شرایط و نحوه ترک تابعیت ایران و داشتن تابعیت مضاعف

منبع: دلگرم

87

1399/11/4

11:21


شرایط و نحوه ترک تابعیت ایران و داشتن تابعیت مضاعف

نحوه ترک تابعیت ایران

تابعیت (nationality) رابطه‌ای سیاسی، حقوقی و معنوی است که فردی را به دولتی مرتبط می‌سازد به طوری که حقوق و تکالیف اصلی وی از همین رابطه ناشی می‌شود.

ترک تابعیت (expatriation) به معنای عملی است که فرد با قبول تابعیت دولتی غیر از دولت متبوعش، موجب قطع روابط، بین خود و دولت متبوعش می‌گردد.ترک تابعیت، بیشتر از سایر موارد، توجه قانونگذار را به خود معطوف داشته است .

در گذشته سلب تابعیت به عنوان یک مجازات نسبت به افراد اجرا می شد و در بسیاری از کشورها چنین مجازاتی وجود داشت اما امروزه به جهت جلوگیری از بی تابعیتی اشخاص این مجازات از نظام کیفری کشورها کنار گذاشته شد.در قانون مدنی ایران نیز بر اساس ماده ۹۸۱ افرادی که علیه امنیت ایران اقدام می کردند تابعیت ایرانی شان به عنوان مجازات سلب می شد اما در سال ۱۳۷۰ این ماده حذف شد و امروزه چنین مجازاتی در حقوق ایران وجود ندارد.

شرایط ترک تابعیت ایران

مطابق ماده ۹۸۸ قانون مدنی ایران اشخاصی که می خواهند تابعیت ایرانی را ترک کنند باید چهار شرط را رعایت کنند:

  1. به سن ۲۵ سال تمام رسیده باشند.
  2. هیأت وزراء اجازه خروج از تابعیت آنها را بدهد.
  3. تعهد کنند که ظرف یک سال از تاریخ ترک تابعیت،تمامی اموال غیرمنقول خود را که در ایران دارا هستند یا به وسیله ارث به آنها خواهد رسید به اتباع ایرانی منتقل کنند وگرنه پس از گذشتن این یک سال دادستان محل وقوع اموال غیرمنقول اقدام به فروش این اموال خواهد کرد و قیمت را به این اشخاص می دهد.البته این اشخاص بعداً نیز نمی‌توانند در ایران مال غیرمنقولی بخرند.
  4. خدمت سربازی خود را چنانچه مرد هستند انجام داده باشند.

علاوه بر این چهار مورد بر اساس تبصره الف ماده ۹۸۸ قانون مدنی شخصی که ترک تابعیت می کند باید در ظرف سه ماه از تاریخ صدور سند ترک تابعیت ،خاک ایران را ترک کند وگرنه مقامات مربوطه اقدام به اخراج او از ایران خواهند کرد.

نحوه ترک تابعیت ایران

طرق اعمال تابعیت از سوی دولت ها به افراد

1. تابعیت ذاتی

کشورها برای اعطای تابعیت از سیستم خاک یا خون یا هر دو استفاده می کنند

  • سیستم خون : سیستمی که در آن تابعیت از طریق نسب به طفل تحمیل می شود یعنی تابعیت طفل مربوط به نژاد او می باشد و به سبب تابعیت یکی از والدین خود آن را کسب می کند.
  • سیستم خاک : صرف نظر از اینکه پدر و مادر شخص چه تابعیتی دارند تابعیت را از روی محل تولد شخص مشخص می کنند، یعنی هر کس تابعیت محل تولد خود را دارد.

در دو سیستم خاک و خون شخص در تعیین تابعیت خود هیچ دخالتی ندارد و تابعیت به او تحمیل می شود و به محض تولد دارای تابعیتی می شود.

2. تابعیت اکتسابی

تابعیتی است که فرد زمان تولد (سیستم خاک و خون) آن را به دست نمی آورد و آن را به دلیل شرایطی کسب می کند.

تابعیت اکتسابی انواعی دارد:

  • تابعیت تحصیلی
  • تابعیت تبعی: تابعیتی که شخص نه به اراده خود بلکه به اراده و خواست فرد دیگری دارا می شود مانند فرزند خوانده ای که تابعیت پدرخوانده یا مادر خوانده خود را کسب می کند.
  • تابعیت تحققی: تابعیتی که شخص در نتیجه ازدواج کسب می کند.
  • تابعیت اجباری: تابعیتی تابعیتی به شخص داده می شود که کشورش فتح یا به اشغال کشور دیگری دربیاید و یا کشورش به کشورهای کوچکتری تقسیم شود مانند فروپاشی شوروی
  • تابعیت افتخاری: تابعیتی که دولتی به خاطر قدردانی از خدمات یا فعالیتی که شخصی انجام داده است به او می دهند.
  • تابعیت مذهبی: تابعیتی که شخص به دلیل داشتن مذهبی خاص پس از ورود به کشوری که آن مذهب را دارد به او می دهند مانند مهاجرین یهودی که به اسرائیل می روند پس از ورود تابعیت اسرائیلی را کسب می کنند.

چه اشخاصی تبعه ایران محسوب می شوند ؟

ماده ۹۷۶ قانون مدنی افرادی که تابعیت ایرانی را دارند مشخص می کند اشخاص ذیل تبعه ایران محسوب می شوند:

  1. تبعه ایرانکلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد‌ اعتراض دولت ایران نباشد.
  2. کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند.
  3. کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشد.
  4. کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده بوجود آمده‌اند.
  5. کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است بوجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام لااقل ۱ سال دیگر در ایران‌ اقامت کرده باشند و الا قبول شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.
  6. هر زن تبعه خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند.
  7. هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد.
  8. تبصره – اطفال متولد از نمایندگان سیاسی و کنسولی خارجه مشمول فقره ۴ و ۵ نخواهند بود.

شرایط ترک تابعیت ایران

در قانون هر کشوری با توجه به مقتضیات سیاسی اجتماعی شرایطی جهت ترک تابعیت پیش بینی شده است. ترک تابعیت ایران به وسیله قبول تابعیت بیگانه توجه قانونگذار را به خود معطوف کرده با توجه به اصل احترام به آزادی افراد، قانون تابعیت ایران، ترک آن را جایز دانسته است ولی برای جلوگیری از سوء استفاده قوانین سختگیرانه ای وضع کرده است.

به موجب اصل ۴۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی است و دولت نمی ‌تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید.» بنابراین کسی می تواند تابعیت خود را ترک ‌نماید که درخواست ترک تابعیت دهد و طبق ماده ۹۸۸ قانون مدنی کسی می تواند ترک تابعیت کند که دارای شرایطی باشد که در ذیل به آنها اشاره می‌گردد.

نحوه ترک تابعیت ایران

چگونگی ترک تابعیت ایران

به موجب ماده ۷ نظام نامه ی تابعیت کسانی که بر طبق ماده ۹۸۸ قانون مدنی کتاب تابعیت درخواست خروج از تابعیت ایران را می نمایند درخواست نامه خود را در روی اوراق تمبر شده تنظیم و پس از تصدیق و هویت امضای آنان در ایران از طرف نظمیه و در خارج به وسیله مامورین سیاسی و یا کنسولی ایران به وزارت امور خارجه ارسال دارند تا برطرف قوانین و نظامات مربوطه اقدام لازم به عمل آید.

‌برگشتن به تابعیت ایرانی

تابعیت ایرانیقانون‌گذار برای اشخاصی که پدرشان یا خودشان تبعه ایران بوده‌اند و برابر مقررات تابعیت خارجی را بدست آورده‌اند برای بازگشتن به تابعیت ایران شرایط سنگینی قائل نشده است و تصریح نموده که به مجرد درخواست، به تابعیت ایران قبول خواهند شد.

با وجود سهولتی که در رجوع به تابعیت ایران دارند، ‌قانون‌گذار حق ردی را برای دولت قائل گردیده است که دولت می ‌تواند بنا به جهات و دلایلی، تابعیت ایرانی آنها را صلاح نداند و آنها را به تابعیت نپذیرد.
تابعیت مضاعف

اگر شخص با حفظ تابعیت خود تابعیت جدیدی تحصیل کند با تابعیت مضاعف مواجه می شود در مواردی نیز بدون اینکه خود شخص بخواهد دچار تابعیت مضاعف می شود به دلیل آن که هر کشوری در اعطای تابعیت سیستم خاص خود را دارد به عنوان مثال پدری ایرانی که در آمریکا زندگی می کند فرزند تازه متولد شده اش طبق سیستم خون که ایران پذیرفته ایرانی محسوب و طبق قوانین تابعیتی آمریکا که سیستم خاک را پذیرفته شده آمریکایی محسوب می شود.

محاسن تابعیت مضاعف :

شخصی که واجد تابعیت دو یا چند کشور به طور همزمان می‌باشد ممکن است این تعدد تابعیت برای محاسنی به همراه داشته باشد.

  1. از مزایا و حقوق اتباع دو یا چند کشور با حق انتخاب برای شخصی که دارای تابعیت متعدد است. از حیث اخذ ویزا و پاسپورت و یا کسب امتیازات ناشی از تعارض قوانین داخلی و بین‌المللی.
  2. برخورداری از امتیاز حمایت سیاسی و دیپلماتیک همزمان دو یا چند کشور.

معایب تابعیت مضاعف :

  • رعایت مقررات و قوانین و انجام تکالیف دولت متبوع خود در برابر حمایت سیاسی و دیپلماتیک آن کشور که این موضوع معضلاتی را در اجرای قوانین دول مختلف فراهم می‌آورد و انجام تکالیف در برابر دو دولت مشکل خواهد بود که از آن جمله است.
  • پرداخت مالیات به دو کشور چرا که ممکن است به موجب قوانین داخلی هر کشور اتباع آن کشور موظوف به پرداخت مالیات باشند.
  • در تابعیت مضاعف گاهی مشکل ار این هم بالاتر است مثل داشتن تابعیت دو کشوری ه در حال جنگ هستند و خدمت نظام وظیفه ‌ای که باید در هر کشور انجام دهند. به همین لحاظ در مقدمه قرارداد ۱۹۳۰ لاهه اعلام گردیده به نفع عموم جامعه بین ‌المللی است که هر فردی دارای یک تابعیت باشد و جز آن تابعیت دیگری نداشته باشد.
  • به موجب قوانین بعضی از کشورها حقوق و مالکیت این گونه افراد بر اموال غیر منقول دچار محدودیت هایی می‌شود.
  • بطور مثال به موجب تبصره ۲ ماده ۹۸۷ قانون مدنی ایران این اشخاص حق داشتن اموال غیر منقول را در صورتیکه موجب سلطه اقتصادی خارجی گردد ندارند.
  • تابعیت جدید شوهر به طور ناخواسته به همسر و فرزندان. چرا که تحصیل تابعیت امری ارادی است که ممکن است از سوی شوهر صورت گیرد و در نتیجه به تبع آن، تابعیت همسر و فرزندان تغییر خواهد کرد. (قسمت دوم ماده ۹۸۷ قانون مدنی ایران)
  • در مقررات و قوانین برخی کشورها از جمله کشور جمهوری اسلامی ایران این گونه افراد حق اشتغال به مشاغل خاصی را نداشته و همچنین حق انتخاب شدن از آنان سلب خواهد شد و از بعضی از حقوق سیاسی محروم خواهند بود.

نتیجه

برای ترک کردن تابعیت ایران، افراد باید به سن قانونی ترک تابعیت که همان ۲۵ سال است رسیده باشند و خدمت تحت السلاح خود را انجام داده باشند و اموال غیر منقول خود را منتقل کنند و اجازه هیات وزیران را نیز اخذ نمایند که در این نوشته کامل توضیح داده خواهد شد.

اشخاصی که به طور قانونی تابعیت ایران را ترک نموده‌اند، دیگر ایرانی نیستند و بیگانه محسوب می ‌شوند؛ بنابراین از کلیه حقوق و مزایا و تکالیفی که برای ایرانیان مقرر شده، محروم می شوند.


مطالب مشابه


نظرات


تصویری


ویدئو