روح الله خالقی و ابوالحسن صبا؛ پایه‌گذاران موسیقی سنتی ایران

68

1399/11/6

21:02

خالقی تا هنگام فوت رهبری ارکستر گلها و عضویت شورای موسیقی رادیو ایران را برعهده داشت. مدتی نیز سرپرست ارکسترهای شماره یک و دو رادیو بود. برنامه...

نگاهی به زندگی و آثار ابوالحسن صبا . روح الله خالقی

ابوالحسن صبا (1336- 1281ه.ش)

صبا فرزند کمال السلطنه، نوازندگی سه تار و ردیف موسیقی را ابتدا نزد میرزا عبدالله و سپس نزد غلامحسین خان درویش آموخت. نوازندگی سنتور را از علی اکبرشاهی، فلوت را از اکبرخان رشتی، کمانچه را از حسین خان اسمعیل زاده، ویلن را از حسین خان هنگ آفرین و بالاخره تنبک نوازی را از حاجی خان ضرب گیر فرا گرفت. درسال 1302 ه.ش با تاسیس مدرسه موسیقی علینقی وزیری به آنجا شتافت و ویلن و موسیقی نظری را نزد وزیری آموخت و تکنواز ارکستر و نوازنده اول ویلن شد. به جز این، صبا از هنر نقاشی، خط،، منبت کاری و ساز سازی بی‌بهره نبود.

ابوالحسن صبا دارای آثاری چون دوجلد ردیف ویلن، یک جلد قطعات ضربی برای ویلن و دو دوره کتاب سنتور است.

صبا در سال 1308ه. ش از سوی علینقی وزیری به مدیریت صنایع ظریفه رشت منصوب شد. او درآنجا و در روستاها و کوهپایه‌های گیلان با موسیقی مردمی ‌آن منطقه آشنا شد و بخشی از آنها را نوشت. او ردیف ساز و آواز سنتی را دریک جا گردآوری کرد و از آهنگهای بومی ‌و مردمی ‌نیز بهره جست. ردیف اجرای ویولن او متکی به ردیف سنتی بود. از آثار او می‌توان به «زنگ شتر»، «کاروان»، «زرد ملیجه»، «در قفس»، «کوهستانی»، «به یاد گذشته» و تعدادی چهار مضراب نام برد.

بیشتر بدانید : برای پنجاه و پنجمین سالروز در گذشت مردی که زیاد می دانست

روح الله خالقی (1344-1285ه.ش)

خالقی نواختن ویولن و کمانچه را نخست نزد میرزا رحیم (شوهر عمه خود) شروع کرد. خانواده او، وی را به مدرسه امریکاییها گذاشتند. پس از اینکه علینقی وزیری «کلوپ موزیکال» را افتتاح کرد، تحصیلات مدرسه را ناتمام گذاشت و هشت سال در آنجا به فراگیری موسیقی پرداخت. پس از چندی خالقی در همان مدرسه تدریس دروس نظری را برعهده گرفت و درعین حال تا سال 1313 در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشنامه لیسانس گرفت. وی درسال 1314 به خدمت وزارت فرهنگ و هنر وارد شد و سمتهای معاونت اداره کل موسیقی و هنرستان عالی موسیقی و معاونت دفتر وزارت فرهنگ را برعهده داشت. وی درسال 1320 از خدمت در اداره کل موسیقی و هنرستان عالی موسیقی کناره گرفت و درسال 1324 به تاسیس انجمن موسیقی ملی پرداخت و کار علینقی وزیری را دنبال کرد و درسال 1328 «هنرستان موسیقی ملی» را بنا نهاد.

بیشتر بدانید : اگر این مرد نبود, موسیقی سنتی ایران زمین هم نبود!

آثار خالقی چهار کتاب است که دو جلد آن به نام «نظری به موسیقی» در سال 1317 ش و دو جلد دیگر را به نام «سرگذشت موسیقی ایران» در سال 1335 شمسی چاپ کرد. خالقی تا هنگام فوت رهبری ارکستر گلها و عضویت شورای موسیقی رادیو ایران را برعهده داشت. مدتی نیز سرپرست ارکسترهای شماره یک و دو رادیو بود. برنامه «یادی از هنرمندان» و برنامه «ساز و سخن» هم که درگذشته اجرا می‌شد کار اوست. از آثار «آهنگهای» او می‌توان به سروده‌های:

«ای ایران» و «سرود آذربایجان» و آهنگهای «می‌ناب»، «آه سحر»، «حالا چرا» و «چنگ رودکی» اشاره کرد.