مهریه در نامزدی
نامزدی در واقع ارتباط زوجین با یکدیگر تا پیش از جاری شدن صیغه نکاح است. به عبارتی دیگر از زمان خواستگاری و پاسخ مثبت خانم تا زمانی که طرفین در دفتر ازدواج حاضر شوند و شرعا و قانونا به زوجیت یکدیگر درایند دوران نامزدی گویند.
نامزدی منجر به محرمیت و به رسمیت شناختن ازدواج نیست، اما بنا به دلایل مختلفی از جمله، اعتقاد و آداب و رسوم خانواده های طرفین بر ایجاد محرمیت تا پیش از عقد، طولانی بودن دوران نامزدی و… اقدام به خواندن صیغه ی محرمیت بین خانم و آقا می نمایند.
صیغه ی محرمیت که به اصطلاح ازدواج موقت (متعه) محسوب می شود پایان یافتن آن در اختیار آقا می باشد مگر اینکه دارای مدت باشد و مدت هم منقضی شود.
مهریه را باید یکی از مهم ترین و البته اصلی ترین حقوق مالی رابطه ی زوجیت دانست. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی؛ به مجرد عقد زن مالک مهر میشود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
چنانچه رابطهٔ زن و مرد بنابر مقررات و بدون مشکل شرعی باشد، باید بررسی کنیم که آیا بهصرف خواستگاری، تعهدی برای طرفین ایجاد شده که نتوانند آن را بههم بزنند؟
به زن ناشزه مهریه تعلق میگیرد ؟
یعنی آیا چون خواستگاری صورت گرفته، یک طرف میتواند دیگری را به ازدواج با خود ملزم کند؟ در این خصوص باید گفت نهاد نامزدی برای طرفین هیچ تعهد و الزامی به ازدواج ایجاد نمیکند.
تا زمانیکه زوجین با هم عقد نکردهاند، هرکدام از آنان میتواند از تصمیم خود منصرف شود. اصل این حکم، ریشه در توجه خاصی دارد که قانونگذار ما به نهاد «خانواده» و عقد «ازدواج» داشته است و نمیخواهد که طرفین زیر بار هیچ فشاری، مجبور به تصمیمگیری شوند. تمایل شارع به سمتی است که طرفین با ارادهای آزاد، این مسئولیت خطیر را پذیرا شوند.
آیا در دوران نامزدی مهریه تعلق می گیرد ؟
بر اساس ماده 1082 قانون مدنی ، " به مجرد عقد زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید " .
این ماده بیانگر مالکیت زن بر مهریه و حق مهریه زن است که هم بر اساس اسلام و هم بر اساس قانون به وی تعلق گرفته است .
از جمله نتایج و آثار حق مهریه زن آن است که هر زمان که بخواهد می تواند اقدام به مطالبه مهریه اش نماید .
به همین دلیل ، مرد نیز موظف است که مهریه را به زن بپردازد . چرا که در حین عقد نکاح ، پرداخت مهریه به زن را پذیرفته و با منعقد شدن عقد این تکلیف بر عهده او مستقر شده است
اما همانطور که اشاره شد ممکن است پیش از انعقاد نکاح بین زوجین صیغه محرمیت خوانده شده باشد که در این صورت موضوع متفاوت خواهد بود.
میزان مهریه در دوران نامزدی
مقدار مهریه در نامزدی بستگی به برقراری رابطه ی جنسی دارد. اگر رابطه جنسی صورت بگیرد خانم مستحق دریافت تمام مهریه است در غیر این صورت مستحق دریافت نصف مهریه می باشد.
نکته ی مهم در خصوص مهریه در عقد موقت که با عقد دائم متفاوت است درخصوص عدم تعیین مهریه پیش از عقد است.در نکاح موقت اگر مهریه در هنگام عقد ذکر نشده باشد عقد باطل خواهد بود.
شرایط گرفتن مهریه در دوران نامزدی
اگر تمام یا بخشی از مهریه پرداخت شده باشد، چنانچه رابطه صرفا برای آشنایی (و مطابق تعریف حقوقی از نامزدی) بوده باشد، میتوان آن را مسترد کرد اما در حالتی که صیغهٔ محرمیت میان طرفین جاری شده باشد، بازگرداندن مهریه تابع قواعد نکاح است و بنا به ماهیت رابطهٔ موجود میان زوجین، شکلهای گوناگونی را میتوان برای آن متصور بود.
مهمترین مسئله درخصوص هدایایی است که طرفین در دوران نامزدی به یکدیگر میدهند و باید تکلیف آنها را پس از پایانیافتن نامزدی معین کرد.
- در اینجا هدایا را با توجه به قابلیت نگهداری و بقا به دو دستهٔ «مصرفشدنی» مانند خوراکی و گلها یا «ماندگار/قابلبقا» مانند جواهرات، پارچه و ساعت تقسیم میکنند. در گروه هدایای مصرفشدنی، که قاعدتا اصل آن از بین رفته و خود عین باقی نمیماند، نمیتوان کاری کرد و حتی قیمت آنها هم قابلمطالبه نیست. برای نمونه، دستهگلهایی که در دوران نامزدی برای زن خریداری شده است، قابل استرداد نبوده و قیمت آن نیز قابلمطالبه نیست.
- ولی درمورد هدایایی که اصولا با چند بار مصرفشدن، از بین نرفته و باز هم نگهداری میشوند (ماندگارند)، هدیهگیرنده باید عین آنها را برگرداند و اگر عین هدایا موجود نبود، به علت نابودی آن توجه میکنیم؛
- اگر به علت قصور خود هدیهگیرنده از بین رفته باشد، او باید قیمت آن را بدهد و اگر به عللی خارج از ارادهٔ وی مانند آتشسوزی و… از بین رفته باشند، حتی قیمت آنها نیز قابلمطالبه نیست. البته قانون مدنی در مادهٔ ۱۰۳۸ بیان کرده است که درصورت بههمخوردن نامزدی بهعلت فوت یکی از طرفین، مطالبهٔ هدایا از سوی طرف دیگر امکانپذیر نخواهد بود.
نتیجه گیری
در پایان و با توجه به موارد گفته شده، نامزدی به فاصله ی ارتباط و معاشرت خانم و آقا تا قبل از انعقاد عقد و رابطه ی زوجیت می باشد. نامزدی اصولا هیچ آثار حقوقی را برای طرفین به وجود نخواهد آورد و خانم در مدت دوران نامزدی مستحق دریافت نفقه، مهریه نخواهد بود.