اخلاق را برای کودکان تعریف کنند و آن را عملی کنند. یعنی فقط در گفتار نباشد، در کردار هم آن اصل خوب و مهم را نشان دهند.
روش‌های آموزشی اخلاق و کردار خوب به کودک
در ابتدای این مقاله اشاره کردیم که آموزش اخلاق به کودکان باید از همان دوران کودکی و خردسالی انجام شود تا تأثیر آن در بزرگسالی بیشتر باشد. همچنین کودکان با اخلاق، در زمان تجربه بحران نوجوانی، کمتر به سمت انحرافات کشیده می‌شوند. در ادامه انواع روش‌های آموزش اخلاق به کودکان را ذکر می‌کنیم:
تشویق به راستگویی
اولین قدمی که برای آموزش اخلاق خوب باید به کودک نشان داد، تشویق او به راست گفتن است. در اصل یکی از مهم‌ترین اصولی که باید به کودک منتقل شود، آموزش صداقت است. وقتی که والدین کودک را به چیزی تشویق کنند، او آن را خوشایند و مخالف آن را نامطلوب می‌داند. برای مثال هنگامی که کودکان را به راستگویی تشویق می‌کنید، او از دروغگویی و افراد دروغگو بیزار می‌شود.
برای تشویق کردن کودک لازم نیست حتماً جایزه خاصی را برایش در نظر بگیرید. گاهی اوقات یک لبخند ساده، گفتن جملات تحسین کننده و افتخار کردن به فرزند به خاطر راستگویی و صداقت به تنهایی برای تقویت کودک کافی است. در این صورت کودک یاد می‌گیرد که اگر کار اشتباهی هم انجام داد، شما ترجیح می‌دهید حقیقت تلخ را بشنوید تا اینکه یک دروغ شیرین از او بشنوید.
آموزش عدالت
عدالت یکی از مفاهیم اخلاقی مهم است که نیاز است کودک آن را یاد بگیرد. البته اغلب کودکان از همان سال‌های ابتدایی می‌توانند بی‌عدالتی را در مقیاس‌های کوچک‌تری تشخیص دهند و حتی در برابر آن واکنش نشان دهند. با این حال درک کودکان در سنین مختلف، از عدالت متفاوت است.
برای مثال کودکی که سن و سال کمتری دارد، دوست دارد عدالت فقط برای خودش اجرا شود. او دوست ندارد که نسبت به دیگران پاداش و خدمات کمتری را دریافت کند اما در عین حال نسبت به اجرای بی‌عدالتی در حق دیگران بی‌توجه است. در این زمان والدین باید چگونگی اجرای عدالت و مزایای آن را در موقیعت‌های بزرگتر به زبان ساده به کودک خود آموزش دهند و کمک کنند تا فرزندشان بتواند به خودی خود و به دور از منافع شخصی، ارزشمندی این مفهوم را درک کند.
آدم‌ها متفاوت هستند
شما به عنوان والد باید به کودک نشان و آموزش دهید که هیچ‌کس در دنیا شبیه به دیگری نیست و هر شخصی باورها و استعدادهای خاص خودش را دارد. بنابریان نباید خودش را با دیگران مقایسه کند، حتی با خواهر و برادرش، چون قطعا خواهر و برادرها هم از نظر باورها و عقاید با یکدیگر تفاوت دارند. نکته بعدی که در این آموزش نهفته است این است که کودک وقتی متوجه می‌شود که هرکسی شرایط خاص خودش را دارد و دیگری با ما متفاوت است، قضاوتی نمی‌کند و همه آدم‌ها را با هر نژاد و عقیده‌ای می‌پذیرد. این مسئله باعث می‌شود کودک همدلی بیشتری را در خود پرورش دهد و تلاش کند دنیا را از دریچه چشم دیگران نگاه کند.
آموزش بخشش
کودک رفتاری را از نزدیکانش می‌بیند و بعد بر اساس آنچه دیده، عمل می‌کند. وقتی او ببیند والدینش اشتباهات دیگران را به راحتی می‌بخشند، او هم یاد می‌گیرد که در آینده به راحتی از اشتباهات دیگران بگذرد. او یاد می‌گیرد که هر فردی در طول زندگی دچار اشتباهات زیادی می‌شود و رفتار و اخلاق خوب آن است که بخشیده شود. والدین می‌توانند از همان دوره کودکی بخشش را به آنها بیاموزند تا در بزرگسالی انسان بهتری شوند. درحقیقت بخشیدن دیگران از فشار روانی کم می‌کند و به آرامش کودک اضافه می‌شود. نکته مهمی که در اینجا باید به آن توجه کرد این است که والدین در خلال این آموزش باید به فرزندشان بیاموزند که بخشش به معنای نادیده گرفتن بدرفتاری دیگران یا زیر پا گذاشتن احساسات خود نیست. بخشش تنها به معنای رها کردن احساس دشمنی و کینه است. در نتیجه کودک یاد می‌گیرد در کنار جرات ورزی و توانایی برای گرفتن حق و حقوق خود از دیگران احساسات منفی را رها کند و دیگران را به خاطر اشتباهاتشان ببخشد.
* کارشناس ارشد روانشناسی
