به طور کلی گیاه فیکوس الاستیکا نام یک گونه از سرده انجیر ها می باشد که اغلب در محیط های گلخانه ای و آپارتمانی نگهداری می شود و دارای برگ هایی به رنگ سبز و ابلق می باشد. معمولا گیاه فیکوس الاستیکا در مناطق آسیای استوایی رشد ایده آلی دارد و به دلیل اصول نگهداری و تکثیر راحت مورد توجه بسیاری از پرورش دهندگان گیاه قرار گرفته است.
آشنایی با تکثیر فیکوس الاستیکا
بهتر است بدانید که گیاه فیکو الاستکیکا از دسته گیاهان خانواده موراسه ها می باشد که در اصل زادگاهش آسیای استوایی بوده و اغلب در محیط های باز تا ارتفاع ۳۰ متر نیز رشد خواهد کرد. این گیاه دارای برگ هایی پهن و براق و چرمی با نوک های تیز و به صورت متناوب در طول ساقه رشد می کند و با ریزش برگ های پیر در قاعده ساقه گیاه حالت بد منظر به خود خواهد گرفت که در این حالت می توان آن را از نزدیکی وسط خاک قطع نمود تا گیاه کاملا جوان گردد. این گیاه اغلب بخشی از زندگی خود را بر روی سایر گیاهان می گذراند و می توان آن را منبع کائوپوی هندی یا آسامی دانست. این درختچه زیبا در اغلب نقاط ایران به صورت گلخانه ای کاشته می شود اما در مناطق جنوبی کشور به راحتی در فضای باز رشد می کند و علاوه بر ایران در کشور های هندوستان و آسام نیز می روید. گیاه فیکوس دارای واریته های مختلفی است که از میان آن ها می توان به واریته های دکورا، فیکوس الاستیکا و واریگاتا اشاره کرد. فیکوس برگ درشت معمولا به عنوان یک درخت کند رشد جهت کاشت در محوطه های چمن کاری شده بسیار مناسب است و ارتفاع آن می تواند به ۳۰ تا ۴۰ و در مواردی به ۶۰ متر برسد و تنه آن نیز کاملا پهن و عریض بوده و دارای ۲ متر قطر و ریشه هایی آن می باشد.
روش های تکثیر:
معمولا برای تکثیر این گیاه روش های مختلفی اعم از قلمه زدن ساقه، قلمه زدن برگ ها و خوابانیدن هوایی وجود دارد که در ادامه سعی داریم به بیان مراحل هر کدام به صورت مجزا بپردازیم:
قلمه زنی ساقه:
توجه داشته باشید که زمان مناسب برای انجام این روش از تکثیر فیکوس الاستیکا اواخر فصل بهار و اوایل فصل تابستان می باشد.
برای تهیه قلمه از گیاه مادر می توانید از ابتدا یا انتهای ساقه و یا هر دو استفاده نمایید.
معمولا طول مناسب برای قلمه ها حدودا ۱۵ سانتی متر خواهد بود.
اگر تعداد برگ های قلمه ای که انتخاب کرده اید زیاد است بایستی برگ ها را جذف نمایید تا نهایتا ۲ الی ۳ برگ ها باقی بماند زیرا انجام این کار برای اینکه گیاه بتواند بیشتر انرژی خود را صرف ریشه زایی کند ضروری است.
زمانی که قلمه ها را از گیاه مادر برش می دهید شیره سفید رنگی از آن خارج می شود که می توانید قلمه ها را به مدت ۳۰ دقیقه درون آب قرار دهید تا این جریان متوقف شده و سپس قلمه ها را به بستر کشت منتقل کنید.
معمولا بستر مناسب برای کاشت این گیاه ترکیبی از کوکوپیت، پرلیت یا خاک برگ به همراه شن است و همچنین بازه دمایی محیط کشت بایستی حدود ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتی گراد باشد.
پس از کاشت قلمه ها روی بستر را با پلاستیک شفافی بپوشانید تا شرایط گلخانه ای برای رشد بهتر قلمه ها فراهم گردد.
توصیه می شود تا زمانی که قلمه ها ریشه و برگ جدید نداده اند بستر کشت را مرطوب نگه دارید.
قلمه زنی برگ:
بهتر است بدانید که زمان ایده آل برای قلمه زنی برگ فیکوس الاستیکا فصل بهار است که بایستی به کمک یک چاقوی تیز تعدادی قلمه برش دهید و برگ را از گیاه اصلی جدا نمایید.
خاک مناسب قلمه های برگ نیز مشابه دستورالعملی که ذکر شده خواهد بود.
برای بهتر نتیجه دادن کار می توانید از هورمون های ریشه زایی نیز استفاده نمایید به گونه ای که پیش از کاشت برگ ها درون خاک قسمت انتهایی برگ را درون هورمون فرو ببرید.
حال بایستی بستر کشت را به فضایی گرم همراه با رطوبت بالا انتقال دهید و به منظور حفظ رطوبت و ایجاد شرایط گلخانه ای از پلاستیک شفافی بر روی بستر استفاده کنید تا کامل روی قلمه ها را بپوشاند.
لازم است تا در کل مدت جوانه زنی خاک بستر را کاملا مرطوب نگه دارید و برای این کار می توانید از اسپری پاش ها استفاده نمایید.
نتیجه دادن این روش تکثیر بسیار زمان بر و طولانی است پس اگر پس از گذشت مدتی نشانه ای از رشد ندیدیید نباید ناامید شوید.
پس از اینکه قلمه ها جوانه زد و تعداد برگ های آن به ۳ الی ۴ عدد رسید می توانید گیاه را به گلدانی جدید انتقال دهید و آن را به صورت مستقل پرورش دهید.
خوابانیدن هوایی:
برای انجام این روش پرورش و تکثیر فیکوس الاستیکا بهتر است ساقه ای انتخاب کنید که حداقل ۳۰ متر طول داشته باشد.
در این روش باید درون ساقه گیاه شکافی ایجاد کنید و در این کار توجه داشته باشید که به آوند های گیاه صدمه ای وارد نکنید.
حال بایستی قطعه ای پوست ساقه را جدا نمایید و البته که برای این کار حتما از یک وسیله تیز کمک بگیرید تا دستتان و گیاه آسیب نبینند.
سپس خزه اسفاگنوم را دور ساقه و قسمتی که آن بریده اید قرار دهید و دور آن را کاملا با پلاستیک ببندید تارطوبت فضای کشت به خوبی تامین گردد.
توصیه می شود که پیش از قرار دادن حزه بر ساقه آن را درون آب بخیسانید و اینگونه خزه قادر است چندین براب روزن خود آب ذخیره نماید.
زمانی که ریشه های جدید گیاهتان را مشاهده کردید می توانید ساقه را از گیاه مادری جدا کرده و در گلدان جدیدی بکارید.
در هفته های اول توصیه می شود روی قلمه ها را با پلاستیک شفافی بپوشانید تا رطوبت موجود در فضای کشت حفظ گردد.
شرایط مورد نیاز برای گیاه فیکوس الاستیکا:
همانطور که می دانید تمامی گیاهان برای اینکه بتوانند روند رشد خود را به خوبی طی کنند نیاز به شرایطی دارند که شما بایستی آن را فراهم نمایید و به همین متظور در ادامه به بیان برخی از اصول مورد نیاز برای پرورش و تکثیر فیکوس الاستیکا می پردازیم:
آبیاری:
معمولا نیاز آبیاری این گیاه متوسط است و بسته به درجه حرارت محیط یک تا دو مرتبه در هفته آبیاری کافی خواهد بود. توجه داشته باشید که هنگام آبیاری خاک گلدان غرقاب نشود و به همین خاطر اجازه دهید در فاصله دو آبیاری سطح بستر به صورت کامل خشک شود. توصیه می شود که برای این گیاه از آب ولرم استفاده کنید و زمانی که دمای هوا بسیار زیاد است برگ ها را مه پاشی نمایید.
دما و نور:
دمای ایده آل برای بستر تکثیر فیکوس الاستیکا در آپارتمانی بازه دمایی بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است اما بهترین دما برای رشد بهتر گیاه ۲۰ تا ۲۵ درجه خواهد بود توجه داشته باشید که بروز تغییرات ناگهانی دمای محیط کشت فیکوس الاستیکا باعث ریزش برگ های فیکوس خواهد شد. در مورد نور لازم گیاه نیز می توان گفت که قرار دادن گیاه به صورت مستقیم در برابر آفتاب به رشد آن صدمه خواهد زد و نور شدید در مواردی باعث بی رنگ شدن برگ ها و در مقابل نور کم باعث ریزش برگ های گیاه فیکوس خواهد شد.
کوددهی:
استفاده از کود مایع یا کودهای جامد مخصوص گیاهان آپارتمانی که با آب ترکیب شده قطعا به رشد بهتر گیاه و همچنین شاداب ماندن برگ ها کمک زیادی خواهد کرد. در صورتی که گیاه فیکوس شما بزرگ است بایستی دو هفته یک مرتبه و در صورتی که گیاه جوان و کوچک است هر ماه یک مرتبه کوددهی را انجام دهید.
خاک:
بهتر است بدانید که مناسب ترین خاک برای کاشت و تکثیر فیکوس خاک گلدانی با ترکیبی از کمپوست و همچنین خاک معمولی به همراه پیت ماس و خاک برگ می باشد. همچنین که خاک بستر این گیاه باید از زهکشی بسیار عالی برخودار باشد تا آب اضافی به راحتی از داخل گلدان خارج شود.
تعویض گلدان:
از آنجایی که گیاه فیکوس رشد بسیار سریعی دارد پس لازم است تا هر سال در فصل بهار یا اوایل تابستان عمل تعویض گلدان را انجام دهید به گونه ای که گلدان گیاه را یک سایز بزرگ تر نمایید. گلدانی را انتخاب کنید که حداکثر ۵ سانتی متر در قطر و در ارتفاع بدنه از گلدان قبلی بلندتر باشد. دقت داشته باشید که گلدان انتخابی نباید از گلدان قبلی خیلی بزرگ تر باشد.
آفات و بیماری ها:
به طور کلی شپشک ها، کنه تار عنکبوتی، نماتد گره ریشه، تریپس، لکه برگی باکتریایی و قارچی از جمله آفاتی هستند که به این گیاه هجوم می آورند و اغلب برای مبارزه با آن ها بایستی از سموم سیستماتیک استفاده نمایید.
