آشنایی با آناتومی دستگاه گوارش و چگونگی حرکت مواد غذایی در سیستم گوارشی

دستگاه گوارش از دیگر سیستم های بدن به شمار می آید که معده، روده، لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا را شامل می‌شود که اساساً به آن سیستم هاضمه نیز می گویند. دستگاه گوارش از مجموع اندام های توخالی که در یک لوله پر پیچ و تاب و طولانی از دهان تا مقعد کشیده شده اند، گفته می‌شود. از دیگر اندام های توخالی که دستگاه گوارش را تشکیل می‌دهد می‌توان به دهان، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، مقعد، کبد، لوزالمعده، کیسه صفرا و دیگر اندام های گوارشی اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با آناتومی دستگاه گوارش در ادامه این مطلب با ما همراه شوید.

آناتومی دستگاه گوارش

به طور کلی هر بخش از دستگاه گوارش به فرد در انتقال غذا و مایعات به سوی سیستم برای تجزیه مواد غذایی به قسمت‌های کوچک کمک بسیاری می‌کند. زمانی که غذا به اندازه کافی به قطعات کوچکی تبدیل شود، بدن می‌تواند مواد غذایی حاصل از آن را جذب و محلی که به آن نیاز دارد، منتقل کند. در این رابطه روده بزرگ در بدن فرایند جذب کننده آب و دفع مواد زائد حاصل از فرایند هضم را بر عهده دارد که اعصاب و هورمون ها نیز در ادامه به کنترل فرایند هضم و جذب سیستم گوارش کمک بسیاری می‌کند.

• اهمیت فرایند هضم ‌و جذب

عمل گوارش از اهمیت بسیاری برخوردار است. چرا که بدن به مواد مغذی حاصل از خوراکی و نوشیدنی ها نیاز دارد تا در نهایت عملکرد درستی برای سلامتی فرد از خود بروز دهد. بسیاری از پروتئین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب شامل این مواد مغذی هستند که دستگاه گوارش به آن ها نیاز دارد. در این بین سیستم گوارشی، مواد مغذی را به قسمت های کوچک تقسیم می‌کند و از آن ها برای تولید انرژی، رشد و ترمیم سلول ها و دیگر عملکرد های بدن کمک می گیرد.

وظایف مواد مغذی در بدن نیز به شرح زیر است.

1. پروتئین ها به همراه اسید های آمینه تجزیه می شوند.
2. چربی ها به همراه اسید های چرب و گلیسرول شکسته و خرد می شوند.
3. کربوهیدرات نیز به قند های ساده تجزیه پذیر می باشند.

چگونگی حرکت مواد غذایی در سیستم گوارشی

در ابتدا خوراکی ها در سیستم گوارشی به حرکت در می آیند و همچنین اندام توخالی این سیستم از لایه های ماهیچه ای برخوردار است که دیواره های آن قادر به حرکت می باشند. این حرکت غذا و مایعات را در سیستم گوارشی به سمت جلو سوق می دهد و محتویات موجود در هر اندام را نیز ترکیب می کند که در نهایت ماهیچه های پشت منقبض شده و غذا را به سمت جلو حرکت می دهند. این موضوع در صورتی است که ماهیچه های مقابل نیز موجب شده تا به غذا اجازه حرکت و عبور را بدهند. قابل به ذکر است که فرآیند گوارش نیز از زمانی که مواد غذایی در دهان قرار می گیرد، آغاز خواهد شد.

• دهان

زمانی که شروع به خوردن می کنید زبان شما غذا را به سمت جلو حرکت می دهد و بافت های کوچکی به نام اپی گلوت وجود دارد که از ورود غذا به مجرای تنفسی جلوگیری می کنند تا در نهایت غذا را به داخل مری انتقال دهد.

• مری

زمانی که شروع به خوردن غذا می کنید در ادامه فرآیند تمامی حرکات کاملا اتوماتیک و خودکار انجام می گیرد. در این زمان مغز پیام هایی را به عضلات مری ارسال می‌کند که دستور آغاز حرکات گوارشی انجام می گیرد.

• مری تحتانی

در اصطلاح دیگر به مری تحتانی اسفنکتر نیز می گویند. زمانی که غذا به انتهای مری می رسد یک عضله حلقوی یا غربی به نام مری تحتانی منبسط شده و اجازه می دهد تا خرده غذا ها از آن عبور کرده و به معده وارد شود. در ایتن حالت قسمت فوقانی بسته نگه داشته می شود تا از بازگشت مجدد محتویات معده به مری جلوگیری شود.

• معده

پس از ورود غذا به معده ماهیچه های معده آن را با مایع گوارشی ترکیب کرده و سپس معده به آرامی محتویات خود را که کیموس نام دارد به درون روده کوچک وارد می کند.

• روده کوچک

عضلات روده کوچک مواد غذایی را با آنزیم‌های گوارشی ترکیب کرد و از لوزالمعده، کبد و روده برای ادامه فرآیند هضم کمک می گیرد. دیواره روده کوچک نیز با آب و مواد معدنی حذف شده جریان دارد که در ادامه با حرکات گوارشی مواد زائد از حاصل آن به داخل روده بزرگ منتقل می شود.

• روده بزرگ

مواد زائد حاصل از فرایند سیستم گوارشی شامل بخش‌ های غیر قابل هضم خوراکی ‌ها و مایعات و سلول های کهنه دیوار سیستم گوارشی می باشند که در این زمان ویتامین مورد نیاز را روده بزرگ جذب کرده و مواد زائد را نیز به مدفوع تبدیل می‌کند. از این رو حرکات روده به حرکت مدفوع و سوخت پیدا کرده به سمت مقعد تغییر پیدا می‌کند.

• مقعد

قسمت پایینی روده بزرگ، مقعد نام دارد که مواد مذکور را در خود نگهداری کرده تا به خوبی پیش برده شود و سپس با حرکات روده از مقعد به خارج حرکت کند.

چگونگی خرد شدن مواد غذایی در بدن

در طی این فرآیند همان طور که غذا از سیستم گوارشی شما عبور کرد، اندام های گوارشی نیز با کمک موارد زیر به غذا برای تبدیل به بخش‌های بسیار کوچکی کمک می کند.

1. حرکت که شامل جویدن، فشار دادن و ترکیب کردن است.
2. مایعات گوارشی که شامل اسید معده، صفرا و آنزیم های دهانی می باشد.

قابل ذکر است که در آناتومی دستگاه گوارش، فرآیند هضم با جویدن غذا در دهان شروع می شود که پس از آن غدد بزاقی بزرگ یک ماده گوارشی را تولید کرده و با آن مواد غذایی را مرطوب می کند. از این رو انتقال مواد به مری و سپس معده به راحتی انجام می گیرد که قابل ذکر است بزاق از آنزیم هایی برخوردار می باشد که به تجزیه نشاسته غذا کمک بسیاری می کند.

• مری

پس از بلع غذا، حرکات گوارشی معده، غذا را به پایین مری و درون معده سوق می دهند.

• معده

همچنین غلات موجود در آناتومی دستگاه گوارش معده شما اسید معده و آنزیم هایی را تولید می‌کند که در نهایت تجزیه مواد غذایی را به خوبی انجام می‌دهد. ماهیچه‌های معده نیز مواد غذایی را با این مایعات گوارشی ترکیب می کند.

• لوزوالمعده

به طور کلی لوزالمعده تولید کننده یک مایع گوارشی است که از آنزیم‌های برخوردار است که کربوهیدرات، چربی و پروتئین را به خوبی تجزیه می کند. لوزالمعده از طریق لوله های کوچکی که مجاری نام گرفته است، ماده گوارشی را به روده کوچک می ریزد.

• کبد

کبد نیز ماده گوارشی به نام صفرا تولید می‌کند که به هضم چربی و برخی از ویتامین ها در بدن کمک بسیاری می‌کند. مجرای صفراوی، صفرا را برای ذخیره به کبد و برای استفاده به روده کوچک انتقال می دهد.

• کیسه صفرا

کیسه صفرا در آناتومی دستگاه گوارش در بین وعده های غذایی؛ زمانی که غذا خورده می‌شود کیسه صفرا از طریق مجرای صفراوی، ماده صفرا را به درون روده کوچک انتقال می ‌دهند.

• روده کوچک

روده کوچک نیز باعث تولید مایع گوارشی می شود که برای تکمیل تجزیه پروتئین، کربوهیدرات، چربی با صفرا ماده ترشحی لوزالمعده بسیار مهم است. باکتری های درون روده کوچک نیز برخی از آنزیم های مورد نیاز برای هضم کربوهیدرات را دارا هستند و روده کوچک برای کمک به تجزیه غذا آب را از رگ های خونی به دستگاه گوارش منتقل می‌کند. در ادامه نیز روده کوچک، آب موجود در ماده را برای هضم با دیگر مواد غذایی مجدداً جذب می کند.

• روده بزرگ

بخش بسیاری از آب موجود در ماده پس از حذف به روده بزرگ جذب می‌گردد و به جریان خون نیز انتقال می‌یابد. باکتری های موجود در روده بزرگ به تجزیه مواد مغذی و باقی مانده آن می‌پردازد که در نهایت به تولید ویتامین k نیز منجر خواهد شد. مواد زائد حاصل از فرایند هضم از جمله بخش های غذا که همچنان اندازه آن ها برای جذب بسیار بزرگ است، تبدیل به مدفوع خواهد شد.

کنترل سیستم های فرایند گوارش چگونه است؟

به طور کلی هورمون ها و اعصاب در کنترل آناتومی دستگاه گوارش بسیار تاثیر گذار هستند. همچنین در این بین سیگنال و کانال های ارتباطی انجام می گیرد که به شرح زیر است.

• هورمون

سلول هایی که وظیفه دارند تا سطوح داخلی معده و روده را بپوشانند، هورمون هایی ترشح می کنند که چگونگی عملکرد های دستگاه گوارش را کنترل می کند. این هورمون های به خوبی دستور می دهند تا در چه زمانی مایعات گوارشی ترشح شده و سیگنال هایی را در رابطه با گرسنگی و سیری به مغز ارسال کند.

• اعصاب

به طور کلی بدن همه افراد از سیستم اعصاب مرکزی برخوردار است که از آن طریق مغز را به ریسمان نخاعی متصل می کند و به این وسیله نیز بسیاری از عملکرد های سیستم گوارش را کنترل می کند. به عنوان مثال می توان این چنین گفت که وقتی غذایی را با چشم مشاهده می کنید و یا بوی آن را با بینی استشمام می کنید، مغز به عملکرد های بدن سیگنال هایی را مبنی بر ترشح بزاق دهان برای افزایش اشتهای شما ترشح می کند که در نهایت برای غذا خوردن آماده خواهید شد.

در ادامه نیز تمام بدن ها از سیستم عصبی روده ای بسیار پیچیده ای برخوردار است که در اعصاب دیواره دستگاه گوارش قرار گرفته و به این وسیله نیز بسیاری از عملکرد های بدن را کنترل می کند. در این صورت اعصاب شما نیز مواد مختلفی را آزاد می کنند که از این رو به افزایش سرعت و یا کاهش حرکت غذا با تولید مایعات منجر می شود. این اعصاب برای حرکت غذای روده، سیگنال هایی را در جهت عملکرد های عضلات روده برای انقباض و یا انبساط آن ها ارسال می کند.

در صورتی که مطالعه مطلب آناتومی دستگاه گوارش برایتان موثر واقع گشت، می توانید با کلیک بر روی دیگر لینک های مرتبط در این موضوع به مانند روش های تقویت سیستم ایمنی بدن و دانستنی هایی در رابطه با اختلال درد باری دیگر با تیم آموزشی مجله آرگا همراه شوید.